«درس های جامعه شناسی» مجموعه هجده درس منتشر نشده از امیل دروکم است که به اخلاق مدنی و قراردادی، اشکال دولت و حق مالکیت می پردازد.

درس های جامعه شناسی. امیل دورکم. مترجم: سید جمال الدین موسوی. نشر نی. چاپ اول. تهران: 1391. 1خ00 نسخه.326 صفحه. قیمت: 12800تومان.

«مالکیت مالکیت نیست مگر آن که حرمت داشته باشد. ممکن است پیشاپیش تصور کنیم که مالکیت این خصلت تقدس را از انسان به دست آورده است و زارع حرمت خویش را به زمینی که زیر و رو می‌کند و از آن بهره می‌برد انتقال می‌دهد و تقدسی که خود دارد به آن می‌بخشد. »

درباره کتاب و محتوای آن

این کتاب مجموعه‌ای از درس‌های منتشر نشده امیل دورکم است که دانشکده حقوق دانشگاه استانبول در کشور ترکیه آن را منتشر کرده است. این کتاب درباره فیزیک اخلاقیات و حقوق بحث می‌کند و شامل درس‌های 1890 تا 1900 این جامعه شناس است که در سال 1950 منتشر شده‌اند.کتاب شامل هجده درس در زمینه اخلاق حرفه‌ای، حق مالکیت و اخلاق قراردادی است. دورکم معتقد است موضوع جامعه شناسی باید علمی همچون علم طبیعت باشد و در عین حال از موضوع اجتماعی و انسانی‌اش چیزی کم نشود.

در این کتاب می‌خوانیم منشاء امور اخلاقی و به تبع آن قضایی از کجا ناشی می‌شود و هدف‌های نهایی آنها چیست و کارکرد آنها در جامعه کدام است. برای یافتن پاسخ این سوال‌ها دروکم تاریخ و قوم نگاری را از یک سو و متغیرهای ناپیوسته اجتماعی را از سوی دیگر با هم مقایسه می‌کند. وی دو گونه اخلاق را از هم تفکیک می‌کند یکی اخلاق مدنی و دیگری اخلاق حرفه‌ای. اخلاقی که فرد با خودش و دیگران برقرار می‌کند اخلاق حرفه‌ای می‌نامد و قواعد اخلاقی‌ای که در رابطه با گروه سیاسی گسترده‌تری اعمال می‌شود اخلاق مدنی. اخلاق مدنی ما را به اشکال مختلف دولت می‌رساند. دورکم دمکراسی در یک جامعه را نه در تعداد انتخابات و نه در تعداد احزاب می‌داند بلکه درتوسعه بیشتر وجدان حکومتی و ارتباط نزدیکتر با وجدان‌های فردی توده مردم است که دمکراسی شکل می‌گیرد. دموکراسی شکلی سیاسی است که از طریق آن جامعه به ناب‌ترین خوداگاهی می‌رسد. وی احترام به همنوعان و حفظ آبروی آنها را به عنوان عمومی‌ترین و بالاترین عرصه اخلاق تشریح می‌کند. او همچنین منشاء حس مالکیت را نیز در این کتاب بررسی می‌کند و به نقد و بررسی آرا در این زمینه می‌پردازد. در پایان نیز به حقوق قراردادی و اخلاق قراردادی می‌پردازد.

روش بررسی جامعه شناسانه دورکم

درس‌های حاضر درباره اخلاقیات برای تعیین کردن رفتارهای اخلاقی مطابق با نمونه‌های نوعی فراوان جوامع یا نهادهای متناسب با آن‌ها، دقیقا از گوناگونی‌ای که طبیعت ایجاد کرده و تاریخ توسعه داده است سرچشمه می‌گیرد و آن‌ها را مورد توجه قرار می‌دهند. از دوره درس‌ها درباره اخلاق حرفه‌ای پی خواهیم برد که این درس‌ها به لحاظ روش همان اندازه جالب توجه‌اند که به لحاظ نظریه. به لحاظ روش می‌بینیم که تحلیل نقش گروه بندی حرفه‌ای کنار گذاشته نشده بلکه در کنار مطالعه محیط در شرایط موجود حیاتش یعنی همان خاستگاه مورد انتظار در تاریخ و قوم نگاری در نظر گرفته شده است. می‌بینیم که این جا آمار کارکرد را نشان می‌دهد. سرانجام دغدغه مولف را برای استخراج درس‌هایی از تجربه و تاریخ برای ساماندهی وضع موجود احساس می‌کنیم. اخلاق حرفه‌ای با همان طبیعت گروه بندی اجتماعی پیوند دارد که در بطن آن رفتار افراد را تنظیم می‌کند.

این کتاب برای دانشجویان جامعه شناسی و علاقمندان به علم حقوق و سیاست مطالب مفیدی در بر دارد. مواردی چون خودکشی، دزدی، قتل، حقوق فردی، مالکیت، اشکال مختلف دولت در این هجده درس به تفصیل بررسی می‌شوند.

فصول کتاب

این کتاب شامل هجده درس است که عبارتند از: اخلاق حرفه‌ای، اخلاق مدنی، تکالیف عمومی مستقل از هر گروه بندی اجتماعی، قاعده منع تجاوز به مالکیت، حق مالکیت، حقوق قراردادی، اخلاق قراردادی. با زیر شاخه‌های این موضوعات عناوین کتاب را شامل می‌شوند.