آمار جدیدی از میزان مصرف لوازم آرایشی در جهان در دسترس نیست اما براساس ارقامی كه در سال 91 اعلام شده است، ایران بعد از عربستان، بیشترین میزان مصرف لوازم آرایشی را در خاورمیانه دارد و مردم كشورمان 29 درصد کل مصرف‌کنندگان منطقه را تشکیل می‌دهند.
اما میل ایرانی‌ها به زیباتر شدن به این ارقام محدود نمی‌شود. رئیس انجمن جراحان پلاستیک ایران پیش از این گفته بود سالانه حدود 25 تا 30 هزار جراحی زیبایی در کشور انجام میشود كه 60 درصد این موارد مربوط به جراحی بینی و بقیه آن مربوط به سایر جراحی‌های زیبایی و پلاستیک است.
این اعداد را با دكتر ساحل همتی، روانپزشك و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در میان گذاشتیم. در ادامه پاسخ‌های این متخصص به ارقام حیرت‌آور جراحی زیبایی و خرید محصولات آرایشی و واكنش‌هایش به صحبت‌های مسئولان در این زمینه را می‌خوانید.
می‌خواهم آدم دیگری باشم!
پایگاه اینترنتی ال مانیتور می‌نویسد زنان ایرانی مقام هفتم در مصرف لوازم آرایشی را در جهان دارند و یک‌سوم مصرف محصولات آرایشی خاورمیانه مربوط به ایران است. دكتر ساحل همتی، روانپزشك دلیل بالا رفتن این آمارها را این‌طور توضیح می‌دهد:« اعتمادبهنفس ناكافی، آدم‌ها را وا می‌دارد تا هویت كاذبی برای خود ایجاد كنند، هویتی كه گرچه دروغین است اما در ذهن‌شان می‌تواند خلأها را بپوشاند و از آنها فردی بسازد كه دوست دارند باشند.
استفاده بیش از اندازه از محصولات آرایشی،یكی از ابزارهایی است كه این افراد تصور می‌كنند با كمك آن اعتماد به نفس آسیب دیده‌شان ترمیم میشود. فردی كه احساس ضعف و ناتوانی می‌كند، گاهی با كمك عمل‌های مكرر زیبایی یا استفاده افراطی از مواد آرایشی برای پوشاندن ضعف خود تلاش می‌كند.»
باز هم زیبا نشدم!
به نوشته شهرخبر در 15 سال گذشته شمار مصرف‌کنندگان لوازم آرایشی و متقاضیان عمل‌های جراحی پلاستیک زیبایی، 70 درصد بیشتر شده است اما از نظر روانپزشكان، افزایش این آمار كمكی به بهبود تصویر افراد از خود نمی‌كند. دكتر همتی می‌گوید: «بسیاری از متقاضیان جراحی زیبایی كه بدون داشتن نقص جدی سراغ عمل‌ها می‌روند، تصور می‌كنند با بیرون آمدن از اتاق عمل به همان كسی كه می‌خواستند تبدیل می‌شوند، اما اغلب این افراد حتی پس از جراحی هم از ظاهرشان راضی نمی‌شوند و نمی‌توانند بر ضعف اعتمادبه نفس‌شان غلبه كنند.
برخی افراد افسرده به دنبال راهی برای پیدا كردن انگیزه بیشتر می‌گردند اما با وجود امتحان كردن چنین راه‌هایی هیچ وقت آرام و راضی نمی‌شوند.» همتی ادامه می‌دهد:«شخصیت‌های وسواسی گروه دیگری هستند كه به انجام مكرر جراحی‌های زیبایی رو می‌آورند. ذهن این افراد همیشه بر بدن‌شان متمركز است و مدام به دنبال پیدا كردن نقصی در ظاهر خود هستند.
به همین دلیل با تمركز زیاد بر یك ایراد كوچك ظاهری، دست به دامان متخصصان می‌شوند اما از آنجا كه وسواس و عیب‌بینی در شخصیت آنها جا گرفته است، حتی بعد از عمل هم راضی نمی‌شوند و به دنبال ایراد دیگری می‌گردند.»
من هیچی نیستم!
دکتر محسن نراقی، رئیس انجمن تحقیقات راینولوژی ایران معتقد است ، 50 درصد مراجعان برای انجام جراحی بینی به‌طور واقعی نیازی به این عمل ندارند. دكتر ساحل همتی معتقد است:« شاید گروهی از این افراد پس از جراحی به رضایت موقت و كوتاه مدت دست پیدا كنند اما نقص این افراد تنها به زیبایی‌شان محدود نمی‌شود.
اغلب آنها در جنبه‌های دیگر زندگی‌شان هم كارایی و توانایی بالایی ندارند و از آنجا كه تغییر ظاهر نمی‌تواند مهارت زندگی و توانایی‌های آنها در دیگر جنبه‌ها را بیشتر كند، بعد از عمل هم به آرامش نمی‌رسند.»
باید درمان شوند
دكتر پرویز مظاهری، دبیر انجمن روانپزشکان ایران در مصاحبه‌ای بر لزوم مداخله روانپزشکان در جراحی‌های زیبایی بی مورد تاکید می‌کند و می‌گوید: «متخصصان جراحی پلاستیک درصورت مراجعه افراد بدون دلیل منطقی باید آنان را به روانپزشکان ارجاع دهند تا سلامت روان‌شان کنترل شود.» دكتر ساحل همتی هم با دكتر مظاهری هم نظر است و می‌گوید:«متخصصان زیبایی هم نباید همه مراجعان را به اتاق جراحی هدایت كنند. شاید بهتر باشد پزشكان در مواجهه با بیمارشان، او را برای بررسی‌های روانشناختی به یك روانشناس ارجاع دهند تا زمینه‌های شخصیتی، اضطراب، نگرانی‌ها و افكار مزاحم او ریشه‌یابی شود و در صورتی كه مشكلات شخصیتی دلیل چنین خواسته‌ای است، برای درمان فرد تلاش شود.»
با قوز بینی ام مشکلی ندارم
با وجود اینكه مسئولان نسبت به استفاده افراطی از محصولات آرایشی و بالا رفتن حیرت‌آور آمار جراحی‌های زیبایی هشدار می‌دهند، دكتر ساحل همتی، روانپزشك، معتقد است كه كمك گرفتن از این راه‌های زیبایی‌به خودی خود بیمارگونه و نشانه كمبود اعتماد به نفس نیست.
او می‌گوید: «افرادی كه از سلامت روانی برخوردارند، به آراستگی و زیبا بودن تمایل دارند و به همین دلیل وقتی ظاهرشان با نقصی جدی و قابل رفع روبه‌رو است، در صدد برطرف كردن آن بر می‌آیند اما این افراد پس از برطرف شدن آن ایراد، به دنبال دلیلی تازه برای وقت گرفتن از متخصصان زیبایی نمی‌گردند. كسی كه ایرادی در ظاهر خود دارد و برای برطرف شدنش سراغ متخصصان می‌رود، در صورتی كه با مشكل شخصیتی جدی روبه‌رو نباشد، آن ایراد را به اشتغال ذهنی شبانه روزی‌اش تبدیل نمی‌كند.
برای مثال او می‌داند كه دندان‌ها یا بینی‌اش زیبا نیست و در مورد شیوه‌های زیباتر شدن آنها تحقیق می‌كند.چنین فردی با نگاهی منطقی، مناسب‌ترین زمان برای انجام عمل و مناسب‌ترین شرایط برای پرداخت هزینه آن را انتخاب می‌كند و پس از اصلاح ایراد ظاهری‌اش، دیگر اشتغال ذهنی تازه‌ای برای خود ایجاد نمی‌كند.»
حالا چه كنیم؟
نوبت پدر و مادرهاست
استفاده بی‌رویه از محصولات آرایشی یا نارضایتی دائم از ظاهر، تا اندازه زیادی در جریان تربیت شكل می‌گیرد. خانواده و والدین بیشترین تاثیر را در این یادگیری دارند. دختری كه می‌بیند استفاده از لوازم آرایشی یا ایراد‌گیری از ظاهر، اشتغال ذهنی هر روزه مادرش است، آرام‌آرام زیبایی بی‌عیب و نقص ظاهری را به‌عنوان یكی از اصول مهم زندگی‌اش در نظر می‌گیرد درحالی‌كه خانواده‌ها باید اعتمادبهنفس فرزندشان را تقویت كنند و به او آموزش دهند كه به خاطر توانایی‌ها و دستاورد‌هایی كه دارد نسبت به زندگی‌اش احساس رضایت كند، نه به خاطر داشته‌های عاریتی‌اش.
دوستان ، وسوسه می‌كنند
همسالان و همتایان در سنین نوجوانی هم در این موضوع بی‌تاثیر نیستند. آنها می‌توانند ذهن یكدیگر را متوجه چنین موضوعی كنند و به‌واسطه آن فشار و استرس زیادی را در نوجوان ایجاد كنند؛ فشاری كه البته با شكل‌گیری درست بنیان‌های شخصیتی در خانه و محیط خانواده قابل برطرف شدن است. بهترین راه برای مواجهه با این تحریك‌ها، این است كه والدین كودك‌شان را هرگز در معرض پیام‌های دوگانه قرار ندهند. برای مثال درحالی‌كه مادر مدام به كودك تاكید می‌كند كه زیبایی مهم‌ترین دلیل پذیرش در جامعه نیست، نباید ساعت‌ها برای تغییر ظاهر خود وقت صرف كند یا به‌خاطر نرسیدن به ظاهر ایده‌آلش در روزهای مهمانی، ابراز نگرانی و اضطراب كند.
یك پای ارزش‌ها می‌لنگد
گاهی مشكل نه در پایگاه تاثیرگذاری مثل خانواده و نه به‌واسطه فشارهای همسالان اوج می‌گیرد؛ «فقر فرهنگی» می‌تواند یكی از مشكلات اصلی باشد كه افراد را با این اشتغالات ذهنی روبه‌رو می‌كند. وقتی در جامعه، جراحی بینی ارزش تلقی میشود و بینی جراحی شده به عنوان اصلی‌ترین معیار زیبایی شناخته میشود، مقاومت افراد برای مقابله با چنین فرهنگ قدرتمندی كاهش می‌یابد.
