انتشار دایرة‌المعارف علوم ارتباطات اتفاق خوبی است که فعالان و دانشجویان این رشته بتازگی از آن باخبر شده‌اند. البته این دایرة المعارف که آن را «سید‌رضا نقبایی لنگرودی» به رشته تحریر درآورده، هنوز وارد کتابفروشی‌ها نشده و قرار است تا اواخر بهمن‌ماه وارد بازار شود.
مولف این کتاب، عضو هیأت علمی دانشگاه صدا و سیما است و مدرک دکترای ارتباطات خود را از دانشگاه پونای هندوستان گرفته، او مدت‌ها با مراکز علمی و رسانه‌های هند هم همکاری داشته و با برخی نشریات از جمله نشریه انگلیسی «The Times Of India» به عنوان مقاله‌نویس همکاری کرده است.
وی بنیانگذار سازمان مردم‌نهاد «آسیای واحد» و مدیرمسئول موسسه فرهنگی و هنری «پویندگان تدبیر و امید» نیز هست. علاوه بر این «نقبایی لنگرودی»، به عنوان مدرس در شاخه‌های مختلف علوم ارتباطات هم فعالیت داشته و تاکنون، داوری جشنواره مطبوعات را هم در پرونده کاری‌اش داشته است. با او به بهانه تألیف این دایرة‌المعارف کاربردی، همراه می شویم:
رشته ارتباطات، در کشورمان رشته نوپایی است. گرچه استادان بنامی این رشته را از سال‌ها قبل به فضای دانشگاهی آورده‌اند؛ اما چنین منبعی به فارسی برای آن نوشته نشده است. بنابراین تألیف این دایرة‌المعارف را می‌توان پایه‌‌ای برای ادامه یا حتی شروع این راه دانست.
البته نمی‌توان ادعا کرد که این دایرة‌المعارف کامل‌ترین اثر است اما می‌تواند به عنوان یک منبع کمک شایانی به دانشجویان و علاقه‌مندان به این رشته کند. شاید بد نباشد به عنوان نمونه به شما بگویم که ما در زمینه ارتباطات منابعی را که به انگلیسی تدریس شود نداریم و حتی برای دوره‌های کارشناسی ارشد هم از چنین کتاب‌هایی بی‌بهره‌ایم. همه کتاب‌هایی که تدریس می‌شوند برگرفته از آثار مختلف خارجی هستند.
امروزه نمی‌توانیم با قاطعیت بگوییم که اساس تدریس برپایه چه منابعی است. بنابراین برای رسیدن به استانداردهای جهانی، باید دانش و اساس تدریس‌مان را به روز کنیم و به شکلی هدفمند امور مربوط به تدریس در مراکز دانشگاهی‌مان را ارتقا دهیم.
در حال حاضر کتاب مباحث مربوط به بخش «علوم ارتباطات» دو جلد است. اما برای گستردگی آن مجلدهای بعدی نیز تألیف و منتشر خواهد شد.
از این جهت گفتم گستردگی که به ترتیب به همه علوم خواهم پرداخت. علومی که هر یک به نحوی به علم ارتباطات نیز مرتبط خواهند بود. اما برای واژگان ارتباطات به صورت علوم ارتباطات تنها دو جلد خواهد بود.
دایرة‌المعارف‌های بعدی مستقل از علم ارتباطات خواهند بود. در زبان لاتین ما دایرة‌المعارفی به نام «lexicon Encyclopedia» داریم. ضمن اینکه در علوم ارتباطات یا در سایرعلوم یک «Encyclopedia» به معنای دایرة‌المعارف داریم، اما یک «lexiconEncyclopedia» هم داریم که در ارتباط با بسیاری از علوم همچون علوم ارتباطات نوشته نشده است.
من چیزی را که آن را بتوان علم ارتباطات یا به عبارتی «CommunicationSciences» نامید تنها محدود به علمی که به ارتباطات مشهور است، نمی‌دانم. حتی خود زبان را نوعی رسانه «Medium» می‌دانم. ارتباطات هم کارکرد رسانه را دارد و همان گونه که اشاره شد رسانه یعنی زبان. بنابراین وقتی می‌گوییم زبان، یعنی کل آن. من علم ارتباطات را به شکل تمام دیکشنری‌ها و تمام دانشنامه‌ها «Encyclopedia» می‌بینم.
برای تالیف این دو جلد حدود 6 سال روزانه بین 12 تا 14 ساعت زمان گذاشته‌ام که در مجموع دربردارنده 20هزار واژه به عنوان مدخل است.
از منابعی همچون امریکن هریتج، آکسفورد و لانگ من و همین طور 150 سایت اینترنتی استفاده کردم. چون برای تألیف دایرة‌المعارف‌ها نمی‌توان تنها به چند منبع محدود اکتفا کرد.
در این دایرة‌المعارف به ریشه لغات و اراةه منطقی و سیستماتیک آنها و از سویی مشتقات واژگان اصلی پرداخته شده است. علاوه بر این بیان حالت یک کلمه در جمله و نوع نقش‌پذیری آن به شکل فارسی و انگلیسی هم مورد توجه قرار گرفته است.
به مفاهیم کلیدی ارتباطات و سبک‌های روزنامه‌نگاری به طور متمرکز پرداخته شده است. این دایرة‌المعارف از «latin encyclopedia» گرفته شده است و اگر «encyclopedia» را خرد کنیم از encycl و pedia گرفته شده. En به معنای ساختن، cycl هم به معنای دور و pedia هم به معنای چهارجهت است.
یعنی چهارسوی جهان را ساختن و تشکیل دادن یا به عبارت دیگر چهارسوی جهان را نگریستن و تحت بررسی قرار دادن. ما باید به بخش‌هایی از جهان ورود پیدا کنیم که اگر درباره رشته ارتباطات هست باید با توجه به تمام چهارسوی جهان باشد.
