همه کار می‌کنیم... استخر ثبت نام می‌کنیم... رشته‌های مختلف ورزشی را در نظر می‌گیریم، به کلاس‌های زبان می‌رویم اما هرگز فکر کتاب خواندن و کتابخانه رفتن را نمی‌کنیم... واقعاً قضیه از چه قرار است؟
البته نه اینکه استخر رفتن یا ورزش کردن مناسب نباشد، اما به‌راستی چرا به کتاب خواندن فرزندانمان فکر نکنیم؟ فرزندان ما در طول 9 ماه سال تحصیلی تنها چیزی که می‌خوانند کتب درسی است و به قول خودشان وقتی برای خواندن کتاب‌های غیردرسی ندارند (هر چه حرف غیرمنطقی است)، اما تابستان می‌تواند بهترین فرصت برای کتاب خواندن باشد. ما می‌توانیم به کتابخانه شهرمان هم به‌عنوان جایی نگاه کنیم که می‌توان بخشی از اوقات تابستانی فرزندانمان در آنجا صرف شود.
پدیده‌ای به نام کتابخانه
شاید ما فراموش کرده‌ایم که کتابخانه‌ها چقدر می‌توانند در فضای ترغیب و تشویق محصلان به مطالعه کتب غیردرسی کمک کنند. اما پیش از پیش کشیدن این مبحث باید به این سوال جواب بدهیم که کشور ما از این نظر در چه وضعیتی قرار دارد؟
در این زمینه هفته گذشته آمار جالبی را منتشر و اعلام شد که تهران بیشترین و ایلام کمترین کتابخانه را در کشور دارد. در گزارش مذکور چنین می‌خوانیم: در یک جمع‌بندی درباره آمار کتابخانه‌های کل کشور، تا پایان مرداد سال ۹۳ رقم دقیق تمام کتابخانه‌های کشور به ۳ هزار و ۱۷۲ باب رسید؛ ۲ هزار و ۱۸۲ باب کتابخانه نهادی بوده، ۹۶۵ کتابخانه مشارکتی، و ۲۵ کتابخانه هم بودند.
در این فهرست تهران با ۲۹۴ باب کتابخانه، بیشترین تعداد کتابخانه را در کشور دارد. رتبه‌های دوم و سوم هم در کشور متعلق به شهرهای اصفهان و خوزستان است. شهری که کمترین کتابخانه را در کشور دارد، ایلام است که تنها ۳۵ باب کتابخانه را در خود جا داده است. با ذکر این آمارهای کلی، حالا در ابعادی ریزتر به سراغ پایتخت کشورمان، شهر تهران می‌رویم.
از میان ۲۹۴ کتابخانه موجود در تهران، ۱۳۷ کتابخانه نهادی‌اند. ۱۵۴ کتابخانه مشارکتی‌اند و ۳ کتابخانه هم مدیریت مستقل دارند.
با یک گریز کوچک، اضافه می‌کنیم که در اولین نشست مجمع عمومی روسای کتابخانه‌های بزرگ کشور (مکتب) روز دوشنبه ۲۹ اردیبهشت با حضور روسای کتابخانه‌های بزرگ کشور در محل کتابخانه ملی برگزار شد، اعلام شد که ۶۳ کتابخانه بزرگ در کشور شناسایی شده است.
هدف از آوردن این نکته در این گزارش، اشاره به وجود کتابخانه‌های بزرگ کشور است و قصد نداریم در این مجال، به موضوع مجمع مکتب و مفاد آن بپردازیم. به‌هرحال تمام این کتابخانه‌ها مانند کتابخانه آستان قدس رضوی، در پایتخت قرار ندارند و به نظر هم نمی‌رسد مخاطبان عام و افرادی که جزو گروه محققین و پژوهشگران قرار ندارند، قصد استفاده چندانی از این کتابخانه را داشته باشند.
عده‌ای از مسئولان معتقدند که کشور نیاز به کتابخانه‌های به‌روز دارد. نکته مهمی که در این میان وجود دارد این است که باید کتابخانه به‌روز و مقصود این گروه از مسئولان را به‌طور مشخص و صریح تعریف کرد.
کتابخانه به‌روز، به‌احتمال زیاد، کتابخانه‌ای است که علاوه بر مخازن و منابع مکتوب، دارای میکروفیلم و نسخه‌های مجازی و غیر مکتوب نیز باشد و با داشتن رایانه‌های مجهز، امکان جستجو و پژوهش داشته باشد.
مشخص است که همه نقاط کشور نیازمند چنین کتابخانه‌هایی نیستند چون اصولاً مخاطب و مشتری چنین کتابخانه‌هایی در همه نقاط کشور به‌ویژه مناطق محروم، وجود ندارد بلکه در تعداد معدودی از شهرهای کشور است که چنین کتابخانه‌هایی مخاطب دارند بنابراین می‌توان کتابخانه‌های مجهز را به‌طور نسبی نگاه کرد و کتابخانه‌ها را نسبت به هر منطقه‌ای که در آن احداث می‌شوند، تجهیز کرده و مجهز و به‌روز دانست.
مسیر سبز کتابخانه کجاست؟
اما بازگردیم به موضوعی که پیش از این مطرح کردیم... اینکه کتابخانه‌ها چقدر می‌توانند در فضای ترغیب و تشویق محصلان به مطالعه کتب غیردرسی کمک کنند.
با تمام توضیحات و ارائه آمار مزبور باید اذعان کرد که خانواده‌ها نیز از حداقل امکانات موجود در این زمینه استفاده نمی‌کنند. مگر نه این است که در هر شهر و شهرستان کوچکی دست کم یک کتابخانه فعال وجود دارد. چه کسانی از این کتابخانه‌ها استفاده می‌کنند. تقریباً هیچ‌کس. اگر روزی به یکی از این کتابخانه‌های شهرتان سر زدید دیدید عده‌ای در حال مطالعه کتاب هستند، مطمئن باشید قریب به‌اتفاق آن‌ها دانش آموزان پشت کنکوری هستند.
دانش آموزان در یک سال تحصیلی و در بهترین حالت تنها و تنها با کتاب‌های درسی خود در ارتباط هستند. فرهنگ مطالعه کتب غیردرسی دیرزمانی است که در وضعیت وخیمی به سر می‌برد. همگان متفق القولند که خانواده‌های ایرانی کمترین وقت و هزینه را برای کتاب‌های غیردرسی و غیر آکادمیک کنار می‌گذارند. حتی در نمایشگاه کتاب تهران نیز همیشه این کتب درسی هستند که با اختلاف بسیار در صدر فروش قرار می‌گیرند.
اما فصل تابستان می‌تواند مطمئن‌ترین زمان برای فرهنگ‌سازی در این زمینه باشد. والدین می‌توانند با ثبت نام فرزندانشان در کتابخانه‌ها این مجال را به بچه‌ها بدهند که از نزدیک با کتب غیردرسی آشنا شوند. تابستان تنها فصلی است که فرزندانتان نمی‌توانند بهانه درس و کلاس مدرسه را برای فرار از مطالعه داشته باشند. امسال بد نیست به گزینه کتابخانه هم فکر کنید!
