هر ساله و در آستانه نوروز، مسمومیت‌های سطحی و شدیدی در اثر استفاده نامناسب از مواد شوینده در جامعه اتفاق می‌افتد و زنان به عنوان مدیر امور داخلی منزل که بیشترین مسئولیت را در نظافت خانه برعهده دارند، آمار بیشترین موارد مسمومیت خانگی را نیز به خود اختصاص می‌دهند.
آسیب‌های بهداشتی هنگام استفاده از موادشوینده، ممکن است در کوتاه مدت اثر چندانی نداشته باشد، اما در بلندمدت مشکلات ریوی و پوستی، عوارض چشمی و آلرژی‌های مختلف تا سرطان را به همراه دارد.
کار‌شناسان بهداشت محیط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مورد ترکیب مواد شوینده به مردم هشدار داده‌اند زیرا ترکیب مواد شوینده یا پاک کننده‌ها با مواد سفیدکننده در فضای کوچکی مانند حمام یا دستشویی خطرناک است.
با ترکیب شوینده‌ها با سفیدکننده‌ها از فعل و انفعالات شیمیایی ترکیب این مواد، گاز کلر آزاد شده که با رطوبت مخاط دهان اسید کلریدریک ایجاد کرده که بسیار قوی و سوزاننده است و استنشاق آن در فضاهای کوچک علایم شدید تنفسی ایجاد می‌کند.
بد‌ترین شکل استفاده از پاک کننده‌ها :
بد‌ترین شکل استفاده از مواد پاک کننده و شوینده آن است که آنها را با آب گرم مخلوط کنند یا از آنها در محیط‌های بسته‌ای که بخار آب وجود دارد، استفاده شود.
نکات ضروری برای کاهش عوارض تنفسی و مسمومیت‌ها
کار‌شناسان بهداشت محیط وزارت بهداشت برای کاهش عوارض تنفسی و مسمومیت‌ها به افراد توصیه می‌کنند که از مواد شوینده و پاک کنندهای استفاده شود که آسیب کمتری می‌رسانند، بطور مثال استفاده از پودرهای شوینده که آنزیم هم دارند، بسیار ایمن‌تر از استفاده از مواد سفیدکننده‌ای است که بخار دارد. استفاده از پاک کننده استاندارد و خودداری از مصرف مواد شوینده و پاک کننده‌ها در فضاهای بسته، از دیگر توصیه‌های کار‌شناسان وزارت بهداشت است.
بخار متصاعد شده از ترکیب جوهرنمک و وایتکس بسیار برای چشم، پوست و ریه خطرناک است، بنابراین باید از ترکیب این دو ماده جدا پرهیز شود.
همچنین هنگام شست و شوی حمام و دستشویی باید از ماسک‌های محافظ استفاده شده و پنجره‌ها باز و تهویه روشن باشد تا جریان هوا برقرار شود. بسیاری از مواد ضد عفونی کننده به راحتی از ماسک‌های کاغذی عبور می‌کنند و می‌توانند موجب آسیب ریه شوند بنابراین تهویه مناسب محل، روشن کردن هواکش و بازکردن پنجره‌ها، استفاده نکردن از محلول‌های غلیظ و بستن دستمال ضخیم مرطوب روی دهان و بینی می‌تواند تا حد زیادی از بروز آلرژی‌ها و پیشگیری از این مشکلات کمک کند.
کار‌شناسان وزارت بهداشت از مردم می‌خواهند که به توصیه‌های ایمنی روی برچسب محصولات مانند پوشیدن دستکش و ماسک هنگام استفاده از محصولات سوزاننده، توجه کنند. استفاده از مواد شوینده شیمیایی ممکن است موجب تشدید بیماری‌های قلبی، عروقی و ریوی شود؛ مواد شوینده شیمیایی روی زنان باردار، افراد مسن و کودکان بیشتر آسیب رسان است. افراد هنگام استفاده از شوینده‌ها باید مطمئن شوند که استفاده، نگهداری و دفع این موادشیمیایی، مطابق با دستورالعمل سازنده است.
نگهداری از مواد خطرناک پاک کننده در مکانی دور از دسترس کودکان، محکم بستن در محصولات شیمیایی و پاک کننده‌ها و نگهداری از فرآورده‌های حاوی موادشیمیایی پرخطر در ظروف ویژه از دیگر توصیه‌های کار‌شناسان وزارت بهداشت درباره مواد شوینده و پاک کننده به شمار می‌رود. در صورت جابجا کردن مواد شوینده و پاک کننده، بقیه ماده باید به ظرف اصلی بازگردانده شود؛ هرگز نباید برچسب روی ظروف مواد شیمیایی را برداشت، اگر برچسب روی ظروف دچار پوسیدگی شد لازم است دوباره روی آن بر چسب زده شود.
اقدام ضروری در مسمومیت‌های ریوی
اولین و بهترین اقدام برای مسمومان ریوی، خروج سریع فرد از محل سربسته و استفاده از هوای آزاد و قرار گرفتن در معرض جریان هوا است زیرا استنشاق هوای تازه، تنفس را تسهیل کرده و موجب آرامش می‌شود. همچنین استفاده از بخور به ویژه بخور سرد بسیار کارآمد بوده و خودداری از صحبت کردن نیز مفید است. ارجاع هرچه سریع‌تر آسیب دیدگان و مسمومان به پزشک یا تماس با اورژانس در این موارد ضروری است.
آسیب ناشی از مواد شوینده بر چشم
انواع مواد شیمیایی می‌توانند به چشم آسیب برسانند، مواد شوینده و رنگ بر از جمله خطرناک‌ترین مواد برای چشم به شمار می‌روند و در صورت تماس با چشم به سرعت قرنیه را زخم کرده و حتی در موارد شدید‌تر می‌توانند به سوراخ شدن کره چشم منجر شوند. مواد شوینده همچنین می‌توانند موجب ایجاد زخم‌های شدید در پلک شده و چسبندگی‌های کره چشم و پلک را به همراه داشته باشند. آسیب ناشی از این مواد ممکن است آن قدر جدی باشد که بینایی به طور کامل از بین برود بنابراین استفاده از عینک حفاظتی جهت کاهش آسیب چشم‌ها توصیه می‌شود.
:: توصیه‌های ایمنی برای انجام خانه‌تکانی ::
گاهی دلیل بروز برخی حوادث برای افراد، بی‌دقتی آنهاست. بالا رفتن از نردبانی که سطح اتکای آن پایدار و محکم نشده، استفاده از بنزین برای پاک کردن وسایل بدون توجه به حساسیت آن در برابر اصطکاک و گرما از جمله این موارد است.
خوب است برخی توصیه‌های سازمان آتش‌نشانی را برای این روزهای فراگیر شدن خانه‌تکانی بخوانید.
1. در زمان نظافت خانه خود و استفاده از نردبان و یا چهارپایه از پایداری سطح اتکای آن با زمین کاملا مطمئن باشید و از چهارپایه‌های استاندارد و نردبان دوطرفه استفاده کنید.
2. از شست‌وشوی پرده، کف آشپزخانه، حمام و غیره که آلوده به مواد روغنی باشند توسط مواد سریع‌الاشتعال (مثل بنزین) جدا خودداری کنید.
3. از قرار دادن مواد شوینده مانند وایتکس و جوهر نمک و مانند اینها روی زمین و در دسترس کودکان جدا خودداری کرده، در حد استاندارد از آنها استفاده کنید.
4. در زمان پاک نمودن شیشه و پنجره‌های منزل احتیاط لازم را نموده و از رفتن بر روی نرده‌ها و یا قرنیزها جدا خودداری نمایید.
5. شست‌وشوی لوازم برقی مانند لوستر، چراغ روشنایی و غیره قبل از قطع کامل برق بسیار خطرناک بوده و احتمال برق‌گرفتگی افراد را افزایش می‌دهد لذا اول برق وسیله برقی را قطع و سپس این لوازم را پاک نمایید.
6. در زمان جابجایی لوازم خانگی بالاخص اجاق گاز، احتیاط بیشتری کنید و کلیه اتصالات مربوط به گاز اعم از شهری و کپسول را توسط آب و صابون چک کنید تا از عدم نشتی آنها مطمئن شوید. ضمنا شیلنگ‌های فرسوده انتقال گاز را حتما تعویض کنید.
7. از ریختن مواد قابل اشتعال در چاههای فاضلاب، دستشوئی، توالت و غیره جدا خوداری نموده، چرا که در اثر ریزش این گونه مواد در محیط خانه احتمال انفجار و آتش‌سوزی بسیار است.
8. کپسول دستی آتش‌نشانی موجود در محیط خانه را بموقع شارژ کنید زیرا این کار می‌توانید کمک بسزائی در زمان آتش‌سوزی احتمالی به شمار رود.
9. از جابجایی لوازم و اثاثیه سنگین منزل به صورت فردی اجتناب نموده و در این مورد از کارگران حرفه‌ای و یا کار گروهی بهره بگیرید تا در ایام خوش نوروز دچار دیسک کمر یا عوارض ناشی از آن نشوید.
