اگر از یك ایرانی ـ غیر از ساكنان حاشیه‌های شمال و جنوب كشور ـ راجع به ماهی سوال كنید كمی فكر كرده و در پاسخ می‌گوید: «دوست ندارم!» یا اگر دوست داشته باشد، غیر از سبزی‌پلو با ماهی غذای دیگری نمی‌شناسد و معمولا آن‌هایی هم كه به قول خودشان ماهی خور هستند، آنقدر ماهی را سرخ می‌كنند كه ندانسته عاشق ته‌دیگ ماهی هستند.
شناخت ماهی
- سطح بدن ماهی باید براق و درخشان باشد
- اگر بخشی از فلس ماهی كنده شده است یا فلس ماهی را با دست كشیدن روی آن می‌توانید جدا كنید، از خرید آن خودداری كنید.
- آبشش‌های ماهی را نگاه كنید رنگ آن باید قرمز روشن باشد. آبشش قهوه‌ای نشانه ماهی مانده است.
- چشم‌های ماهی نباید مات و فرورفته باشد، این نشانه ماندگی ماهی است.
- بوی نامطبوع نشانه كهنگی ماهی است، ماهی تازه بو نمیدهد.
- اگر فیله ماهی را از فروشگاه‌های زنجیره‌ای تهیه می‌كنید، تكه‌های فیله در بسته‌های یك‌بار مصرف بوده و روی آن سلفون كشیده شده است. برای تشخیص تازگی ماهی از روی سلفون با انگشت روی آن فشار دهید، گوشت ماهی باید سفت باشد و گودی روی گوشت باقی نماند.
بوی ماهی
بسیاری معتقدند، ماهی و غذای تهیه‌شده با آن بوی بدی می‌دهد. شاید به همین دلیل است كه ماهی را آنقدر سرخ می‌كنند كه در نهایت چیزی از آن باقی نمی‌ماند اما نكته مهم این است كه ماهی تازه هیچ بویی نمیدهد، به عنوان مثال اگر شما ماهی قزل‌آلا را كه در حوضچه‌های مصنوعی پرورش داده می‌شوند بخرید، خواهید دید كه ماهی اصلا بوی بدی ندارد. تصور بعضی بر این است كه تنها ماهی قزل‌آلاست كه بوی زخم نمیدهد اما این موضوع شامل تمام انواع ماهی‌ها می‌شود. هرچه ماهی مانده‌تر باشد بوی بیشتری دارد و در عین حال خاصیتش كمتر و مصرف آن گاه خطرناك است.
البته ماهی جنوب به دلیل زیست در آب‌های گرم و درصد بالای نمك و املاح آب خلیج‌فارس كمی بوی دریا می‌دهد كه البته هیچ‌ربطی به بوی تند زخم ماهی مانده ندارد.
گرفتن بوی ماهی: با تمام این احوال اگر باز با بوی ماهی مشكل دارید روش‌های زیر را امتحان كنید:
- قبل از سرخ كردن ماهی پشت و روی آن نمك فراوان پاشیده و پس از نیم ساعت آن را بشویید. این كار هم بوی ماهی را می‌گیرد و هم گوشت آن را طعم‌دار میكند.
- هنگام پختن یا سرخ كردن ماهی، یكی، 2حبه سیر را نصف كرده و در غذا استفاده كنید و در پایان كار دور بیندازید. اگر با سیر هم مشكل دارید در كل قید ماهی را بزنید و ساندویچ بخورید! خوابانیدن ماهی كبابی در مایه روغن مایع، آبلیمو، رنده پوست لیمو، سیر رنده شده، زردچوبه، آویشن و گاه زعفران بسیار مناسب است. استفاده از تمام مواد فوق به صورت یكجا لزومی ندارد.
- استفاده از انواع سبزی‌ها هنگام طبخ مانند ریحان، ترخون، نعنا، مرزه، جعفری و گشنیز عطر بسیار خوبی به ماهی می‌دهد. خصوصا موقع تنوری کردن.
- در فصل تابستان ماهی شمال و در فصل زمستان ماهی جنوب بخرید، چون ماهی جنوب به دلیل بعد مسافت مانده‌تر است و بوی بیشتری می‌دهد.
نگهداری ماهی
- ماهی را تا آنجا كه ممكن است سریع مصرف كنید.
- برای نگهداری در یخچال، ماهی را در پلاستیك محكم پیچیده و در سردترین نقطه یخچال قرار دهید. اگر می‌خواهید بیش از یك روز در یخچال نگه دارید، ماهی را در پلاستیك بین تكه‌های یخ قرار دهید.
- برای نگهداری ماهی در فریزر، حتما شكم آن را خالی كرده، شسته و خشك كنید. مدت زمان نگهداری ماهی در فریزر، حداكثر 2 ماه است.
- برای باز كردن یخ ماهی آن را در هوای آزاد قرار دهید تا آرام‌آرام از حالت انجماد خارج شود. آب‌كردن ماهی با مایكروفر یا به كمك آب بافت گوشت را از هم پاشیده میكند.
- ماهی پخته را حداكثر یك روز در یخچال نگه دارید. مدت طولانی‌تر باعث از بین رفتن خواص و بو‌گرفتن آن می‌شود.
- ماهی را كاملا در كیسه بسته‌بندی كنید تا مواد موجود در یخچال و فریزر بو نگیرد.
- با شناخت ماهی می‌توانید متوجه شوید كه چه نوع ماهی برای چه نوع طبخی مناسب است.
قیمت ماهی
بهانه بسیاری برای مصرف نكردن ماهی قیمت بالای آن است ولی به دلایل بسیاری ماهی از گوشت قرمز خیلی باصرفه‌تر است.
دورریز ماهی بسیار كم است، بنابراین قیمت تمام‌شده آن به نسبت پایین‌تر است. ماهی تنها در شرایطی گران تمام می‌شود كه به صورت سرخ كرده یا استیك سرو شود. اگر ماهی را در سوپ، خورش و لای پلو استفاده كنید، قیمت تمام‌شده غذای شما پایین می‌آید.
قیمت ماهی بسیار متنوع است و از حدود 5 تا 20هزار تومان متفاوت است. اگر هر ماهی را در جای درست استفاده كنید در هزینه‌ها صرفه‌جویی خواهید كرد.
فواید گوشت ماهی آنقدر زیاد است كه برای جایگزینی آن با گوشت قرمز هیچ شكی باقی نمی‌ماند. گفته می‌شود ژاپنی‌ها به دلیل مصرف مدام خوراك‌های دریایی، موهای پرپشتی دارند، بسیار كم به سرطان مبتلا می‌شوند و از نظر سلامت در بین مردم جهان در رتبه بالایی قرار دارند.
مراكز تهیه ماهی
اگر در شهرهای ساحلی زندگی می‌كنید برای خرید ماهی مشكلی ندارید. در تهران چند مركز معتبر فروش ماهی وجود دارد كه به دلیل عرضه مداوم، محصولات دریایی، معمولا كیفیت آنها بالاست. علاوه بر این فروشگاه‌های زنجیره‌ای مانند هایپراستار و شهروند كه ماهی را با بسته‌بندی بهداشتی و تاریخ انقضا عرضه می‌كنند مكان‌های مناسبی برای خرید هستند. بازار بهجت‌آباد، سرچشمه، چهارراه استانبول مراكز اصلی و مطمئن خرید محصولات دریایی در تهران هستند. بازارهای محلی و منطقه‌ای كه ماهی را در حوضچه‌های آب به صورت زنده عرضه می‌كنند نیز قابل اطمینان هستند.
ماهی آزاد: ماهی آب‌های سرد است، نام فرنگی آن سالمون است كه از مرغوب‌ترین ماهیهای جهان بوده و بهترین نوع آن در آب‌های سرد نروژ صید می‌شود. گوشت آن نارنجی بوده و برای استیك، طبخ در فر و سرخ‌كردن بسیار مناسب است.
ماهی سفید: سلطان دریای مازندران، گوشت نرم و لطیف آن در دهان آب می‌شود. تنها ایرادش تیغ‌های زیاد است كه اگر با دست آن را میل كنید مشكل حل است. برای سرخ كردن، شكم پر كردن و كباب كردن مناسب است.
ماهی كفال: از خانواده ماهیهای دوكی شكل، كم‌تیغ و لذیذ است. برای كباب و سرخ كردن ایده‌آل است. برای دودی و شور كردن نیز استفاده می‌شود.
قزل‌آلا: ماهی پرورشی و رودخانه‌ای و پرمصرف‌ترین ماهی در مناطق غیرساحلی، گوشت و خواص زیادی ندارد، اما چون زنده آن در دسترس است از تازه بودن آن مطمئن هستید قزل‌آلا انواع گوناگونی دارد كه بسته به كیفیت آن قیمت‌های متفاوت دارد.
حلوا سفید: نام محلی آن زبیدی است. از ماهیهای مسطح بوده و گوشت آن بسیار لذیذ و غیرقابل رقابت است. تیغ ندارد و برای كباب و سرخ كردن مناسب است. زبیدی به زبان عربی به معنای برگزیده است. اگر به دست‌تان رسید از خوردن آن غافل نشوید.
حلوا سیاه: قیمت آن از حلوای سفید بسیار منطقی‌تر است. اگرچه گوشتش به كیفیت حلوای سفید نیست اما در رده ماهیهای مرغوب محسوب می‌شود. طعم خوبی دارد و برای سرخ‌كردن فوق‌العاده است.
شوریده: ماهی دوكی شكل كه اسم و رسمش فراتر از سواحل جنوب ایران گسترده شده است. مشخصه ظاهری‌اش دندان‌های تیز و ترسناكش است. گوشتش نرم، سفید و بدون تیغ است البته ممكن است شوریده ریز كمی تیغ‌دار باشد.
شیر: ماهی دوكی‌شكل از خانواده تن، گوشت نرم و لطیفی دارد و به دلیل فیله‌ای بودن برای استیك بسیار مناسب است.
