با شروع فصل گرما باید ابتدا کولر ها را سرویس کرده و چنانچه نیازی به تعمیر داشته باشد آن را مرمت نمود. هر چند خوب است سرویس کولر را به دست سرویس کار مجاز بسپارید تا از بروز صدمات احتمالی به خود و وسایل برقی جلوگیری شود؛ اما ممکن است گاهی اوقات هم مجبور شوید خودتان این کار را انجام دهید. پس بد نیست با خواندن این چگونه بدانید و چه کار باید بکنید.

یک کولر سرویس نشده، تمام تلاش‌ها برای صرفه‌جویی در مصرف برق و آب را به باد می‌دهد، پس بهتر است خاموش باشد،‌ اما بعضی از ما چنان به خنکای کولر عادت کرده‌ایم که در خانه‌ای با کولر خاموش، دچار تنگی نفس می‌شویم و کولر را یک نفس به کار می‌گیریم، تا زمانی‌که قبض‌های رعب آور از راه برسد و شیرینی خنکای دلپذیر را به کاممان تلخ کند.

كولرهای آبی، امكان انتخاب و تنظیم درجه سرما را ندارند و نهایتا دور تند و كند را می‌توان از آنها انتظار داشت. پس بهتر است در بسیاری از ساعت‌ها خاموش باشند. اما گرمای تب‌دار بعضی از روزهای فصل گرم سال، كاسه‌های صبر را لبریز و طاقت‌ها را طاق می‌كند، پس كولر‌ها را سرویس كنیم تا لااقل انرژی كمتری را هدر بدهند.

بعضی از قطعات كولر باید همزمان با آغاز فصل گرما، معاینه دقیق شوند. ضریب فرسایش بعضی از این قطعات بالاست و ممكن است بر اثر فرسوده شدن، مصرف كولر را بالا ببرند. پس سرویس كولر، پیش از فصل گرما، كاملا ضروری است. در این مطلب كه با استفاده از دانش یكی از متخصصان تأسیسات و سرویس كولر نوشته شده، راه و رسم افزودن بازدهی كولر را مرور می‌كنیم.

فرآیندها و تجهیزات

کولر آبی از دو بخش گردش آب و گردش هوا تشکیل یافته است که این دو گردش توسط دو موتور جداگانه انجام می‌شود. سیستم گردش آب کولر توسط پمپ آب و سیستم گردش هوا به وسیله‌ی موتور اصلی کولر صورت می‌پذیرد.

قطعات و تجهیزات کولر آبی به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شوند:

– الکتریکی: شامل کلید سه دکمه‌ای قطع و وصل، پمپ آب و موتور کولر

– مکانیکی: شامل توربین هوا، تسمه و شناور

– ثابت: دریچه‌ها، بدنه، اتصالات شبکه‌ی آبرسانی و شیر تخلیه

قبل از هر چیز لازم است از خاموش بودن کولر و عدم اتصال جریان برق اصلی (فاز) به کولر مطمئن شوید. اگر کولر دارای فیوز جداگانه است آن را قطع کنید در غیر این صورت با پشت دست به بدنه کولر بزنید تا از برق نداشتن آن مطمئن شوید.

از کسی که داخل منزل و پای کلید قطع و وصل ایستاده است ابتدا بخواهید کولر را یک بار قطع و وصل کند تا مطمئن شوید در حال سرویس کولر خودتان هستید نه کولر همسایه!

ابتدا می‌بایست دریچه‌های خروجی باد کولر را در اتاق‌ها و سالن‌های منزل باز کنید تا در صورت شروع به کار کولر به موتور آن فشار وارد نشود.

پوشال‌ها را عوض كنید

كولر‌ها باید هر سال بازرسی شوند و بعضی از بخش‌های آن مثل پوشال‌ها، حتما عوض شود. پوشال‌ها، محل مناسبی برای رشد باكتری‌ها و قارچ‌هاست. این باكتری‌ها و قارچ‌ها كه در طول زمستان بین بافت پوشال پدید آمده‌اند، زمانی كه آب روی پوشال‌ها جاری شود، جان می‌گیرند و معمولا بوی ناخوشایندی ایجاد می‌كنند.

اما مشكل فقط بوی بد نیست، آنها خطر ایجاد بیماری‌های تنفسی را به همراه دارند. پوشال قیمت چندانی ندارد و بر این اساس بهتر است هر سال عوض شود و چنانچه فكر می‌كنید خیلی خوب آنها را شسته‌اید، در صورتی که پوشال آن کهنه شده است آن را تعویض کنید یا در غیر این صورت آن ها را با آب بشویید تا خاک‌های آن وارد فضای کولر نشود، هر دو سال یکبار پوشال ها را عوض کنید. البته تعویض پوشال ها بسته به آب شهر ممکن است هر سال ضروری باشد.

برای تهیه پوشال جدید حتماً پوشال هم‌سایز با ظرفیت کولر بگیرید. مثلاً اگر پوشال کولر 4500 را بر روی کولر 3500 ببندید، تراکم بالای پوشال‌های بزرگتر از سایز، موجب اختلال در سیستم گردش هوای کولر می‌شود و هوا به درستی به کولر نمی‌رسد.

در موقع تعویض پوشال باید ابتدا آن را خیس کرده و در محل مخصوص خود گذاشته و سپس شبکه سیمی مخصوص را روی آن قرار دهید.

موتور‌‌، قلب‌تپنده كولر

كولر یك پمپ آب و یك دینام دارد كه اولی، فرایند گردش آب و دومی عمل گردش هوا را به انجام می‌رساند. این موتور‌ها هرقدر سالم‌تر باشند، كولر عملكرد بهینه‌تری خواهد داشت و انرژی كمتری را هم مصرف خواهد كرد.

در زمان بازدید از این ۲ موتور، ابتدا باید گرد و غبارشان را گرفت و بعد آنها را روغن‌كاری كرد. موتور كولر، ۲ قطعه یاتاقان دارد كه باید حتماً روغن‌كاری شوند. پیش از روشن‌كردن كولر نیز باید ابتدا پروانه را با دست چند دور بچرخانید تا روان شود. توصیه شده كه یك دینام نباید بیشتر از ۷ ساعت بی‌وقفه كار كند. این موتور به همراه پمپ آب، در خطر سوختن بر اثر كاركرد زیاد قرار دارند. پس به موتورهایی كه دارند بی‌توقف می‌چرخند هم فكر كنید.

سایه بانی بر سر كولرها

بدنه فلزی كولر در تابش مستقیم آفتاب، گاهی چنان داغ می‌شود كه حتی لمس كردنش ناممكن است. انتظار خنكای كامل از كولری با این شرایط، چندان منطقی نیست. پس سایه‌بانی برای كولر تعبیه كنید تا خنك بماند و خنكی بدهد. در ضمن مصرف انرژی كولر با سایه‌بان هم پایین می‌آید.

سایه‌بان كولر‌ها ۲ نوع است؛ نوع اول كه قیمت بیشتری دارد و به سایه‌بان سنتی معروف است، همانی است كه از 4 عدد پایه فلزی و یك سقف برزنتی تشكیل شده است. پایه‌ها روی زمین قرار می‌گیرند و سقف بر سر كولر گسترده می‌شود.

دوم اینكه پایه‌های فلزی آنها بر سطح پشت‌بام قرار می‌گیرد و تدریجاً به عایق ایزوگام آسیب می‌رساند. بر این اساس نوع جدیدتری از سایه‌بان‌ها تولید شده كه با پایه‌هایی فلزی روی سقف كولر نصب می‌شوند. این پایه‌ها با زاویه ۴۵درجه، به چهار گوشه سقف كولر پیچ می‌شوند و سایه‌بان روی آنها قرار می‌گیرد.

ایجاد سایه‌بان برای کولر به گونه‌ای که از تابش مستقیم آفتاب به دور باشد به کارایی آن بسیار کمک خواهد کرد. چهار پایه‌ی کولر را مستقیماً روی سطح آسفالت یا ایزوگام قرار ندهید و زیر پایه‌های آن سنگ بگذارید تا در سطح آسفالت فرو نرود.

شست‌وشوی كولر فراموش نشود

پیش از روشن كردن كولر، بد نیست از محكم بودن پیچ و مهره‌هایی كه به چشم می‌آیند، مطمئن شوید. بعد از آچاركشی، به سراغ كف كولر بروید و حتماً آن را بشویید. شست‌وشوی كف كولر باید با فرچه پلاستیكی انجام شود تا به رنگ آن آسیبی نرسد. اگر قسمتی از رنگ كف كولر از بین رفته بود، بی‌تردید به‌زودی زنگ می‌زند و ممكن است تا یک سال بعد بپوسد.

در این مواقع، یك ظرف قیر ایزوله كه یك نوع قیر آماده و سرد است، از رنگ فروشی تهیه كنید و آن را با قلمو بر كف كولر پخش كنید. نگذارید نقطه‌ای از چشمتان دور بماند، هرجا خاك نشسته، بشویید. چون این خاك‌ها یا گل می‌شود و توی كولر می‌ماند و یا همراه با باد خنك، وارد ریه‌های خودتان می‌شود.

باد خنک گاهی هدر می‌رود

كولر ممكن است پس از چند سال، اندكی جابه‌جا شود. این‌جابه‌جایی معمولا به‌دلیل تكان‌هایی كه موتور كولر به بدنه آن می‌دهد، ایجاد می‌شود. هم راستا نبودن خروجی كولر با دهانه كانال، باد خنك را هدر می‌دهد، بنابراین یكی از مهم‌ترین نكاتی كه حین سرویس كولر باید درنظر داشت، هم‌راستابودن خروجی و دهانه كانال است كه با یك پارچه ضد‌آب و ضخیم مثل برزنت، پشتیبانی می‌شود.

پارچه‌های برزنتی هم به‌تدریج آسیب می‌بینند و ممكن است در گوشه و كنارشان، درزهایی پدید بیاید. حتما‌ دقت كنید كه چنین درزهایی وجود نداشته باشد و باد خنكی كه كولر به هزار زحمت تولید كرده، به هدر نرود.

كلیدهای باهوش برای شما

كلید هوشمند، كار‌‌ همان كسی را انجام می‌دهد كه بر اثر سرما در نیمه شب بیدار شده و كولر را خاموش می‌كند. این كلید‌ها مجهز به ترموستات و تایمر هستند و می‌توان به آنها فرمان داد كه یا بر حسب دمای خانه و یا زمانی كه برایشان تعریف می‌شود، كولر را خاموش كنند. مثلا می‌توان تایمر دیجیتال آنها را اینگونه تنظیم كرد كه بعد از ۲ ساعت، كولر را خاموش كند و یا برایش تعریف كرد كه اگر دمای خانه مثلا ۱۸ درجه شد، خاموش شود و اگر دما از ۳۰ درجه بیشتر شد، روشن شود.

این كلیدهای هوشمند حدودا ۲۰۰هزار تومان قیمت دارند. یادتان باشد كه شاید الان كمی هزینه كنید، ولی در عوض در پول برق و آب‌تان كلی صرفه‌جویی می‌شود. ضمن آن كه در مبارزه با كم آبی یا قطع برق هم گام مهمی برداشته می‌شود.

كولر با بهره وری بیشتر

هرچه كانال كولر كوتاه‌تر باشد، بهره‌وری آن افزایش می‌یابد و مصرف انرژی كمتر می‌شود. بر این اساس منطقی به‌نظرمی‌رسد كه در آپارتمان‌های چند طبقه، گاهی كولر‌ها از پشت بام، به داخل بالكن‌ها نقل مكان كنند.

كولر باید متناسب با متراژ خانه‌ انتخاب شود. كولرهایی با حجم هوادهی زیاد در خانه‌های كوچك، كاركرد دیگری جز هدر دادن انرژی ندارند. برای خانه‌های كمتر از ۶۰ مترمربع، اگر كولر بر پشت‌بام است، حجم هوادهی كمتر از ۳۵۰۰ توصیه شده. اگر كولر در بالكن است، مناسب است كه حجمش حدود ۲۳۰۰ باشد. اگر متراژ خانه بین ۶۰ تا ۱۰۰ مترمربع است، كولر پشت‌بامی با حجم ۵۰۰۰ و كولر بالكنی ۳۵۰۰ برایش كافی است. به همین نسبت، برای خانه‌های بزرگ‌تر، حجم هوادهی كولر‌ها افزایش می‌یابد و تا ۷۰۰۰ می‌رسد.

از نیم ساعت مانده به اذان مغرب تا ۲ ساعت و نیم پس از آن، میزان مصرف برق در ایران، در اوج خود قرار دارد. از آنجا كه كولر‌ها از لوازم پرمصرف برقی به‌حساب می‌آیند، بد نیست كه آنها را در این ساعت‌ها خاموش بگذاریم.

شیلنگ آب كولر‌ها اگر از نوع نامرغوب باشد، در آفتاب خشك شده و احتمالا بعد از یك سال مصرف، آماده پاره شدن است. پس بهتر است شیلنگ آب كولر را هم عوض كنید و نوع مرغوب‌تر آن را بخرید كه به شیلنگ یخچالی معروف است. یكی از مهم‌ترین معیار‌ها برای استفاده بهینه از كولر، توجه به همین شیلنگ است. اگر سیستم گردش آب به درستی در كولر انجام شود و پوشال‌ها كاملا خیس شوند، كولر خنكای بیشتری تولید می‌كند و انرژی كمتری را هدر می‌دهد.

بعد از این ها دریچه‌های خود کولر را باز کنید. برای باز کردن درپوش کناری کولر، درپوش را از محل مخصوص گرفته و به طور عمودی به طرف بالا بکشید تا قسمت تحتانی آن از بدنه جدا گردد. سپس درب را به طرف خارج کشیده آن را بیرون بیاورید.ناودان های مستقر در درپوش ها را تمیز کنید تا منافذ آن باز شود

در حالی که آب کولر تخلیه شده است، از کسی که پای دکمه‌ی قطع و وصل کولر ایستاده است بخواهید به ترتیب و یکی یکی دکمه‌ها را بزند تا از سلامت پمپ آب و موتور کولر اطمینان حاصل نمایید. معمولاً قطعات الکتریکی نیازمند سرویس نیست و قابل تعمیر هم نیست یا ارزش تعمیر ندارد و در صورت از کار افتادن بهتر است تعویض شود.

تسمه‌ی گرداننده‌ی توربین می‌بایست در یک وضعیت تعادلی باشد. یعنی نه خیلی سفت و محکم باشد که به موتور فشار وارد کند و نه چندان شل باشد که موتور دچار گیرپاژ شود. در صورتی که تسمه از حالت نرمال خود خارج شده و از اطراف آن نخ بیرون زده، لازم است آن را تعویض کنید.

واترپمپ را باز نموده و پس از تمیز کردن رسوب آب از روی آن، واترپمپ را روغن زده و به درستی در محل خود نصب نمایید.

با پر کردن تشتک تحتانی از آب و روشن نمودن واترپمپ اطمینان حاصل نمایید که مسیر آب در شلنگ و سه راهه و آب پخش کن ها باز است

چنانچه محور موتور لقی دارد می توانید با استفاده از واشر مخصوص، لقی آن را بگیرید. البته لقی کم اشکالی ندارد.

شناور را طوری تنظیم نمایید که آبی از تشتک یا دریچه اطمینان به بیرون نریزد.

دریچه اطمینان آب را ، با دقت باز نموده و تشتک پایین را با شلنگ آب خوب بشویید. اگر کف کولر رسوب زیادی گرفته می توانید به کمک مواد جرمگیر شستشو را انجام دهید.

شناورهای قدیمی موجود در بازار یا به صورت دو قطعه پلاستیک زانویی شکل بودند که با یک پیچ تنظیم به هم متصل شده بودند و در انتهای آن یک حباب پلاستیکی قرار داشت و یا به صورت یک میله‌ی فلزی متصل به یک حباب پلاستیکی بودند. اخیراً شناوری را به بازار معرفی شده است که مشکلات شناورهای قدیمی را ندارد و بر روی خود حباب پلاستیکی از عدد 1 تا 8 مدرج شده و می‌توان اندازه‌ی آب داخل کولر را با گرداندن حباب به خوبی تنظیم کرد.

الان نوبت آن است که فلکه‌ی آب کولر را باز کنید تا از سلامت شناور کولر اطمینان حاصل کنید. با دست و به آرامی شناور را بالا بیاورید و ببینید که عمل قطع آب صورت می‌پذیرد یا خیر. اگر آب به درستی وارد کولر نمی‌شود یا عمل قطع به طور کامل انجام نمی‌شود شناور می‌بایست تعویض گردد.

پس از کنترل شناور نوبت به بستن مجدد شیر تخلیه و آبگیری کولر است. حتماً پس از بستن شیر تخلیه از زیر کولر آن را کنترل کنید که چکه نداشته باشد. اگر شناور درست تنظیم شده باشد سطح آب می‌بایست یک سانتی‌متر پایین تر از حداکثر ارتفاع شیر تخلیه متوقف شود، در غیر این صورت باید شناور را درست تنظیم کنید. ضمناً دقت کنید که سطح کولر نسبت به زمین باید تراز باشد. یعنی کولر به گونه‌ای واقع شده باشد که آب در یک طرف آن جمع نشود.

پس از آبگیری کولر پمپ آب را روشن کنید تا از صحت سیستم گردش آب کولر اطمینان حاصل کنید. توری دور پمپ را لازم است قبل از روشن کردن تمیز کرده باشید و کف پمپ آب با کف کولر حداقل یک سانتی‌متر فاصله داشته باشد. پس از روشن شدن پمپ آب اتصالات را به دقت کنترل کنید که از جایی چکه نداشته باشد، زیرا یکی از مهم‌ترین دلایل سوختن موتور کولر و پمپ آب، چکیدن آب بر روی بدنه‌ی موتورهای الکتریکی است.

حالا دو دریچه‌ی کناری کولر را ببندید و پمپ آب را به اضافه‌ی موتور کولر روشن کنید تا یک بار عملیات کامل داخل کولر را ببینید. گاهی اوقات آبی که از بالا روی پوشال‌ها می‌ریزد، به جای آن که از پایین تخلیه شود از وسط پوشال منحرف شده و بر روی توربین هوا یا پمپ آب می‌پاشد که عملیات کولر را مختل خواهد کرد. در صورتی که مشکلی مشاهده نشد و صدای کارکردن قطعات و موتور طبیعی بود، آخرین دریچه را نیز ببندید. قبل از بستن آخرین دریچه مطمئن شوید که درب جعبه تقسیم برق داخل کولر به درستی بسته شده است.

قبل از روشن نمودن موتور در اول فصل پارچه بزرگی را خیس کرده و آن را مقابل دریچه هوا قرار دهید تا از ورود گرد و خاک به درون اتاق جلوگیری به عمل آید.

برای تهویه بهتر، واترپمپ را به مدت 10 دقیقه روشن نمایید تا پوشال ها خوب خیس شود سپس موتور کولر را روشن کنید.

*  با پایان فصل گرما آب تشتک را خالی نموده وشیر ورودی آب کولر را ببندید.

*  روی کولر را با برزنت مخصوص بپوشانید تا از گرد و خاک و باد و باران مصون بماند.

*  در فصولی که از کولر استفاده نمی کنید دریچه کولر را خوب ببندید.

با اجرای موارد فوق علاوه بر صرفه جویی در مصرف آب و برق از هزینه های احتمالی ناشی از عدم رعایت موارد ایمنی جلوگیری نمایید.

نکات و هشدارها

در صورت نیاز پس از شستن کولر و خشک شدن تشتک آن ابتدا کفی و پایه ها و محل نصب شناور را با سمباده تراشیده و ضد زنگ بزنید و سپس آن را رنگ نمایید تا عمر مفید کولر افزایش پیدا کند. این کار برای شهرهایی که دارای املاح زیادی در آب می باشند ضروری تر به نظر می رسد.

شکم پوشال را بگیرید تا آب روی تسمه و واترپمپ نریزد.

دقت داشته باشید، کولر آبی برای عملکرد خوب نیاز به فضای کافی در اطراف خود دارد. گاهی اوقات در آپارتمان‌ها کولر‌های آبی را چنان به طور متراکم کنار هم می‌چینند که هوای کافی به کولر نمی‌رسد. در این مواقع با افزدون یک زانویی بر سر کانال کولر می‌توان محل آن را اندکی تغییر دهید.

برزنت اتصال دهانه‌ی کولر به کانال کولر را کنترل کنید تا هوا از کنار آن نشت نکند یا پاره نشده باشد. همچنین شلنگ انتقال آب و فلکه‌ی آب را نیز چک کنید تا نشتی یا چکه نداشته باشد.

سیستم کولرهای سلولزی نیز دقیقاً شبیه کولرهای آبی است با این تفاوت که به جای پوشال از پدهای سلولزی بهره برده و در صرفه‌جویی مصرف آب و انرژی بهینه‌تر است. در عین حال قیمت بالاتری نسبت به کولرهای آبی دارند.

فصل گرم سال هم نسیم دارد

می‌گویند كولرهای آبی در روز تا ۲۰۰ لیتر آب مصرف می‌كنند و این میزان مصرف، از سرانه روزانه مصرف آب در ایران، خیلی بیشتر است. با آغاز تابستان و روشن شدن كولر‌ها، مثل این می‌ماند كه یك عضو پر مصرف، به اعضای خانواده افزوده شده باشد. بنابراین بد نیست كه در این روزگار كم‌آبی، حواسمان به این عضو پر مصرف باشد.

چندی پیش در همین صفحه، در مورد نصب قاب‌های توری به پنجره‌ها، مطلبی منتشر شد. پنجره‌هایی كه به توری مجهز هستند، می‌توانند باز شوند و خصوصا در نیمه شب‌های تابستانی‌، پذیرای خنكای نسیم‌هایی باشند كه گاهی عبور می‌كنند و در عوض فرصتی برای استراحت به كولرها داده می‌شود.