شاید بسیاری از ما صبح که بیدار می‌شویم یک نقاب بر چهره می‌زنیم و از خانه بیرون می‌رویم؛ یکی نقاب یک آدم مهربان، یکی نقاب آدم منصف، یکی نقاب آدم مرفه و یکی نقاب آدم راستگو.به راستی شما چه نقابی به صورت می‌زنید و چقدر آن نقاب به چهره واقعی شما نزدیک است؟و گاه صد نقاب برای یک چهره.

انسان‌ها برحسب انسان بودن دارای دو رو هستند؛ یک رو ظاهر افراد و روی دیگر باطن انسان‌هاست. دورویی بیانگر این نکته است که ارتباطات در جامعه به شکل موثر صورت نمی‌پذیرد. وقتی ظاهر و باطن افراد با یکدیگر همخوانی نداشته باشد و هر کدام به شیوه خودشان عمل کنند، دورویی به وجود می‌آید. در این شماره به کمک سیدعلی دربانی، کارشناس ارشد مشاوره خانواده  به زبان بدن  افراد دورو می‌پردازیم.
 

ریا نوعی حیله است

دورویی تظاهر فرد به داشتن  ارزش‌هایی است  که به آنها باور ندارد و در رفتارهایش انعکاس نمی‌یابد. ریا نوعی حیله است و ما با حیله از خود شکلی غیر از آنچه هستیم نشان می‌دهیم. فرد ریاکار معمولا دارای یک ترس درونی نیز هست که خود را به شکل و صورتی نمایان می‌کند که آنچه در حقیقت است پنهان بماند. مثلا وقتی ما از امری احساس خطر می‌کنیم خود را پنهان می‌کنیم، می‌توانیم بگوییم ریا و دورویی هم نوعی پنهان شدن هست یا پنهان کردن حقیقت به‌دلیل ترس و وحشت، البته همیشه هم به‌دلیل ترس نیست، گاهی هم برای فریفتن دیگران برای سودجویی نیز هست، پس می‌بینیم که ریا ریشه در عواملی چون سودجویی، ترس و خلاصه عدم ایمان و اعتماد دارد.

دورویی از والدین به کودکان به صورت ناخودآگاه آموزش داده می‌شود

حسد، به عنوان یکی از مسائل مهم و تاثیرگذار بر دورویی است، حسد یکی از ریشه‌های دورویی است که باعث می‌شود ارتباطات به شکل مفید و مؤثری صورت نپذیرد. کسانی که دو روی متفاوت دارند و صادق نیستند به جای عقل ارتباطی، عقل ابزاری دارند. شخصی که دارای عقلانیت ابزاری است،‌ کنش‌های عقلانی او معطوف به هدف بوده و این بدان معناست که فرد دورو، رفتارهایی انجام می‌دهد که نیت او متوجه هدف‌های سودجویانه اوست و باتوجه به اینکه  هدف، وسیله را توجیه می‌کند و برای رسیدن به هدف می‌توان از هر ابزار و وسیله‌ای استفاده کرد، این نوع رفتار مخصوص افراد دورو است. دوگانگی رفتار و گفتار، ناهماهنگی شناختی را ایجاد می‌کند که همان دورویی است. دورویی اثرات سوئی بر خانواده به عنوان کوچک‌ترین واحد اجتماع و به تبع آن کل جامعه دارد. دورویی بر بی‌اعتمادی دامن می‌زند و این مسئله در خانواده بلای خانمان‌سوزی است که باعث جدایی می‌شود. در چنین خانواده‌هایی دروغگویی و نفاق ایجاد می‌شود و سپس به والدین، به فرزندان و به تبع آن به جامعه تسری می‌یابد و در عاقبت پایه بسیاری از بحران‌ها و ناملایمات اجتماعی می‌شود. آبراهام لینکلن، در بخشی از گفته‌های خود می‌گوید: من برای اینکه دشمنم را نابود کنم با دورویی از راه دوستی به او نزدیک می‌شوم!

دوروها خطرناکند

فرد ریاکاری که دستش برای همگان رو شده می‌تواند، آدم خطرناکی باشد. او ممکن است برای بازسازی روابط از دست رفته‌اش دوباره به رفتارهای ریاکارانه رو بیاورد اما دیگر نباید گول حرف‌ها و رفتارهای او را خورد چون یک فرد ریاکار همیشه ریاکار است.حضرت علی (ع) در روایتی می‌فرماید: با آدم‌های دورو، حریص و بخیل مشورت نکنید؛ این افراد نه تنها راه صحیح را به شما نشان نمی‌دهند بلکه شما را نیز از مسیر درست گمراه می‌کنند. کسانی که از دورویی برای پیمودن پله‌های ترقی استفاده می‌کنند موجب می‌شوند کارایی و بهره‌وری پایین آمده و در جامعه کارشکنی زیاد شود که این مسئله مانعی برای رسیدن به اهداف است.
 

انواع دوروها 

 علم روانشناسی ریاکارها را به چهار دسته تقسیم می‌کند که وضعیت‌شان آنقدر پیچیده است که گنجاندن مصداق‌ها در این چهار قالب تمرکز زیادی می‌خواهد.

دسته اول آنهایی هستند که نام‌شان  را کنار گذاشته‌اند؛ «دوروهای صادق ظاهری»، همان آدم‌هایی که ادعاهای‌شان با رفتار و اعمال‌شان در تضاد است یعنی وقتی در میان مردم هستند یک چیز می‌گویند و در عمل بر خلاف آن  رفتار می‌کنند  اما اینها در عین حال صادق نیز هستند چون اگرچه عمل‌شان با آنچه می‌گویند در تضاد است   اما به آنچه انجام می‌دهند ایمان دارند. دسته دوم «دوروهای صادق باطنی» هستند که مثل گروه قبل باورهای‌شان با رفتارشان در تضاد است با این تفاوت که این گروه با خود صادق هستند و می‌دانند در باطن چه جور آدمی‌ هستند. 

دسته سوم و چهارم ریاکارها البته پیچیده‌تر از دو گروه دیگرند و روانشناسان آنها را دو روی متقلب می‌دانند  که حتما کنار آمدن با آنها سخت‌تر از دو دسته قبل است؛ «دوروهای متقلب ظاهری» نه فقط ادعای‌شان با رفتارشان متضاد است بلکه ادعای این افراد  نیز با باورهای‌شان یکی نیست.درواقع این گروه از آدم‌ها  ادعا می‌کنند به مسائلی باور دارند در حالی که در درون  هیچ اعتقادی به آن مسائل ندارند مثلا اینها نه‌تنها راستگو نیستند و دروغ می‌گویند  بلکه اساسا به راستگویی نیز باور ندارند. ریاکارانی که لقب «صادق ظاهری» می‌گیرند اگر به رفتارهای ریاکارانه خود ادامه دهند تبدیل به ریاکاران متقلب ظاهری می‌شوند یعنی کسانی که رفتارشان با گفتارشان هماهنگ نیست و در باطن به آنچه در میان مردم می‌گویند نیز اعتقاد ندارند.
 

اما پیچیده‌ترین گروه ریاکاران دسته چهارم هستند که به آنچه می‌گویند عمل می‌کنند اما به آنچه می‌گویند  باور ندارند، این گروه  ریاکاران این چنین عمل می‌کنند  چون سعی دارند همیشه دیگران را از خود راضی نگه دارند، حتی اگر قرار باشد دست به کارهایی بزنند  که به آن اعتقاد ندارند. 

 زبان بدن افراد دورو

از طریق ارتباطات غیرکلامی‌می‌توان افراد دورو را شناسایی کرد. ارتباطات غیرکلامی، دنیایی از کلام را به مخاطب می‌رساند. «بن‌بست دو سویه» مبحثی در علم ارتباطات است که به خوبی روشن‌کننده این مسئله است. نظریه بن‌بست دوسویه می‌گوید: اگر کسی در کلام مطلبی را عنوان می‌کند ولی رفتار و سکناتش چیز دیگری می‌گوید، شما به رفتار و سکناتش توجه داشته باشید. نکته جالب آن است که اگر در جایی ارتباطات کلامی ‌و غیرکلامی‌گرد هم آیند، شما با 90 درصد اطمینان به ارتباطات غیرکلامی ‌توجه کنید. در مورد افراد دورو مشخصات رفتارهای غیرکلامی‌ این چنین است که مردمک چشم‌های افراد دورو باز است و رنگ صورت آنها از حالت عادی تغییر می‌کند یا به سفیدی می‌گراید یا قرمز و گلگون می‌شوند.

روباه خطرناک‌تر است یا گرگ؟

افراد دورو در برخی اوقات نیز دارای تزلزل گفتاری هستند، آنان ثبات رأی و شخصیت نیز ندارند و گاهی چنان صحنه‌پردازی می‌کنند که مخاطب می‌انگارد که حقیقت محض است. به راستی روباه خطرناک‌تر است یا گرگ؟ گرگی که مستقیم به چشم‌های‌مان نگاه می‌کند و بی‌درنگ حمله می‌کند یا روباهی که لبخند می‌زند و با ظاهری دلفریبانه فریب‌مان می‌دهد.
 

حرکات دست 

معمولا افراد دورو شدت صدای بلندتری دارند و با حرکات دست بیشتری صحبت می‌کنند. گاهی نیز هنگام صحبت دست‌ها را پشت کمر مخفی می‌کنند. شخصی که به این افراد دورو از همان ابتدا اعتماد ندارد اغلب هنگام دست دادن، بسیار محافظه‌کارانه، فقط نوک انگشتان او را می‌گیرد. افراد دورو هنگام نشستن روی صندلی کمی‌ به راست یا چپ متمایل می‌شوند و گاه کمی ‌به جلو برای ارتباطی صمیمانه خم می‌شوند و غالبا لبخند بر لب دارند. افراد دورو علاوه بر این رفتارها مهارت خاصی در دروغگویی نیز دارند و به دلیل همین خصلت فراموشکارند.