بهترین زردآلو رسیده شیرین لطیف پوست، هسته شیرین، پر آب و کم جرم آن است و خشک کرده آن بهتر از تازه آن.
زردآلو درختی است که بومی ترکستان و مغولستان می‌باشد و انواع وحشی آن در چین دیده می‌شود و از 3 قرن پیش از میلاد پرورش آن در چین رواج داشته است و به چینی آن را هزینگ Hesing می‌نامیدند. در سده قبل از میلاد به ایران وارد شده است و به زبان پهلوی هلیک، زردآلوک و شفتالوک ارمنیک نامیده شده است. لینه این درخت را Prunus armeniaca نام‌گذاری کرده بود که معنی آن به یونانی قدیم آلوی ارمنی می‌باشد.
از خانواده گل‌سرخیان (rosaceae) است. بلندی این درخت به 6 متر می‌رسد شاخه‌ها در اطراف گسترده، برگ ساده، پهنک گرد یا بیضوی یا قلبی شکل به رنگ سبز روشن یا سبز مایل به زرد با کناره دندانه‌دار و نوک‌تیز، گل‌ها درشت سفید یا صورتی بدون دمگل و دارای 5 گلبرگ و مقدار زیادی پرچم می‌باشد.
میوه پرورشی درشت، خوش‌طعم، شیرین و میان‌بر آن به رنگ زرد روشن و در داخل میوه هسته قرار دارد. مغز هسته بادامی‌شکل با پوست نازک و طعم تلخ و کمی شیرین است.
عقیلی خراسانی در کتاب مخزن الادویه آن را چنین توصیف نموده است: ثمری است معروف و بهتر از خوخ و در بلاد سردسیر به هم می‌رسد و اقسام می‌باشد از هسته شیرین و تلخ و هر یک به نامی مشهور و بهترین همه رسیده شیرین لطیف پوست، هسته شیرین، پر آب و کم جرم آن است و خشک کرده آن بهتر از تازه آن.
بهترین آن شیرین پر آب و کم جرم آن است و خشک او بهتر از تازه آن می‌باشد، با طبیعت سرد و تر، مفید حال گرم‌مزاج‌ها.
* خوردن زردآلو گیر و سده‌های درون را باز کرده باعث تلیین مزاج و نرم شدن سفتی‌ها و بستگی‌ها می‌شود.
* زردآلوی شیرین موافق گرم‌مزاج‌ها است که مزاج را لینت داده و تا در معده فاسد نشده باشد جلوگیری از تشنگی و التهاب می‌کند.
* زردآلو غلیان و ناراحتی را تسکین داده، خون و صفرا را نفع رسانده، خصوصاً ترش او که آروغ را رفع می‌کند.
* چون خشک او را خیسانده، بیمار تب گرم و سرد بخورد و آب گرم و عسل بعد از آن بنوشد و قی بکند اخلاط مزاحم بدن او را رفع کرده تب او قطع می‌شود.
* هرگاه بعد از خوردن زردآلو خون بگیرد خون سفیدرنگ مشاهده می‌شود و لذا مداومت به آن باعث برص و لک سفید می‌گردد.
کیفیت مفرده
در دوم سرد و تر گفته‌اند ظاهراً شیرین آن گرم و تر باشد.
افعال و قوا در طب سنتی ایران:
* بازکننده سدد و ملین.
- شیرین آن ملین طبع و موافق گرم‌مزاجان تا زمانی که در معده فاسد نشده باشد.
* باعث رفع بدبویی دهان
* آشامیدن آب پخته و یا خیسانده خشک آن:
- مسهل صفرا
- ملین طبع
- مسکن تشنگی و جوشش خون و صفرا
- کاهش التهاب معده رافع آروغ، خصوصاً میخوش (ترش و شیرین) آن.
تخم: نوع تلخ آن در دوم گرم و خشک و تخم نوع شیرین آن در درجه اول گرم و تر.
افعال و خواص آن: افزاینده میل جنسی و دارای هضم ضعیف، اصلاح آن بریان کردن و نمک بر آن زدن است.
روغن: همه اقسام آن بازکننده سدد و ملین سختی‌ها و برطرف‌کننده خشونت حلق و خشکی جلد روغن شیرین آن ضعیف‌تر از روغن بادام شیرین است.
رازی در رابطه با زردآلو می‌گوید معده را به‌شدت سرد می‌کند و باعث آروغ ترش و تولید صفرا و خون بد می‌شود به‌خصوص کسانی که مبتلا به نفخ و آروغ ترش هستند باید از خوردن آن اجتناب نمایند و آن را با زیره سبز یا رازیانه باید خورد اما برای کسانی که معده گرم و عطش زیاد دارند خوب است.
کاربردها در طب نوین
دارای ترکیبات آنتی‌اکسیدانی بوده و کاهنده روند اکسیداسیون در چربی‌های بدن می‌شود. همچنین در تحقیقات عصاره این میوه دارای خواص ضدمیکروبی بوده است.
در درمان و کاهش علائم لکه‌های پوستی، سردرد و دردهای مفصلی مورداستفاده طب‌های سنتی جهان است و همچنین روغن دانه زردآلو در التهاب و وزوز گوش و مشکلات پوستی کارایی داشته است.
همچنین مصرف خوراکی میوه زردآلو در کاهش علائم بیماران مبتلا به یبوست موثر است.
ترکیبات شیمیایی
هر 100 گرم قسمت گوشتدار میوه حاوی 81 تا 85 گرم، کربوهیدرات 8 تا 12 گرم، پروتئین 0.43 تا 1، چربی 0.1 تا 0.12، کلسیم 18 میلی‌گرم، فسفر 22، آهن 3.07، پتاسیم 320، سدیم 1، گوگرد 6.1، منیزیوم 12.3، کلر 1، مس 0.12 میلی‌گرم، ویتامین A 2700-3000 واحد، ویتامین B1 10 میکروگرم، ویتامین B2 0.05 میکروگرم، اسیدفولیک 3 میکروگرم، اسید پانتونیک 0.3 میلی‌گرم، ویتامین C 15 میلی‌گرم.
مغز دانه حاوی 41 درصد روغن، ویتامین‌های A، B1، B2، C، PP، آسپاراژین، الورون، قندهای مختلف، اسید یانگامیک یا ویتامین B15، و دانه‌های تلخ 0.6-0.8 آمیگدالین دارد. برگ زردآلو نیز دارای آمیگدالین است.
خطرات و هشدارها
* مصرف دانه‌های تلخ طعم زردآلو به دلیل داشتن آمیگدالین می‌تواند سبب بروز مسمومیت در افراد شود.
* در معده به سرعت متعفن و فاسد می‌شود و نفاخ و موجب آروغ ترش و تب‌های عفونی است.
* مضر سردمزاجان و صاحبان ریاح و تمدد و ضعف معده و مشایخ.
مصلح آن: شکر و مصطکی و انیسون و نانخواه و جوارش زیره و کندر.
- خوردن آب بعد از زردآلو به‌خصوص آب سرد و یخ و برف و یا خوردن آن بعد از غذای غیر منهضم خصوص غذای غلیظ بطی الهضم به‌شدت مضر است.
مصلح آن: قی فرمودن و تنقیه بدن با هلیله یا تخم رازیانه چند روز پی هم و یا بعد از آن سکنجبین خوردن و گویند نیم درهم مصطکی و نیم درهم انیسون با شراب میبه ممسک بیاشامند.
- ناشتا خوردن آن بسیار بد و مداومت بر آن باعث سحج.
مصلح آن: شکر و انیسون در جمیع امزجه.
و گفته‌اند هرگاه بعد از خوردن زردآلو فصد کنند خون سفید مشاهده گردد و لهذا زیاده‌روی در خوردن آن را سبب برص دانسته‌اند به جهت آنکه سریع التعفن و مولد خلط بلغمی است.
هسته زردآلو
* مغز دانه تلخ او گرم و خشک و مغز شیرین او گرم و تر و باددار و روغن همه قسم آن بادشکن و ملین و ریزاننده سنگ کلیه می‌باشد.
* مالیدن روغن مغز زردآلو، خشکی و زبری پوست را برطرف و غرغره اش خشونت حلق را دور می‌سازد.
* خوردن به قدر یک مثقال (5 گرم) از روغن مغز تلخ او کرم را کشته مسهل قوی بیرون آوردن کرم می‌باشد.
* خوردن و مالیدن روغن مغز او ورم‌ها از جمله ورم مقعد را نرم و سنگ کلیه را ریخته و دل‌پیچه سرد و بواسیر ظاهری و داخلی را رفع می‌کند.
* مالیدن روغن آن با تریاک مسکن جمیع دردهای اندام بوده، چکاندن آن در گوش قطع درد گوش کرده سریع الاثر و در سایر افعال نزدیک به روغن بادام تلخ می‌باشد.
* خوردن آب برگ پخته او کرم معده را ریخته، مالیدنش ورم‌ها را تحلیل برده، خوردن برگ خشک سائیده او به مقدار کفی قطع اسهال و خوردن سائیده شکوفه او قطع خونریزی باطنی و پاشیدنش بر زخم قطع خونریزی جراحات می‌کند.
مقدار خوراک از روغن او تا دو مثقال (10 گرم) می‌باشد.
