«مکتب‌های کهن موسیقی ایران»

کتاب «مکتب‌های کهن موسیقی ایران» اثر محسن حجاریان است که انتشارات گوشه آن را چاپ کرده است.

این کتاب که 11 فصل و 336 صفحه دارد و با قیمت 25000 تومان روانه بازار نشر شده است؛ جامع‌ترین اثر به زبان فارسی است که تاکنون درباره تاریخ تکوین مکتب دستگاهی و جغرافیای تاریخی این موسیقی نوشته شده است.

فصل‌های این کتاب عبارت است از: «همبستگی مکتب‌های موسیقی در فرهنگ‌های شرق اسلامی »، «برداشتی از مفاهیم اصابع و دستان»، «موسیقی عرب و ایران در دو سده بعد از اسلام »، «موسیقی مکتب خراسان »، «اختلاف فاصله بندی ساختارهای مدهای خراسان و سیستماتیست»، «ناروشنی‌های تئوریک عبدالقادر مراغی»، «درجات خنثی و جایگاه تار در مراحل تکوین دستگاه»، «جغرافیای تاریخی موسیقی دستگاهی در غرب ایران»، «زمینه‌های تکامل صورتبندی موسیقی دستگاهی»، «اوراد مانوی» و «مفهوم سیستم در مد و مراحل تکوین دستگاه»، همچنین کتابشناسی، منابع فارسی، منابع عربی و منابع انگلیسی از جمله بخش‌های پایانی این کتاب است.

«نـگاه مـا بـه تاریـخ تکویـن مکتـب دسـتگاهی نگاهـی سرسـری اسـت و بـا شـرایط مـادی و فرهنگـی پیدایـش آن ارتباطـی نـدارد. موسـیقی هـر فرهنـگ سـیر تکاملی و تکوینـی و تاریـخ پیچیـده ای دارد کـه ویـژه ی آن اسـت. مثـلا مکتب هـای موسـیقی عـرب بـا پـرورش مکتـب موسـیقی حجـاز از پیـش از اسـلام آغـاز می شـود و بـا مکاتـب دمشـق و اسکولاسـتیک و سیستماتیسـت بغـداد ادامـه می یابـد و بـه مکاتـب عـراق و سـوریه و اردن و مصـر می رسـد. دربـاره ی سـیر تحـول مکاتـب موسـیقی کهن تــر ایــران، پژوهش هــای جــدی صــورت نگرفتــه اســت. می دانیــم موســیقی دوران ساسـانی بـه دوران بعـد از اسـلام واگـذار شـده و می دانیـم کـه موسـیقی دوران سـامانی بـه بـارگاه تیمـور و ایلکانیـان راه یافتـه و می دانیـم کـه موسـیقی دسـتگاهی هـم گذشـته ای داشـته اسـت و می دانیـم کـه واژه هایـی ماننـد پـرده و دسـتان و اصابــع را تنهــا در حــد مقــولات بــه کار می برده ایــم. امــا به راســتی از ایــن همــه «می دانیم هــا» چــه می دانیــم؟» این پرسش و پاسخ به آن موضوع کتاب جدید محسن حجاریان است که با عنوان «مکتب‌های کهن موسیقی ایران» به تازگی توسط خانه هنرهای شهری و با همکاری نشر گوشه منتشر شده است.

«مجموعه کوبه کوبی لذت تمرین تا لذت نوازندگی»

انتشارات سخن گستر اقدام به انتشار کتابی با نام «مجموعه کوبه کوبی لذت تمرین تا لذت نوازندگی» اثر مهدی آشوری کرده است که برای علاقه‌مندان به موسیقی و نوازندگی به ویژه برای درک بهتر مکانیزم تمرین صحیح به چاپ رسیده است.

کتاب «مجموعه کوبه کوبی لذت تمرین تا لذت نوازندگی» در هفت فصل با نام های «لذت تمرین»، «حرکت های یوگا»، «نقش تفکر و تمرکز در تمرین روزانه»، «تمرین علمی برای تمرکز»، «تقسیم تمرین ها به دوره های مختلف»، «مراحل سه گانه تمرین» و «آماده شدن برای اجرای کنسرت تا لذت نوازندگی معرفی آثار نویسنده» تدوین شده است.

عاشوری، در ابتدای این کتاب می‌گوید: «در این کتاب سعی نموده‌ام بخشی از داشته‌های خود را که نزدیک به دو دهه تجربه نوازندگی و تدریس می‌باشد، در کتابی دیگر از مجموعه «کوبه کوبی» با عنوان لذت تمرین، گردآوری کنم تا همه افرادی که عاشقانه در راه هنر والای موسیقی چه در مقام معلم و چه هنرجو گام بر می‌دارند بتوانند از آن استفاده کنند.»

وی درباره علت نگارش این کتاب می‌گوید: «در گذر سال‌های تدریسم با افراد و اقشار مختلف، با سنین متفاوت و قوای جسمی، ذهنی و روحی گوناگون روبه‌رو شده‌ام که اغلب به علت نداشتن آگاهی و عدم کسب مهارت کافی در نحوه اجرای تمرین‌های روزانه و شیوه نوازندگی به صورت صحیح و اصولی، در هنگام اجرای تمرین، در یک وضعیت روحی نامناسب به سر می‌بردند که باعث عدم لذت کافی از لحظه‌های سپری شده تمرین، کاهش اعتماد به نفس، مبتلا شدن به یاس و ناامیدی در نوازندگی و ناگوارتر، کنار گذاشتن ساز می‌شود.»

عاشوری ادامه می‌دهد: «عدم آشنایی با اصول و فنون تمرین به‌ صورت صحیح باعث می‌شود این‌گونه نوازندگان به‌اشتباه گمان کنند زمان کافی و مفیدی را به تمرین‌های روزانه خویش پرداخته‌اند. به‌طور یقین اجرای تمرین این دسته از نوازندگان و هنرجویان تنها وقت‌گذرانی و بازی کردن با ساز است و در مواقع زیادی فرد بدون اینکه متوجه خطای خود در شیوه تمرین خویش شده باشد تمرین‌ها را به‌صورت اشتباه اجرا کرده و متأسفانه این نوع روش تمرین، عادت و مدت‌ها همین راه و روش اشتباه را ادامه می‌دهد که نتیجه آن تنها تولید کردن و ایجاد صدا و وقت‌گذرانی با ساز می‌باشد و نوازنده حتی فرصتی برای برقراری ارتباط روحی با ساز خویش به دست نمی‌آورد.»

مطالب این کتاب نه‌تنها برای مخاطان سازهای کوبه کوبی (سازهای کوبه‌ای)، هنرجویان و نوازندگان سازهای کوبه‌ای «پرکاشنیست ها»، بلکه برای نوازندگان و هنرجویانی که در شاخه‌های دیگر موسیقی فعالیت دارند نیز مفید بوده و می‌توانند از آن بهره‌مند شوند.

کتاب «مجموعه کوبه کوبی، لذت تمرین تا لذت نوازندگی» در 60 صفحه مصور توسط مهدی عاشوری (بردیا) مدرس سازهای کوبه‌ای ایرانی و جهانی (پرکاشن) و عضو رسمی انجمن هنرمندان موسیقی است که در سال 1393 توسط انتشارات سخن گستر منتشر شده است.

«کنترپوان تنال، آهنگسازی به شیوه باخ»

«کنترپوان تنال، آهنگسازی به شیوه باخ» عنوان کتابی نوشته علیرضا مشایخی، آهنگساز و مدرس پُرآوازه ایرانی در حوزه موسیقی مدرن و تجربی است که به تازگی از سوی انتشارات ماهور بازنشر شده است. «کنترپوان تنال» در کنار «هارمونی» یکی از ارکان موسیقی چند صدایی است که به اعتقاد مشایخی جان سپاستین باخ بهترین آموزگار و استاد آن است.

این کتاب هدف خود را ارائه دانشی کاربردی از علم کنترپوان تنال، در کوتاه‌ترین و مطمئن‌ترین راه برای دانشجویان ایرانی معرفی کرده و تنها مرجع آموزشی خود را فقط و فقط آثار باخ (آهنگساز آلمانی – اواخر قرن هفدهم و اوایل قرن هجدهم میلادی) قرار داده است.

مشایخی در مقدمه کتاب توضیح می‌دهد: «این رساله چون دیگر نوشته‌های من در زمینه آموزش دانش موسیقی، بهتر است با همراهی و زیر نظر آموزگاران توانا و آشنا با این علوم فراگرفته شود. هنر جویانی که با دانش هارمونی آشنایی و بر آن تسلط دارند و امکان دسترسی و استفاده از کلاس را نداشته باشند، این امکان را خواهند یافت که با این کتاب، گام به گام و به تنهایی، کنترپوان تنال را بیاموزند که دست کم در مرحله بنیادین آن دشوار نخواهد بود.»

این کتاب در دو بخش کلی «کُنترپوان دو بخشی» و «کُنترپوان سه بخشی» و سه پیوست با عناوین «گفتاری کوتاه درباره کنترپوان چهارصدایی» و «کنترپوان معکوس» و «برخورد هم‌آوایی و هم‌آهنگی» تدوین شده است.

کنترپوان در لغت به‌معنای نت درمقابلِ نت است. در این فن، بر روند افقی نت‌ها و نه روند عمودی آنها تاکید می‌شود. هر یک از نت‌هایی که با هم نواخته می‌شوند دارای ریتم و تِم مستقل از هم هستند ولی در کلّیّتِ آهنگ، دارای هارمونی‌اند.

نویسنده در مقدمه کتاب در توضیح ویژگی اصلی این کتاب آموزشی می‌آورد: «آنچه این رساله را از دیگر کتاب‌ها متفاوت ساخته این است که در هر گفت‌و‌گویی بی‌درنگ به چگونگی برخورد باخ با مسئله مورد بحث اشاره خواهم کرد. تمام آنچه باخ نوشته و به کار برده است هدف نهایی ما از نظر کاربرد کنترپوان تنال است و از آنچه باخ به ندرت به کار برده تا زمانی که به توانایی خود در آهنگسازی اطمینان کافی ندارید، پرهیز کنید.»

به گفته مشایخی هدف این کتاب آماده کردن هنرجویان برای ورود به دانشکده‌ها و مدرسه‌های موسیقی است . مراکزی که آماده‌کردن و آموزش آنها برای دریافت و درک دانش و هنر آهنگسازی است تا دانشجویانی که امکان تحصیل در دانشکده‌های موسیقی باختر زمین را ندارند نیز دانش کلاسیک آهنگسازی را بیاموزند.

«یک نت در برابر یک نت»، «دو نت در برابر یک نت»، «سه نت در برابر یک نت»، «چهار نت در برابر یک نت»، «دو صدایی آزاد و گفتاری بر نگارش انونسیون دو صدایی» زیر فصل‌های بخش اول کتاب با عنوان «کُنترپوان دو بخشی» هستند و «مثال‌هایی با توجه به تعداد نت‌ها در برابر هم»، «سکوت و نت‌های کشیده»، «شبیه‌سازی»، «تم اصلی و شیوه‌ گسترش در انونسیون»، «سه صدایی آزاد و گفتاری در نگارش انونسیون» زیر فصل‌های بخش «کنترپوان سه بخشی» هستند.

چاپ اول «کنترپوان تنال، آهنگسازی به شیوه باخ» در 152 صفحه در سال 1386 توسط نشر چشمه عرضه شد و کتاب حاضر در 142 صفحه و شمارگان دو هزار و 200 نسخه و بهای 12 هزار تومان از سوی موسسه ماهور منتشر شده است.