ترخون نوعی سبزی معطر است با خواص دارویی فراوان که در فرانسه این سبزی را پادشاه سبزی‌جات نامیده‌اند.

ترخون در فرانسه و در سایر نقاط جهان در آشپزی سنتی - به صورت تازه یا خشک - به عنوان طعم دهنده قوی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

محسن پویان، پژوهشگر گیاهان دارویی در خراسان‌جنوبی گفت: ترخون می‌تواند جانشین نمک شود و کسانی که از مصرف نمک منع شده‌اند مثل بیماران قلبی، کسانی که پرفشاری خون دارند، یا اشخاص چاق که مجبور به پیروی از رژیم غذایی بی‌نمک شده‌اند می‌توانند به جای نمک ترخون در غذای خود مصرف کنند و علاوه‌بر این‌که غذای خود را با نمک احساس کنند از طعم مطبوع و خواص شفابخش ترخون نیز استفاده کنند.

گیاهشناسی 

ترخون گیاهی از خانواده کاسنی یا مرکبان است که پایا و ارتفاع آن به حدود 50 سانتی‌متر می‌رسد. برگ‌ها به رنگ سبز براق، پهنک برگ کشیده و باریک و نوک‌تیز است. فیلوتاکسی برگ متناوب و گل‌ها متمایل به زرد است و دانه‌های گیاه عقیم بوده و تکثیر آن به‌صورت رویشی انجام می‌شود.
در برگ ترخون اسانس روغنی وجود دارد که ترکیب عمده اسانس آن را متیل چاویکول و پی‌متوکسی سینامیک آلدئید تشکیل می‌دهند، که این مواد خاصیت ضدعفونی‌کنندگی بسیار قوی دارند.

سلامت دهان با ترخون

مصرف ترخون برای جلوگیری از خونریزی لثه‌ها و نیز التیام زخم‌هایی که در دهان وجود دارند بسیار مفید است و در طول تاریخ، از این سبزی معطر برای تسکین موقتی درد دندان استفاده می‌شده است. محققان دانشگاه آریزونا می‌گویند علت تسکین درد دندان به خاطر وجود ماده‌ای موسوم به اوژنول است که در روغن میخک نیز وجود دارد. سبزی ترخون نه تنها موجب تسکین درد دندان می‌شود بلکه برای تسکین درد لثه نیز که همراه با درد دندان ایجاد می‌شود موثر است.

کمک به هضم غذا

سبزی ترخون علاوه بر استفاده در آشپزی به عنوان طعم دهنده، دارای خواص دارویی نیز است که از جمله آن‌ها می‌توان به تسکین ناراحتی‌های معده که بر اثر استرس به وجود آمده و همچنین تقویت سیستم هاضمه اشاره کرد. برگ و سرشاخه‌های گل‌دار ترخون محرک و مقوی معده بوده و خاصیت ضدانگلی دارد. مصرف آن اشتهاآور و ادرارآور (کاهش‌دهنده آب و رطوبت اضافه بدن) بوده و اندکی خاصیت مخدر دارد.

دارای خواص آنتی‌اکسیدانی هستند

ترخون، ‌به خصوص نوع ترکی آن، دارای خواص آنتی‌اکسیدانی فراوانی بوده که می‌توانند در خنثی سازی موادی موسوم به رادیکال‌های آزاد کمک خوبی نمایند. رادیکال‌های آزاد، محصولات فرعی متابولیسم هستند و اگر بدن شما نتواند به طور موثر از دست آن‌ها خلاص شود می‌توانند موجب تخریب سلول‌‌های بدنتان شوند و در نتیجه در سیستم هاضمه شما باقی مانده و آسیبی را در بدن ایجاد نمایند که ممکن است حتی منجر به ایجاد نوعی سرطان خاص شود. طی تحقیقی که در سال 2005 صورت گرفت و در"مجله کشاورزی شیمی غذا" نیز به چاپ رسید محققان دریافتند ترخون می‌تواند به عنوان یک روبنده و از بین برنده رادیکال‌های آزاد در بدن نقش موثری ایفا نماید.

ریشه ترخون

ریشه‌ی ترخون در طب گیاهی به نام «عاقرقرحا» مشهور است. این گیاه به برطرف کردن سکسکه و درد مفاصل کمک می‌کند. این گیاه قدرت دفاعی بدن را در برابر برخی ویروس‌ها و باکتری‌ها افزایش می‌دهد. مصرف سالانه ترخون قدرت جنسی را کاهش می‌دهد.

قطره ترخون

قطره ترخون حاوی اسانس برگ ترخون در بازار دارویی ایران موجود است این قطره بر اساس حداقل 13 میلی‌گرم میتیل چاویکول در هر میلی‌لیتر از فرآورده استاندارد شده و به‌صورت خوراکی روزانه 20-10 قطره به‌عنوان محرک اشتها همراه مقداری مایعات پیش از غذا استفاده می‌شود و برای برطرف کردن سکسکه یک تا 2 قطره ترخون بر روی یک حبه قند چکانده و میل می‌شود. 

کارشناسان گیاه‌درمانی استفاده از روغن ترخون را همراه با روغن رازیانه و عسل برای تقویت سیستم هاضمه توصیه می‌کنند ولی در صورت داشتن آلرژی از استفاده این روغن‌ها وعسل خودداری کنید.

اسانس ترخون به مقدار سه تا پنج قطره در روی یک حبه قند نیز برای تقویت معده و دفع نفخ شکم مصرف می‌شود. این قطره در دوران بارداری و کودکان کمتر از 4 سال منع مصرف شده است.

ترخون در طب قدیم

ابن‌سینا و زکریای رازی پزشکان دانشمند ایرانی قبل از اروپائیان به خواص درمانی ترخون پی بردند و در کتاب‌های طبی خود این دو پزشک دانشمند می‌نویسند که ترخون نفخ را برطرف کرده و هوای آلوده از طاعون را ضدعفونی و پاک می‌کند.

ابن بیطار ترخون را سبزی سفره غذا می‌داند و عقیده دارد چند برگ از ترخون اشتها را تحریک کرده و نفس را معطر و خوشبو می‌کند.

ترخون در زمان جنگ‌های صلیبی به اروپا وارد شد و در نقاط مختلف اروپا کشت آن معمول و رواج یافت و امروزه این سبزی معطر را در غذا و دوا به کار می‌برند. ترخون از زمانی که در اروپا پیدا شد در طب و درمان امراض به کار رفت و در مصرف آن خواص اشتهاآور، هضم‌کننده، عادات ماهانه زنان و ترشح‌کننده بزاق دهان و همچنین داروی دردهای دندان تشخیص دادند.

در قرن نوزدهم دو پزشک معروف فرانسوی به نام شومل و کازن با مصرف دم‌کرده و اسانس ترخون بیماری‌هایی را چون ضعف معده و سوءهضم معالجه می‌کردند و از معالجه با این گیاه معطر نتایج موثری می‌گرفتند.

ترخون در قدیم به‌واسطه‌ی خواص درمانی که داشته است بسیار معروف بوده و در فرانسه به نام گیاه اژدها و یا شرپانتین معروف بوده است و از آن سالاد درست می‌کرده‌اند و یا خام و با غذا می‌خورده‌اند. ترخون را دم می‌کرده‌اند و دم‌کرده آن را به‌عنوان مقوی معده می‌خورده‌اند تا هضم غذا را آسان کند، گاز و نفخ شکم و روده‌ها را برطرف می‌کند و قاعدگی و عادت ماهانه زنان را مرتب سازد و دردهای اعصاب و انواع رماتیسم را شفا می‌بخشد.

این همه خواص از کجا آمده است؟

خواص درمانی ترخون مرهون روغن مایع اصلی آن است که دارای بو و طعم تندی است و مزه آن نزدیک به تربانتین است. روغن مایع اصلی ترخون دارای هفتاد درصد استراگول و بیست درصد ترپن است. این روغن دارای خواص تقویت‌کننده، اشتهاآور، مقوی معده، ادرارآور، قاعده‌آور و کرم‌کش است.

دم کرده ترخون

ترخون را به‌عنوان دم‌کرده به مقدار 25 تا 30 گرم در یک لیتر آب دم‌کرده و سه یاچهارباردرروز و هر بار یک فنجان از آن را پس از صرف غذا مصرف می‌کنند. کسانی که می‌خواهند از ترخون به‌عنوان دم‌کرده استفاده کند باید پنج گرم ترخون را تکه‌تکه کرده و در یک فنجان بریزند و روی آن آب جوش جاری کنند و 10 دقیقه بگذارند تا دم بکشد سپس این دم‌کرده را پس از صرف غذا بنوشند.

دم‌کرده ترخون برای جلوگیری از آبله و سرخجه و کنترل علل وبا در طب گیاهی اهمیت زیادی دارد. ترخون قدرت دفاعی بدن را در برابر برخی ویروس‌ها و باکتری‌ها افزایش می‌دهد.