ریواس یكی از گیاهان اصیل و با قدمت ایرانی به حساب می‌آید. ظاهر آن شبیه به كرفس اما صورتی رنگ و طعم آن ترش و شیرین یا ملس است. كمتر كسی پیدا می‌شود كه نوشیدن یك لیوان شربت ریواس خنك و تگری نیشابور را در فصل‌های گرم سال تجربه نكرده باشد چرا كه مادرها و مادربزرگ‌ها همیشه معتقد بودند ریواس حال‌مان را جا می‌آورد و در عین حال كلی خاصیت به بدن‌مان می‌رساند!
البته آشنایی با ریواس فقط به شربت ختم نمی‌شود و با آن می‌توانید خورش، آبگوشت، اشكنه، سالاد، كوكو و حتی لواشك هم تهیه كنید. ریواس سرشار از عناصر معدنی و انواع ویتامین‌هاست و به هضم غذا كمك می‌كند.
همچنین باعث تقویت كبد و معده و دفع باكتری‌های مضر از دستگاه گوارش می‌شود. با این حال زیاده‌روی در مصرف آن می‌تواند دردسرساز شود. حال اگر كنجكاو شده‌اید كه با سایر خواص و مضرات احتمالی این گیاه خوش‌رنگ و لعاب و دستورات غذایی آن آشنا شوید، با ما همراه باشید.
ریواس یا كرفس صورتی؟!
ریواس گیاه بومی آسیاست و احتمال می‌رود اولین بار در سیبری یا هیمالیا برداشت شده باشد. حتی گفته می‌شود چینی‌ها پیش از میلاد مسیح به عنوان دارو از آن استفاده می‌كردند. در اروپا نیز كشت آن از قرن شانزدهم آغاز شد. جالب است بدانید اهالی شرق ایران ریواس را با عنوان «رواش» می‌شناسند. ریواس از دسته ترشك‌ها به حساب می‌آید و در هوای خنك و فصل بهار می‌روید.
بنابراین قادر است دماهای پایین را تحمل كند. ساقه این گیاه صورتی رنگ است و به كرفس شباهت دارد. برگ‌های آن نیز در دمای پایین صورتی و قرمز رنگ می‌شود و در دمای بالای 30 درجه سانتی‌گراد سبز تیره باقی می‌مانند. محل رویش آن در ایران دامنه بینالود، كوهستان‌های آذربایجان و كردستان، بلندی‌های البرز در شمال تهران، خراسان رضوی، كوه‌های روستای رباط ترك (دلیجان) و قلعه تخت كوه است اما بیشتر از همه سوغات نیشابور به حساب می‌آید.
مراقب باشید سردی‌تان نكند!
طبع ریواس از لحاظ طب سنتی سرد است اما اگر با مقداری شكر یا عسل مصرف شود از سردی آن كاسته می‌شود. این گیاه منبع غنی از ویتامین‌ها و املاح معدنی به شمار می‌آید و اثرات معجزه آسایی بر سلامت دارد. ریواس قابض است و باعث تقویت معده و كبد می‌شود. همچنین برای بیماران تب‌دار و بی‌اشتها مفید است و یرقان، ضعف و سستی را برطرف می‌کند.
برای این منظور كافی است 100 گرم آب ریواس خام را به همراه آب هویج یا كرفس، خیار و سیب (یك سوم آب ریواس و دو سوم آبمیوه‌ها یا سبزی‌های ذكر شده) بنوشید. علاوه براینها، ریواس به كاهش حالت تهوع و درمان اسهال‌های صفراوی (با مزاج گرم) كمك می‌كند. ساقه‌هاى زیرزمینى آن نیز (معروف به ریوند) در رفع یبوست و كاهش علائم بواسیر تاثیرگذارند و معده را ضد عفونى مى‌كنند.
شربت بهشتی با ریواس قاقری!
شربت ریواس از ساقه گونه‌ای از این گیاه تحت عنوان قاقری یا ریواچ تهیه می‌شود. این نوع ریواس برخلاف ریواس‌های دیگر طعمی شیرین دارد و در دامنه كوه زیبد واقع در استان خراسان رضوی می‌روید. شربت آن هم بسیار خوش طعم است و به آب انار شیرین شباهت دارد. از ریواس و برگ‌های زخیم و گوشت‌دار آن در غذاهای ایرانی به صورت خام و پخته نیز استفاده می‌شود. توجه داشته باشید كه ریواس را نباید بیشتر از یك تا سه روز در یخچال نگهداری كنید.
همه کاربردهای ریواس
جهت بهره‌مندی از خواص ریواس حتما لازم نیست آن را بخورید. ریواس علاوه بر اینكه بر ارگان‌های داخلی بدن تاثیر می‌گذارد كاربردهای ویژه دیگری هم دارد؛ از جمله اینكه:
- جهت پاك كردن آثار سوختگی از ظروف، مقداری ریواس را همراه با آب در آنها بجوشانید. اسید موجود در ریواس چربی‌های سوخته و چسبیده به ته ظرف را پاك می‌كند.
- برگ‌های ریواس به دفع حشرات موزی كمك می‌كنند.
- مصرف جوشانده ریشه ریواس روی موها باعث طلایی شدن موهای قهوه‌ای رنگ می‌شود. برای روشن شدن مو همچنین می‌توانید 50 گرم ریواس را در یك لیتر آب به مدت 30 دقیقه بجوشانید. سپس این محلول را صاف كرده و موها را چندبار با آن خیس كنید.
- استفاده از تركیب ریواس رنده شده با آبلیمو یا ریواس له شده با مقداری سركه به روی پوست باعث از بین رفتن جوش و لك می‌شود.
- برای رفع جای باقی مانده از جوش‌ها، مقداری پودر گل ریواس را با یك قاشق ماست مخلوط كنید و هفته‌اى سه بار به ناحیه مورد نظر بمالید.
در چه ظرفی ریواس بپزیم؟
هنگام خرید، ساقه‌های جوان و ترد ریواس را انتخاب كنید. برای آماده‌سازی آن نیز باید ریواس را پوست كنده، خرد كنید و بشویید. بهتر است بیشتر از قسمت‌های ترد، نازك و روشن ریواس استفاده كنید زیرا قسمت‌های سبز و تیره‌تر آن كمی به تلخی می‌زنند.
قسمت‌های سفت‌تر آن هم بعد از پخت ریش‌ریش می‌شوند و سفت باقی می‌مانند. لازم به ذكر است كه ریواس برای پخت به یك جوش كوتاه احتیاج دارد و اگر مدت طولانی روی حرارت بماند، له می‌شود. به همین دلیل باید آن را در پایان پخت به غذا اضافه كرد. همچنین به دلیل اگزالات پتاسیم موجود در آن، بهتر است در ظروف فلزی به خصوص مسی پخته نشود زیرا مس با غذاهای اسیدی واكنش‌های مضری ایجاد می‌كند.
برای چه كسانی مضر است؟!
از آنجایی كه ریواس دارای مقدار زیادی اكسالیك اسید است (460 میلی گرم در هر 100 گرم)، زیاده‌روی در مصرف آن می‌تواند باعث آسیب به دستگاه گوارش و كلیه‌ها و جلوگیری از جذب كلسیم و منیزیم شود. بنابراین خطر پوكی استخوان را بالا می‌برد. افراد بالغ در روز مجاز به مصرف 10 گرم اكسالیك اسید و كودكان مجاز به مصرف 3 تا 4 گرم از این ماده هستند. البته این میزان اكسالیك اسید از چند كیلوگرم ریواس به دست می‌آید، بنابراین مصرف متعادل این گیاه نه تنها خطری ندارد بلكه خواص بسیار زیادی را هم به بدن می‌رساند. اما مبتلایان به سنگ كلیه، ناراحتی‌های مثانه، درد سینه و سرفه بهتر است قبل از خوردن ریواس با پزشك خود مشورت داشته باشند.
مصرف ریواس توسط مادران شیرده نیز ممكن است باعث ایجاد اسهال در نوزادان شود. مبتلایان به نارسایی‌های قلبی هم نباید در خوردن آن زیاده‌روی كنند زیرا حاوی مقادیر قابل توجهی سدیم است و باعث افزایش احتباس آب در بدن می‌شود. برگ ریواس نیز بهتر است به صورت خوراكی استفاده نشود زیرا حاوی تركیبات سمی برای بدن است.
ریواس و هزار خاصیت!
ریواس خواص منحصر به فرد و بسیار زیادی دارد كه در اینجا به چند نمونه از آنها اشاره می‌كنیم:
- مقوی قلب و اعصاب است.
- با تحریك ترشح نمك‌های صفراوی از كبد، باعث تنظیم جذب چربی از روده می‌شود.
- باعث كاهش خونریزی از معده و روده می‌شود.
- به رفع اختلالات قاعدگی كمك می‌كند.
- ورم ملتحمه چشم را كاهش می‌دهد.
- به ترمیم جراحات، زخم‌های چركی سطحی و سوختگی‌های پوستی كمك می‌كند.
- مسرت‌بخش است و باعث رفع افسردگی می‌شود.
- لوزالمعده را وادار به ترشح انسولین كرده و قند خون را كاهش می‌دهد.
- كاهنده چربی و كلسترول خون است و از ایجاد لخته در رگ‌ها جلوگیری می‌كند.
- مصرف مداوم آن باعث تصفیه خون و رفع جوش و دمل می‌شود.
- كاهنده شهوت است.
- زخم‌های دهان را درمان می‌كند.
- سرگیجه و وزوز گوش را كاهش می‌دهد.
- فیبر و پتاسیم موجود در آن سوخت و ساز بدن را بالا می‌برد و باعث كاهش وزن می‌شود.
- اسید معده را متعادل می‌كند.
- برطرف كننده استرس، ترس و وسواس است.
پنج دستور درمانی با ریواس
- برای درمان كمخونی، از ریشه خشك شده ریواس یا شربت آن همراه با غذا استفاده كنید.
- برای رفع درد، ناراحتی، گاز و نفخ معده 15 گرم پودر ریشه ریواس را برای 20 دقیقه در 300 سیسی آب جوش دم كنید و قبل از غذا یك استكان از آن بنوشید.
- برای استحكام استخوان‌ها، ریشه ریواس را همراه با عرق مرزه در روغن كنجد بجوشانید و بعد از ولرم شدن آن را روی بدن ماساژ دهید.
- برای بیماری برص ریشه ریواس را بهصورت پودر درآورده با عسل مخلوط کنید و در محل بمالید.
- برای درمان آبله، پیوره و دندان درد، ساقه ریواس را بجوشانید و بهصورت ضماد روی محل قرار دهید. همچنین می‌توانید خود ریواس را بجوید.
- برای درمان سرفه‌های کهنه و زیادی صفرا گرد ریشه ریواس را با لعاب به دانه، بهصورت حبّ درآورده و زیر زبان قرار دهید.
