بوی تمام شدن امتحانات كه به مشام میرسید، بوی بازی پشت سرش مشاممان را نوازش میداد! بچههای دیروز مانند امروز سردرگم این همه تنوع نبودند. اینكه خوب بود یا نه نمیدانم اما در بین انتخابهایشان حتما یك بازی فكری وجود داشت. این باعث میشد تفكر آنها هم مانند جسمشان به تحرك واداشته شود. علاوه براینكه بسیاری از مفاهیم اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و هنری را به شكل غیرمستقیم و درست یاد بگیرند.
حالا هم امتحانات تمام شده است. بگذریم كه تنوع بازیها و تفریحهای امروز بیش از گذشته است اما شاید برای بازیها هم فرصتی پیدا شود كه اگر بشود، عالی است. بازهای فكری همان اوقات فراغت متفكرانه ای است كه اغلب والدین به دنبال آن هستند. شاید قبل از هر چیز به این فکر میکنید که اگر قصد خرید بازیهای فکری را داشته باشید، باید از کجای این شهر بزرگ آن را تهیه کنید. برای همین سعی كردیم تا حد ممكن مكانهای اصلی خرید این محصولات را معرفی كنیم تا با زبان روزه، سرگردان این كوچه و آن خیابان نشوید.
خانه اول،زیر یك سال
مکعبهای ابری
یکی از بازیهای فکری برای بچههای زیر یک سال محسوب میشوند که از سه ماهگی یعنی از زمانی که بچه بتواند چیزی را دست بگیرد میتوانید آن را دستش بدهید. بچهها در این سن علاقه زیادی دارند که به اشیای نرم چنگ بزنند و آنها را به دهانشان ببرند. این مکعبها که در هر وجه آن یک عکس دیده میشود، چشم بچه را با تصاویر مختلف آشنا میکند. هر چقدر بچه بزرگتر شود تعداد این مکعبها بیشتر میشود.برای نوزاد شش ماهه، سه مکعب در سه اندازه مختلف و برای بچه 10 ماهه تا یک سال، چهار مکعب در چهار اندازه توصیه میشود.
از شش ماهگی میتوانید در مورد عکسهایی که روی هر وجه این مکعبها دیده میشود، به کودک توضیح بدهید. این كار به افزایش دقت و تمرکز او کمک میکند. از سنی كه كودك مینشیند میتوانید چیدن این مکعبها را به او یاد بدهید. همین که سعی کند آنها را روی هم بگذارد، کافی است. این عمل هماهنگی دست و چشم کودک را بالا میبرد.
حلقه هوش
از دیگر بازیهای فکری برای بچههای زیر یک سال است. البته نوع پرتعداد آن برای بچههای یک تا سه سال هم مناسب است. حلقه هوش برای بچههای زیر یک سال از یک استوانه باریک که چهار حلقه به ترتیب سایز در آن جای میگیرد، ساخته شده است. میتوانید حلقهها را به دست بچه زیر یک سال بدهید و رنگ هر کدام را به او بگویید. نسبت به اینکه کودک شما حتما حلقهها را به درستی سر جایش بیندازد حساس نباشید. همین که هر کدام آنها را دست گرفته و یاد بگیرد یکی را از دستی به دست دیگر بدهد و آن را داخل انگشتش نگه دارد خوب است. بهتدریج او با شباهت اشیا و ارتباط میان حلقه و میله آشنا میشود.
قیمتها: قیمت این اسباب بازیها نهایتا 15 هزار تومان است.
برای سرگرمی بزرگان متفكر
اصطلاح گروه سنی بزرگسال برای بازیهای فکری 7 تا 12 سال به كار میرود. اما طراحی بعضی بازیها برای این گروه سنی به قدری جذاب و پیشرفته است که حتی پدر و مادرها هم جذب بازی میشوند. البته این به معنی سخت بودن بازی و اینکه بچهها از پس کار برنیایند، نیست. اغلب بازیهای این گروه سنی بازیهای گروهی است. البته بازیهای تک نفره مثل مکعب روبیک هم در این گروه قرار میگیرد.
فتح پرچم
بازی فکری با موضوع استراتژی است که بین دو تا پنج نفر شرکت کننده لازم دارد. در جریان بازی بازیکنان به تمرکز و تفکر بالا نیاز دارند.ضمن اینکه هیجان بازی بالاست.
آپادانا
بازی دیگر این گروه سنی، آپاداناست. هدف این بازی، تقویت حافظه کوتاه مدت بازیکنان است. تعداد شركتكنندگان دو تا پنج نفر است.
عمو پولدار
این بازی شبیه روپولی است. این بازی برای گروه سنی بالاتر طراحی شده و پیچیده است. این بازی نیازمند دقت و تفکر بالا ست.
دستچین
این بازی نیازمند سرعت عمل است. دستچین هیجان و شادی زیادی در شرکتکنندگان ایجاد میکند.
راز جنگل
شاید شما به عنوان والدین، راز جنگل را به یاد و با آن خاطره داشته باشید. این بازی هنوز هم با کمی تفاوت نسبت به دوره شما در بازار بازیهای فكری موجود است. بازی معمای جنگل، تکنفره این بازی است.
عبور از رودخانه
نام یکی از دیگر بازیهای این گروه سنی است که برای بازی تک نفره طراحی شده است.
کیتهای شیمی
میتوانید در این مغازهها وسایل مربوط به درس علوم و شیمی و همچنین سی دی آموزشی آنها را خریداری كنید. این کیتها صرفا برای آموزش بوده و جنبه بازی ندارند.
قیمتها : به جز کیتهای آموزشی که بالای 90 هزار تومان است ؛ قیمت بقیه بازیها هفت تا 25 هزار تومان است.
خانه دوم، بازیهای انفرادی یک تا سه سال
گروه سنی بعدی که کارشناسان برای آنها بازی طراحی و تهیه میکنند، گروه سنی یک تا سه سال است. با توجه به بزرگ تر شدن کودک، آشنایی بیشتر او با مفاهیم دایره این بازی هم گستردهتر میشود.
بلز:
یکی از اولین وسایلی که در یک سالگی توجه اغلب بچهها را به خود جلب میکند، ساز بلز است. بچهها در یک سالگی به این نتیجه میرسند که وقتی کنترل تلویزیون را روی میز میکوبند صدا تولید میکند! اتفاقا پدر و مادرشان هم به این کار آنها عکسالعمل نشان میدهند.آنها از اینکه خالق این صدا هستند لذت میبرند. اگر شما به جای منع کردن بچهها از کوبیدن اشیا روی زمین آنها را با ساز بلز آشنا كنید، این بار آنها را به بازی تشویقشان میكنید. علاوه براینكه آنها را با دنیای موسیقی هم آشنا میكنید.
عروسکهای انگشتی
عروسکها را یک بار در انگشتتان فرو برده و بار دیگر در انگشت کودک بگذارید تا دریابد با تکان دادن انگشتها، عروسک حركت میكند. آموزش این بازی، آموزش زبان، بیان، قصهگویی و آشنایی با دنیای تئاتر و عروسك است.
برج قورباغه
نام یکی دیگر از وسایل بازی برای این گروه سنی است. این اسباب بازی شامل یک صفحه مدور سرسره مانند بلند است که چون روی سر آن یک قورباغه قرار دارد، به آن برج قورباغه میگویند. بچهها توپ را توی دهان قورباغه میگذارند و توپ از سرسره پایین میآید. اگر کودک خود را دقایقی با این اسباببازی تنها بگذارید و به او دقت کنید خواهید دید که بارها این عمل را تکرار كرده و خیلی دیر از تکرار آن خسته میشود. او با این کار یاد میگیرد با رها كردن، اشیا از بالا به پایین میآیند. دنبال کردن حرکت مدور توپ با چشم، دقت او را به حرکت اشیا افزایش میدهد. ضمن اینکه سادهترین قانون فیزیک یعنی نیروی جاذبه را کشف میکند.
پازلهای چوبی
این پازلها طراحی سادهای دارند. تکههای آنها کم بوده و قطعات در هم فرو نمیروند بلکه با فاصله از هم در جای خود قرار میگیرند. در این بازی کودک فقط باید شباهت تکهای را که در دست دارد با جای آن روی صفحه هماهنگ كند. این پازلها در ضمن مراحل رشد انسان ، نام و شکل پرندهها و حیوانات و خیلی چیزهای دیگر را هم به كودك آموزش میدهند.
بولینگ پارچهای
از دیگر وسایلی است که برای این رده سنی بسیار مناسب است. بچهها در این سن علاقه خاصی به پرتاب کردن اشیا دارند. آنها یاد میگیرند وقتی با فشار دستشان وسیلهای را پرتاب میکنند؛ آن شیء از آنها فاصله میگیرد و صدا ایجاد میکند. هرچقدر حساسیت شما روی این موضوع بیشتر باشد و خشم شما بیشتر برانگیخته شود علاقه آنها به انجام این كار بیشتر میشود. دلیل آن جالب بودن عکسالعمل شما نسبت به عمل آنهاست. بولینگهای پارچهای این امکان را به بچهها میدهد که با بازی با شیء بی خطر حس پرتاب کردن و ضربه زدنشان را ارضا كنند. آنها با دیدن اینکه عروسک با ضربه توپ پارچهای به زمین میافتد ذوق زده میشوند و به کشف قانون شدت ضربه میرسند.
قیمتها: قیمت لوازم بازی ذکر شده شش تا 30 هزار تومان است. البته ساز بلز در سایز بزرگ حدود 45 هزار تومان است.
خانه سوم، بازیهای گروهی یک تا سه سال
اگر انتظار دارید بچههای این گروه سنی در کنار یکدیگر و بدون حضور شما خوش و خرم بازی کنند و کارشان به مشاجره و گریه نکشد، انتظارتان بیهوده است! بچهها در این سن فقط میتوانند كنار هم بازی کنند و نیازمند مدیریت شما هستند.
شهر كوچك
بازی شهر کوچک كه بازی ویژه این رده سنی بوده و البته تا پنج سال هم میتوانند با آن سرگرم شوند، شامل یک صفحه پارچه حدود یک و نیم در یک و نیم متر است که المانهای شهری مثل چهارراه، فضای سبز، فروشگاه و غیره روی آن طراحی شده است. بچهها میتوانند با عروسکها و ماشینهایشان وارد این محوطه شوند. ضمن اینکه بازی آنها مستلزم همکاری تنگاتنگ برای پیشبرد بازی نیست اما میتوانند در کنار هم در یک شهر بازی کنند تا با مفهوم بازی گروهی آشنا شوند.
لیلی پارچهای
یکی دیگر از بازیهای گروهی مناسب این سن، لی لی است. این بازی علاوه بر ایجاد تحرك بدنی، مفهوم بازی نوبتی و امتیازی را به آنها آموزش میدهد. نباید انتظار داشته باشید كه آنها با یک پا لی لی کنند! به این دلیل كه اولا باید به تدریج بازی را یاد بگیرند و دوما بتوانند تعادلشان را حفظ كرده و روی یك پا حركت كنند. یادگیری جفت پا پریدن به رشد مغزی كودك برای یادگیری جهت و هماهنگی و کنترل مناسب است. به تدریج از آنها بخواهید طوری حركت كنند که پایشان روی خط نرفته و به نوبت به خانه بعدی بپرند.
قیمت: قیمت این وسایل بازی حداكثر 12 هزار تومان است.
خانه چهارم، بازی های انفرادی سه تا هفت سال
هر چقدر سن كودك بالاتر میرود، به همان میزان تنوع بازیها برای آنها بیشتر میشود. اگر فرزندتان در این گروه سنی قرار دارد احتمالا از تنوع وسایل بازی، هیجانزده خواهد شد! بنابراین احتمالا با دست پر به خانه خواهید رفت!
بازی هوشچین
این بازی در چهار رده سنی تعریف شده است. اولین گروه سنی این بازی، رده سنی یکو نیم تا سه سال است و به تدریج رده سنی آن بالاتر میرود. این بازی شامل یک صفحه متحرک در یک قاب است که عکسهای حیوانات روی صفحههای آن وجود دارد. بچهها باید عکسهای مهرهها را روی صفحه پیدا کنند و در جای خود بگذارند. برای رده سنی بالاتر چیدمان مهرهها روی صفحه سختتر و پیچیدهتر میشود.
نقاشی
آموزش نقاشی با سیدی، تخته وایتبرد، ماژیک، دفتر نقاشی و مداد رنگی بازی بعدی است. این مجموعه همگی در یک بسته قرار دارد.این پکها با طراحیهای متنوع در دسترس است.
سازهها
یکی دیگر از بازیهای مورد توجه این رده سنی بازیهای ساختنی و در واقع سازهها و لگوها ست. البته لگوهای درشت و کم تعداد برای بچههای 18 ماهه هم طراحی شده اما با بالا رفتن سن کودک میتوانید برای او لگو یا همان خانهسازیهای ریزتر و پرتعدادتر انتخاب کنید. تنوع سازههای بازی در بازار خیلی زیاد است. ساختن پارک شادی با این ابزار برای بچههای سه تا پنج سال خیلی جذاب است. آنها علاوه بر چیدمان و سر و کله زدن با قطعات و خلق یک پارک بازی میتوانند با استفاده از تخیلشان آنجا را پارک واقعی تصور کنند. در بازی خیالیشان عروسکشان را گردش ببرند و ساعتها سرگرم باشند.
ساز و باز
نوع دیگری از سازههاست که بستههای مختلف آن شامل ساخت مجسمه حیوانات، قطار یا انواع وسایل نقلیه به وسیله تکههای موجود در بسته است. سازه کلبههای چوبی به بچهها اجازه میدهد تا با قطعات مختلف خانه و شهر بسازند.
دومینو
تعداد قطعات این بازی مختلف بوده و در اشکال و طراحیهای متنوع در بازار موجود است.
جورچینهای آهنربایی
در این جورچینها کودک باید سعی کند تکههای آهنربایی را مطابق عکسی که روی صفحه آهنی وجود دارد، پیدا کرده و تطبیق داده و روی عکس قرار دهد تا عکس را کامل کند.
کاردستی
ساخت این كاردستیها با طراحیهای ساده و پیچیده برای سنین مختلف یکی دیگر از بسته های سرگرمی مورد توجه بچههای این گروه است. در این بسته ها وسایلی مانند مقوا، نوار چسب، مغزی دور کاردستی و چسب وجود دارد. بچهها میتوانند از روی الگو، کاردستی بسازند. بسته خیاطی هم نوعی کاردستی با وسایل ساده خیاطی است که دختر بچهها آن را دوست خواهند داشت.
قیمتها: قیمت اسباب بازیهای ذکر شده 20 تا 200 هزار تومان است. معمولا قیمت سازههایی که تکههای پرتعداد دارند نسبت به بقیه وسایل گرانتر است.
خانه پنچم، بازیهای گروهی سه تا هفت سال
تامینو
این بازی، یکی از بازیهای گروهی برای این رده سنی است. این بازی شامل قطعاتی از شكلهای هندسی ترکیبی است که بازیکنان باید به صورت رقابتی با آنها شکل سه بعدی بسازند. علاوه براینكه میتوانند به شكل رقابتی آنها را داخل صفحه مخصوص بازی بچینند. شكل اول بازی برای سنین پایینتر سادهتر بوده و به شناخت اشکال هندسی و درک فضایی بچهها کمک میکند.
کارتهای حافظه
یکی دیگر از بازیهای گروهی این رده سنی كارت حافظه است. بهرغم سادگیاش طرفداران زیادی دارد. کارتها را اول از رو چیده و بعد برمیگردانید. بچهها باید به نوبت دو کارت برگردانند و هرکس بتواند کارتهای شبیه بیشتری نسبت به رقیب خود پیدا کند و بردارد، برنده است. این بازی در افزایش تمرکز و حافظه موثر خواهد بود.
حلقه پرتاب
این بازی نوعی هدفگیری با حلقهها و پرتاب آن به داخل میله است. هدف از این بازی تقویت تمركز و افزایش دقت و درک محیطی است.
روپولی
این بازی یكی از بازهای قدیمی است كه والدین هم به راحتی بازی با آن را بلد بوده و به یاد دارند. هنوز هم این بازی با طراحیهای مختلف موجود است. هرچند تنوع بازیهای فکری امروز بسیار بیشتر از گذشته است اما روپولی هنوز هم محبوبیت و جذابیت خود را دارد. پایه اصلی آن داد و ستد و آموزش اقتصاد به كودكان است. بچهها ضمن آموختن راههای معامله، چهار عمل اصلی را تمرین میکنند. روپولیهای جدید در بازار براساس جنسیت طراحی شده. برای مثال طراحی پسرانه آن با شکل انگریبردز و دخترانه آن با صورتک پرنسسهای کارتونی است.
قیمتها: هر چند تامینو کمی گران بوده و حدود 90 هزار تومان است اما در عوض با سه هزار تومان میتوانید کارتهای حافظه را بخرید. قیمت بقیه بازیها 12 تا 25 هزار تومان است.
ایستگاه اول، آوای باران
از مهمترین فروشگاههای فروش بازیهای فکری در تهران، فروشگاههای زنجیرهای «آوای باران» است. مدیریت این مجموعه برعهده «علی مهری» است. او را پدر بازی فکری ایران میدانند. او باید استاندارد بودن تمام بازیهایی را که در فروشگاهها بهعنوان بازی فكری ویژه كودكان به فروش میرسد تایید كند.
ایستگاه دوم: گلدونه
علاوه بر اینها در بعضی شهر کتابها مثل شهر کتاب الماس، شهر كتاب مركزی، هفتحوض، ونک، شهر کتاب نیاوران و میرداماد میتوانید این بازیها را تهیه کنید. در خیابان انقلاب هم در بعضی پاساژها مغازههایی وجود دارند که این بازیها را به فروش میرسانند. یكی از مهمترین نكتهها برای انتخاب بازی بچهها، درنظر گرفتن رده سنی آنهاست كه درباره آن كاملا توضیح دادهایم.
ایستگاه اصلی: كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان
کانون پرورش فکری کودک و نوجوان از سالها پیش بازیهای فکری زیادی در ردههای سنی مختلف تولید کرده است. آغاز فعالیت هنری بسیای از هنرمندان شاخص از همین مركز و خلاقیتهای آن شروع شده است. علاوه براینكه خاطره جمعی بسیاری از كودكان دیروز ساخته شده از بازیهای عرضه شده در كانون پرورشی فكری كودكان و نوجوانان در سالهای دور است.
زیر سه سال
چفتو
برای این گروه سنی بازی معروف و جدیدی توسط کانون تولید شده که نام این بازی «چفتو» است. این بازی شامل قطعات پلاستیکی نرمی است که با آن سازههای مختلف میسازند. اگر بچههای این گروه سنی متناسب با سنشان این تکهها را به دهان ببرند، به دندانهای آنها آسیب وارد نمیشود. علاوه براینكه نرمی این قطعات به کودکان کمک میکند تا برای ساختن سازهها؛ خودشان قطعهها را به راحتی دست بگیرند.
پازل
پازلهای کم تعداد از دیگر وسایل فکری است که برای این گروه سنی در نظر گرفته شده. برای این گروه سنی میتوانید انواع آجرهای پلاستیکی که همان خانهسازی است، تهیه کنید.
قیمتها: قیمت بازیهای این گروه سنی هفت تا 20 هزار تومان است.
سه تا هفت سال
تانگرام
یکی از بازیهای این گروه سنی بازی تانگرام است. این بازی شامل قطعات ظریف از جنس امدیاف است که هر کدام شکل هندسی خاصی دارند. در کنار آن، کارتهایی هم وجود دارد که اشکال مختلف روی آن نقاشی شده است. بازیکن باید با قطعاتی که در دست دارد شکل مورد نظر را بسازد. این بازی میتواند به صورت مسابقهای بین بچهها اجرا شده و به تقویت تجسم ذهنی و درک بهتر هندسی آنها کمك کند.
جورچین مثلثی
یکی از بازیهای نسبتا ساده برای این گروه سنی است که برای بچههای کم سن این رده توصیه میشود. جورچین مثلثی شامل یک صفحه و 9 قطعه است که به وسیله آن قطعات باید یک مثلث ساخته شود؛ به شرط آنکه طرح مرغک نشان کانون در وسط مثلث درست شود. تقویت تمركز و تفکر برای یافتن راه حل مناسب از اهداف این بازی است.
دست به دست
سرگرمی حرکتی دست به دست یکی دیگر از انواع بازیهای مناسب این گروه است که میتواند به صورت گروهی هم انجام شود. این بازی شامل چهار قطعه است که دو به دو همرنگ هستند. بازیکن باید با سرعت عمل و تمرکز قطعههای همرنگ را دست به دست کند تا شکل یک هشت انگلیسی را در کمترین زمان بسازد. در حالت گروهی بازی، هر بازیکن که در کمترین زمان این کار را انجام دهد، برنده است.
ماسه بازی
بازی با ماسه از دیگر بازیهای طراحی شده برای این گروه سنی است که از بازیهای محبوب هم محسوب میشود. این پک شامل 20 قطعه برای کار با ماسه نرم و ساختن سازههای ماسهای است. وردنه، قلم و کاردک را قطعات داخل این پك است. بازی با ماسه به بچهها فرصت یافتن مهارت استفاده از انگشتان را میدهد و وسیله ای مناسب برای تمرین شکلهای هندسی و ایجاد خلاقیت در نقاشی است.
قیمت: قیمت بازیهای ذکر شده 15 تا 29 هزار تومان است.
بزرگترها
پازل طبقهای انسان
یکی از بازیهای مفید برای این گروه سنی پازل طبقهای بدن انسان است. این بازی برای بچههای کم سن این رده سنی جالب توجه است. این بازی شامل 30 قطعه مجزاست که در پنج پازل مختلف جای میگیرند. در هر پازل اجزای درونی بدن انسان به نمایش گذاشته شده و اطلاعات جامعی در مورد آن داده شود.
بندك
سرگرمی بندک یکی از بازیهای پرطرفدار است. این بسته بازی شامل 250 قطعه در پنج رنگ مختلف است که بازیکن میتواند بدون محدودیت و با استفاده از خلاقیت خود با ایجاد اتصالات مختلف بین بندها، احجام ساده و پیچیده خلق کند.
شاتل فضاپیما
این بازی برای نوجوانان علاقهمند به شیوه عملکرد فضا پیما طراحی شده است. شاتل كمك میكند تا ضمن آشنایی با ساخت احجام، شكل بدنه شاتل و حتی وظیفه خدمه و پرسنل فضاپیما به نوجوانان آموزش داده میشود.
بند در بند
از بازیهای رقابتی و گروهی این رده سنی، بند در بند است. این بازی شامل یک محور اصلی و چهارعدد حلقه قابدار منحنی شکل دور محور است. بازیکن باید یک بند را با هشت حرکت از محور خارج کرده و با هشت حرکت دوباره داخل محور قرار دهد. افزایش دقت نظر و کشف راهحل منطقی از اهداف این بازی است. کسی که در کمترین زمان بند را باز کند، برنده بازی است.
جورچین گل لاله عباسی
این بازی كه به اسم گل پنج پر ختایی هم معروف است؛ جورچینی برای علاقهمندان به هنر است. این بازی ضمن افزایش دقت در چیدمان صحیح با طرحها، افراد را با نقوش سنتی ایرانی آشنا میکند.
معما در معما
این بازی شامل یک صفحه و چهار مهره T شکل است. بازیکن باید قطعات را در صفحه طوری بچیند که قطعات کمترین حرکت را داشته باشند. این بازی، مناسب برای افراد کم بینا و نابینا هم هست. از روی مدل میتوان به وسیله 70 قطعه چوبی و 180 اتصالاتی که در دست است، اشکال و ماکتهای گوناگون ساخت.
ایستگاه چهارم، انتشارات مدرسه
این مركز یعنی انتشارات مدرسه را بیشتر به اسم انتشارات رشد، یعنی همان انتشارات مرتبط با آموزش و پرورش میشناسند. در كنار موسسه انتشاراتی رشد، انتشارات مدرسه قرار دارد كه عرضه كننده محصولات ویژه كودكان و نوجوانان از كتاب تا اسباببازی و بازیهای فكری است.