شكست عشقی یكی از رنج‌آورترین مشكلاتی است كه در طول یك رابطه عاطفی ممكن است برای هر فردی پیش بیاید. هرچند كنار آمدن با درد و رنج ناشی از دوری از كسی كه از صمیم قلب دوستش داریم و دل در گروی وصال او داشته‌ایم بسیار سخت است اما این بحران هم مانند بقیه بحران‌هایی كه در طول زندگی پیش می‌آید سپری میشود.
فروغ شجاعی، كارشناس ارشد روانشناسی و پژوهشگر و متخصص در حوزه خانواده درباره شكست عاطفی و همچنین نحوه رویارویی با آن توضیحات و راهكارهای مفیدی را ارائه می‌دهد كه در ادامه می‌خوانید.
شكست عشقی حالتی شبیه سوگ است
عشق از دیدگاه‌های مختلف، تعاریف متفاوتی هم دارد. عشق را جاذبه و كشش عمیق میان دو فرد كه همراه با لذتی مثبت، علاقه‌ای لطیف ایجاد میشود، تعریف می‌كنند. در دیدگاه روانشناختی هم برای عشق تعاریف مختلفی ارائه شده است.
قطع رابطه از سوی یكی از طرفین یا هر دو به علت نبود رضایت از دستاوردهای عاطفی را كه در نقطه مقابل تمام احساسات و عواطف روابط عاشقانه قرار می‌گیرد اصطلاحا «شكست عشقی» می‌نامند و فرد حالتی شبیه سوگ یا از دست دادن را تجربه می‌كند.
گاهی در افرادی كه دچار شكست عشقی شده‌اند حالاتی نظیر گوشه‌گیری، زودرنجی، غمگینی، كم‌حرفی، پرخاشگری، اضطراب، سوءمصرف مواد و الكل، شبگردی‌های اغراق‌آمیز و. . . مشاهده میشود.
مراحلی كه عاشق طی می‌كند
در شكست عشقی فرد حالتی شبیه به سوگ را تجربه می‌كند كه شامل مراحل انكار، خشم، غم و پذیرش است. اولین مرحله‌ای كه فرد تجربه می‌كند مرحله انكار است و عاشق نمی‌تواند باور كند كه رابطه‌اش با معشوق پایان یافته است. اولین واكنش انكار ممكن است چند ساعت یا چند روز طول بكشد. ماندن در این فاز می‌تواند بعدها برای فرد خطرساز شود. دومین مرحله، خشم است.
در این مرحله فرد از اینكه نتوانسته رابطه‌اش با معشوق را ادامه دهد از خودش خشمگین میشود و احساس گناه شدیدی می‌كند. حتی گاهی نسبت به دیگران هم دچار خشم میشود؛ مثلا تصور می‌كند دیگران در اینكه او به معشوقش نرسید مقصرند و آنها را عامل این شكست می‌داند. مرحله بعدی مرحله افسردگی و غم است. هنگامی كه تلاش‌های فرد برای جبران ناكامی‌ها از طریق انكار و خشم به نتیجه‌ای نمی‌رسد این مفهوم كه دیگر كاری از دستش ساخته نیست در ذهنش نقش می‌بندد و دچار افسردگی میشود.
درواقع نرسیدن به معشوق آن‌قدر فرد را ملول می‌كند كه دیگر انرژی‌ای برایش باقی نمی‌ماند و عواطف، نگرش‌ها و رفتارهای عاشق سرشار از غم، اندوه و افسردگی میشود. در حالت طبیعی فرد بعد از اینكه سه مرحله نخست را پشت سر گذاشت باید به پذیرش برسد و بر حادثه ناگوار درونی خود فائق آید. در بیشتر افراد پذیرش نه به معنای احساس رضایت و خرسندی بلكه به معنای پذیرفتن عدم وصال و از دست دادن معشوق برای ایجاد انطباق و سازگاری است. بعد از پذیرش معمولا علائم باقیمانده افسردگی برطرف میشود و الگوی زندگی فرد به حالت طبیعی بازمی‌گردد.
وابسته‌ها و افسرده‌ها بیشتر ضربه می‌خورند
شكست عشقی یك پاسخ هیجانی است كه نسبت به فقدان و ناكامی در وصال به معشوق روی می‌دهد. واكنش افراد در جریان شكست عشقی نه‌تنها از شخصی به شخص دیگر فرق می‌كند بلكه در طول زندگی شخص هم از یك دوره به دوره دیگر می‌تواند متفاوت باشد. افرادی كه دارای ویژگی‌های شخصیتی وابسته و افسرده‌خویی هستند دیرتر به پذیرش شكست عشقی خود می‌رسند و دیرتر و كمتر با وضعیت جدید سازگاری پیدا می‌كنند.
چقدر طول می‌كشد؟
پژوهشگران معتقدند فردی كه دچار شكست عشقی میشود به‌طور طبیعی زمانی كمتر از شش ماه لازم دارد تا مراحل فقدان و سوگ را طی كند و بر غم درونی‌اش مسلط شده و خود را با شرایط جدید سازگار كند. البته حمایت اطرافیان می‌تواند در كم شدن مدت زمان ذكرشده موثر باشد.
مردان دیرتر از زنان به پذیرش می‌رسند
تحقیقات نشان می‌دهد میزان اندوهی كه پس از شكست عاطفی تجربه میشود در زنان بیشتر از مردان است. اما زنان چون در مورد جزئیات رابطه خود با دیگران بیشتر از مردان صحبت می‌كنند زودتر می‌توانند مشكل خود را حل‌و فصل كرده، به پذیرش برسند. مردان از آنجا كه اغلب عادت به گفت‌وگو درباره روابط عاطفی خود ندارند مدت زمان بیشتری برای رسیدن به پذیرش نیاز دارند و در بعضی افراد شكست عشقی به‌طور كامل حل نخواهد شد.
چه باید كرد؟
فعالیت های آرامبخش انجام دهید
این فعالیت‌ها برای افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد؛ مانند ورزش كردن (یوگا، شنا، پیاده‌روی و. . . )، شنیدن موسیقی‌های آرامبخش، انجام كارهای هنری، سفركردن و. . .
از نقاط مثبت و منفی رابطه خود فهرستی تهیه كنید
معمولا همه افراد در فرآیند فقدان، خاطرات خوش و نقاط مثبت و خوشایند طرف مقابل‌شان را یادآوری می‌كنند؛ از این رو غم و افسوس بیشتری را تجربه می‌كنند. اما واقع‌بینی و در نظر گرفتن نقاط مثبت و منفی در كنار یكدیگر به شما كمك می‌كند رابطه خود را عمیق‌تر بررسی كرده و به یك خودكاوی برسید. با این كار هم در پشت‌سر گذاشتن این شكست عشقی رنج كمتری دامن‌گیرتان میشود و هم در روابط بعدی‌تان قادر خواهید بود با آگاهی بیشتر منطقی‌تر عمل كرده و دست به انتخاب‌های صحیح‌تری بزنید و از آنچه باعث شكست عاطفی میشود، جلوگیری كنید.
منفی‌بافی نكنید
از گفتن جملاتی مانند من بدشانسم، من بدبختم، گلیم بخت مرا سیاه بافتند، من دیگر نمی‌توانم جفت مناسبی برای خود پیدا كنم، همه مرا رها می‌كنند، من آدم دوست‌داشتنی‌ای نیستم و امثال آن بپرهیزید. مأیوس و ناامید نباشید و باور داشته باشید كه در صورتی كه به پذیرش رسیده و به زندگی عادی برگردید می‌توانید از تجربیاتی كه در این رابطه نافرجام كسب كرده اید استفاده كرده و رابطه بهتری را با شخص مناسب‌تری شروع كنید.
روی ویژگی‌های مثبت و توانایی‌هایتان تمركز كنید
سعی كنید روی زیبایی‌ها، جذابیت‌ها، استعدادها، توانمندی‌ها، خصوصیات مثبت اخلاقی خود مثل مهربانی، ایثار، گذشت، صبر و شكیبایی، وفاداری، تعهد و ... متمركز شوید. این كار میزان رضایت از خویشتن و اعتماد به نفس را در شما تقویت می‌كند.
به دنبال پایگاه‌های حمایتی باشید
صحبت با دوستان صمیمی و درددل كردن درباره جزییات شكست عشقی باعث تخلیه هیجانی و سبك شدن شما میشود. درعین‌حال به حل و فصل سریع‌تر شكست عاطفی شما كمك می‌كند. سعی كنید به جمع دوستان گذشته خود بازگردید و به انجام فعالیت‌های مثبت بپردازید.
هشدار: از سوء مصرف مواد و ... بپرهیزید
گاهی در زمانی كه فرد دچار شكست عشقی میشود از سوی دوستان و اطرافیان خود ترغیب به مصرف انواع مواد مخدر و داروهای روانگردان میشود. آگاهی‌تان را در زمینه وابستگی به مواد مخدر بالا ببرید و با قاطعیت به چنین پیشنهاداتی «نه» بگوید چراكه مصرف مواد مشكل شما را حل كه نمی‌كند هیچ، بلكه به گرداب و منجلاب اعتیاد هم گرفتارتان می‌كند كه بسیار عمیق‌تر و رهایی‌ناپذیرتر از شكست عشقی خواهد بود.
مزایای مراجعه به روانشناس
چنانچه فرد در ابتدای شكست عشقی درباره تغییرات حالات روانی‌اش با متخصصان روانشناسی گفت‌وگو كند بهتر و راحت‌تر می‌تواند از این تجربه تلخ رهایی یابد. روانشناس به عنوان یك شخص بی‌طرف و با استفاده از آگاهی و تخصص خود می‌تواند به فرد كمك كند تا نقاط مثبت و منفی رابطه گذشته خود را دریابد. نكات مثبت را در خود تقویت كرده و نقاط منفی را اصلاح كنید.
چه زمانی می‌توان رابطه جدیدی را شروع كرد؟
گاهی دیده میشود افرادی كه دچار شكست عشقی شده‌اند برای التیام درد و رنجشان سعی در برقراری رابطه با فرد جدیدی را دارند. گرچه تحمل درد جدا شدن یا دل كندن از معشوق با حضور یك فرد دیگر راحت‌تر است اما توصیه میشود تا زمانی كه شكست عشقی در فرد به‌طور كامل حل و فصل نشده، وارد رابطه جدیدی نشود.
شروع یك رابطه جدید آن هم با هدف فراموش كردن معشوق قبلی سرانجام خوشایندی ندارد. چون بیشتر افرادی كه قبل از رسیدن به پذیرش ارتباط جدیدی را با شخص دیگری شروع می‌كنند برای فرار از موقعیت ایجاد شده و التیام زخم‌های عاطفی خود، دست به انتخاب‌های ناپخته و عجولانه می‌زنند. از این رو احتمال اینكه انتخاب ناصحیحی داشته باشند و روابط پرتنش و شكست عشقی دوباره‌ای را تجربه كنند، افزایش پیدا می‌كند.
شكست عاطفی را جدی بگیرید
به‌طور طبیعی فرد باید بتواند پس از گذشت شش ماه به زندگی عادی خود برگردد و خود را با شرایط جدید سازگار كند ولی اگر فردی پس از گذشت این زمان نتواند خود را با شرایط تازه وقف دهد و نشانه‌های زیر در او مشاهده شود لازم است به روان‌درمانگر مراجعه كند تا با استفاده از برنامه درمانی منسجم این بحران را به سلامت پشت‌سر بگذارد.
- حزن و ناراحتی بیش از حد
- پریشانی ناشی از جدایی
- سر درگمی نقش در زندگی
- كاهش عزت نفس
- مشكل در پذیرش شكست
- عصبانیت بی‌مورد
- كاهش عواطف و تحرك در زندگی
- احساس پوچی و بی‌معنایی
