«طرحی نو در دانشنامه شعرهای عاشورایی»

مجموعه دو جلدی «طرحی نو در دانشنامه شعرهای عاشورایی» به قلم دکتر مرضیه محمدزاده که به تحلیل اشعار عاشورایی شعرای قرن چهارم هجری تا معاصر می‌پردازد، اخیرا از سوی سازمان اوقاف و امور خیریه منتشر شده است. اساتید زیادی بر این کتاب مقدمه و حاشیه نوشته‌اند. دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی یکی از آنهاست.

این استاد ادبیات در مقدمه این کتاب چنین نوشته است:

«در این لحظه برای نخستین بار سرکار خانم مرضیه محمدزاده را دیدم و ایشان دو کتاب از آثار خود را که سفینه ای از شعر فارسی و عربی درباره واقعه عاشورا بود به من ارائه کرد. به نظرم آمد که ایشان توفیق بزرگی یافته و از نظر مذهبی اقدام ارزشمندی کرده که دارای جانب فرهنگی نیز هست. هر کس بخواهد سفینه ای از شعر فارسی و عربی در این زمینه به دست آورد از کوشش خانم مرضیه محمدزاده بی نیاز نخواهد بود. بنده برای ایشان از خداوند خواستار توفیق بیشتر هستم.»

لازم به ذکر است مرضیه محمدزاده متولد 1337 در اهواز و دارای مدرک تحصیلی دکتری در رشته مردم‌شناسی است که تاکنون بیش از 12 عنوان کتاب از این نویسنده با عناوینی نظیر «دانشنامه شعر عاشورایی»، «حسین بن علی (ع)، امام شهدا»، «حسن بن علی (ع)، امام مصلح»، «علی بن موسی (ع)، امام رضا»، «محمد بن علی (ع)، امام جواد»، «علی بن الحسین (ع)، امام سجاد»، «حقیقت توبه»، «اُم سلمه و نقش او در تاریخ اسلام»، «عاشورا در شعر معاصر و فرهنگ عامه»، «شهیدان جاوید»، «دوزخیان جاوید»، «بانوی آفتاب» است.

«زیر خیمه عطش»

«زیر خیمه عطش» عنوان مجموعه شعریست که توسط محمدرضا سنگری با مضامین دینی و آیینی سروده شده است.

قالب اشعار این کتاب؛ نو و کلاسیک است و غزل‏، رباعی‏، نیمایی‏، سپید را شامل می شود.

این مجموعه که بیست و شش قطعه شعر را در بر دارد کوشیده تا شخصیت ها و حوادث محرم سال 61 هجری قمری را با زبان شعر به تصویر بکشد.

محمدرضا سنگری شاعر و نویسندهء معاصر با توجه به تسلطی که به تاریخ واقعهء کربلا و حوادث و جریان های سال شصت و یک هجری دارد؛ نه تنها در سرایش اشعار به شخصیت و نقش اباعبدالله الحسین ع و بنی هاشم تاکید دارد بلکه اصحاب باوفای امام عشق را در این حماسه آفرینی از نظر دور نداشته است:

آمده بود

از دور دست خویش

از ناکجای درد

مردی دردپرورد

جردی دردنورد...

.

.

.

.

شمشیر را صیقل می داد

تا این ماهی

در شط خون ها خوب تر شنا کند

تا در تاریکی قلب ها

خوب تر بدرخشد

بخشی از شعر "ربذه دوم" این کتاب است که به «جون» غلام سیاه ابوذر و شهید دشت کربلا تقدیم گردیده است. سنگری واقعه را از زوایای مختلف با زبان شعر روایت می کند مثلا در شعر "غروب" شرح واقعه می کند در بیان پریشانی اسب امام حسین علیه السلام...آنجا که می گوید:

یال می وزد و بال

شیهه می ریزد و شمشیر

شعله می خیزد و تکبیر

و تا همیشه

خیمهء عشق را تقدیر

سوختن و غارت و اسارت است....

شاعر با استفاده از تلمیحات و نگرش های عاطفی در خلق مضامین و روایت واقعه کربلا اگر چه موفق بوده و توانسته است مخاطب خود را جذب کند اما در برخی اشعار با قطعه هایی روبرو می شویم که کاملا به زبان نثر نزدیک شده است که این نتیجهء بُعد نویسنده بودن شخصیت محمدرضا سنگری است:

یا حسین

تشنه کام عاشورای توییم

ما را به جرعه ای از تشنگی

مهمان کن

مضمون پردازی های زیبا‏، تخیل پویا‏، ترکیب های شایسته و هماوایی واژگان و نمادها و نمودهای عاشورایی در اشعار محمدرضا سنگری همواره قلمش را منحصر به فرد نموده است. به عنوان نمونه در شعر«حضور-عبور» که می خواهد روایتی از صحرای محشر داشته باشد :

می گذری

بشکوه

چون کوه

علم بر دوش

در اشک ریزی و رشک خیزی محشر

عجب محشری

...

و یا در شعر «ساقی» آنجا که رشادت و وفاداری حضرت عباسع را روایت می کند :

چه قدر آب آوردی

چه قدر آبرو

به خیمهء انسان

چه قدر آب و آیت و آینه آوردی

دست افشان

به خیمهء انسان

کوفه‏، مسلم بن عقیل و پیمان شکنی کوفیان‏، قاسم بن الحسنع‏، عصر عاشورا‏، غارتگری سپاه یزید‏،

بالا رفتن سر امام حسین بر فراز نیزه‌ها‏،علی اصغر و تشنگی و عطش اهل خیمه ها‏، سقایت و علمداری حضرت عباس از دیگر مضامینی است که در این کتاب به آنها پرداخته شده است.

نمونه شعر:

رباعی «قحطی مرد»

برای مسلم و تنهایی‌اش

درها همه بسته بود در قحطی مرد

فریاد نشسته بود در قحطی مرد

یک زن شب کوچه‌های بن‌بست غرییب

مردانه شکسته بود در قحطی مرد

مجموعه شعر عاشورایی «زیر خیمه عطش» سرودهء دکتر محمدرضا سنگری در چهل و هشت صفحه توسط انتشارات فصل پنجم(ناشر تخصصی شعر) در پاییز 1393 به چاپ رسیده است.