واژه «تروریسم» در فرهنگ‌های لغت به بی‌رحمی، قساوت و ترس معنی شده است. از سال‌ها پیش، مبارزه با تروریسم از موضوعات عمده مباحثات جامعه بین‌المللی بوده است.
تروریسم پدیده جدیدی نیست و تاریخ مشحون از اقدامات شوم تروریستی است كه با انگیزه‌های گوناگون ارتكاب یافته و حیات انسان‌های بی‌گناه بی‌شماری را سلب کرده و حقوق، آزادی و امنیت مردم را به مخاطره افكنده است. امروز اما تروریسم از تهدیدی ملی به یك تهدید بین‌المللی تبدیل شده است و خوف آن وجود دارد كه با گسترش آن، صلح و امنیت بین‌المللی به مخاطره افتد.
ویژگی های گروه تروریست
گروه تروریستی در واقع به جمعی از افراد گفته می‌شود که هدف مشترک اعضای آن تروریسم است. کلمه «ترور» از یک کلمه لاتین به معنای «ترساندن» گرفته شده است. تا امروز، محققان، حقوقدانان و سیاست‌مداران به تعریف جامعی از تروریسم دست نیافته‌اند. با این حال، در سال 1937 کنوانسیون جلوگیری و مجازات تروریسم، این عمل را چنین توصیف کرد: «تروریسم متشکل از بعضی اقدامات است که علیه یک کشور صورت می‌گیرد یا با هدف ایجاد رعب و وحشت در ذهن اشخاص خاص یا یک گروهی از اشخاص یا مردم عادی انجام می‌شود.»
از این تعریف می‌توان ویژگی‌هایی را برای تروریسم استنباط کرد. نخست اینکه تروریسم شامل اقداماتی علیه یک کشور است. دوم اینکه هدف از این اقدامات ایجاد وحشت در میان اشخاص به طور عام یا خاص است.
این تعریف با متن پیش نویس کنوانسیون جامع تروریسم بین‌المللی که همچنان در دست کار سازمان ملل است، تکمیل شد. طبق این تعریف، زمانی که اشخاص با هدف تحریک یا اجبار یک جمعیت، کشور یا سازمان بین‌المللی به انجام یا خودداری از انجام کاری می‌پردازند که باعث کشتار و صدمه بدنی به اشخاص می‌شود، تروریست شناخته و مجرم تلقی می‌شوند.
گروه‌های تروریست از منظر بین المللی
عموما کشورها با در نظر گرفتن 2 عامل یک گروه را «تروریستی» می‌نامند: نخست منافع، قانون و سیاست ملی، دوم مقررات منطقه‌ای حاکم بر آن کشورها. برای مثال، استرالیا یک گروه را با استناد به فصل 102 قانون مقررات کیفری کشورهای مشترک المنافع مصوب سال 1995 و همچنین قانون مقابله با تروریسم استرالیا، تروریست تلقی می‌کند.
جامعه بین‌الملل هنوز از موقعیتی که در آن دشمن یک عضو، دشمن همه اعضا محسوب شود، دور است. برای مثال، سازمان ملل فقط 24 گروه را به عنوان تروریست می‌شناسد، در حالی که ایالات متحده 45 گروه را با این عنوان معرفی کرده است. نقاط مشترک در این فهرست‌ها کمتر از آنچه تصور می‌شود، به چشم می‌خورد.
قوانین بین‌المللی
از سال 1934 زمانی که جامعه ملل گامی بلند به سوی پیش‌نویس کنوانسیونی برای جلوگیری و مجازات تروریسم برداشت، مقابله با تروریسم در دستور کار جامعه بین‌الملل بوده است. از سال 1963 جامعه بین‌الملل 14 سند حقوقی جهانی و 4 اصلاحیه را برای جلوگیری از تروریسم به وجود آورده است. این سندها تحت نظارت سازمان ملل متحد و سازمان‌های تخصصی آن و همچنین آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای تحریر شدند و برای عضویت همه اعضا باز هستند.
اکنون بعضی کشورها در حال مذاکره برای تحریر یک معاهده الحاقی بین‌المللی دیگر یا همان پیش‌نویس «کنوانسیون جامع تروریسم بین‌المللی» هستند.
این کنوانسیون می‌تواند چارچوب موجود اسناد ضد تروریستی را بر پایه اصول و رهنمودهای موجود در کنوانسیون‌های ضد تروریستی تکمیل کند. این اصول و رهنمودها عبارت‌اند از: اهمیت جرم انگاری جرایم تروریستی، مجازات آنها طبق قانون، تعقیب قانونی و استرداد مجرمان، حذف قوانینی که در آنها بر اساس دلایل سیاسی، ایدئولوژیکی و نژادی بر این امور استثنا قائل می‌شوند و در نهایت، تاکید بر نیاز به همکاری دولت‌های عضو و مبادله اطلاعات.
وظیفه جهانی کشورها در مقابله با تروریست
همان‌طور که مجمع عمومی سازمان ملل متحد در 8 سپتامبر سال 2008 در «استراتژی جهانی ضد تروریسم» این سازمان ذکر کرده، وظیفه جهانی کشورها در مقابله با این گروه‌ها تعهد به عضویت در کنوانسیون‌های ضد تروریستی بین‌المللی و اجرای مفاد آنها بدون هیچ‌گونه اتلاف وقت است. همچنین دولت‌ها در کنار گسترش همکاری‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، باید قوانین ضد تروریستی را در داخل مرزهای خود ارتقا بخشند.
بنابراین، همان‌گونه که گفته شد، رفع تروریسم نیازمند برخورد و سرکوب جدی و مشارکت همه جانبه کشورها است. اقدام یک جانبه و حتی چند جانبه برای مقابله با تهدیدی جهانی کافی نیست. علاوه بر توسعه همکاری و مشارکت در مبارزه با عوامل تهدید کننده صلح و امنیت جهانی و تصویب اسناد بین‌المللی ضد تروریستی، اقدامات دیگری از قبیل بلوکه کردن حساب‌های بانکی و اموال این گروه‌ها، ممنوعیت کمک‌های مالی و نظامی، تعقیب و مجازات عاملان اقدامات تروریستی، محکوم کردن عملیات تروریستی، پیشگیری و سرکوب این‌گونه عملیات‌ها و خودداری از مشارکت در آنها، ممنوعیت سازمان‌دهی و تشویق آنان در قلمرو کشورهای دیگر، خودداری از اعطای پناهندگی به اعضای این گروه‌ها و همچنین تبادل درست اطلاعات بین کشورها می‌تواند نقش موثری در تضعیف و از بین بردن گروه‌های تروریستی در جهان ایفا کند.
چرا القاعده در این فهرست گنجانده نشد؟
گروه تروریستی القاعده ساخته دست عربستان سعودی است و با حمایت مالی این کشور و بعضی دیگر از کشورهای منطقه تشکیل شده است. القاعده برای پیشبرد اهداف سیاسی و جاه‌طلبانه این کشورها فعالیت می‌کند. در حقیقت، القاعده را می‌توان بازوی توانمند عربستان سعودی در اشغال کشورها و از بین بردن امنیت داخلی آنها تلقی کرد. بنابراین بدیهی است که عربستان سعودی از این گروه تروریستی حمایت کند و از قدرت و نفوذ خود برای جلوگیری از ورود نام این گروه به فهرست گروه‌های تروریستی بهره جوید.
«زکریا موسائویی» که به دلیل نقشش در حملات یازده سپتامبر، به حبس ابد محکوم شد، ادعا کرده که القاعده مورد حمایت مالی اعضای ارشد خانواده سلطنتی عربستان سعودی بوده و این کمک‌ها حتی پس از اعلام جنگ «اسامه بن‌لادن» علیه آمریکا در سال 1998 انجام می‌شده است. بنابراین لابی سعودی‌ها را به سود القاعده نباید اقدامی عجیب دانست.
حمایت از گروه‌های تروریستی علاوه بر اینکه باعث توسعه ناامنی و بی‌ثباتی منطقه می‌شود، به دلیل اینکه این گروه‌ها با نام دین اقدامات تروریستی و کشتار مردم بی‌گناه را به بدترین شکل ممکن مرتکب می‌شوند، موجب گسترش شدید اسلام‌هراسی در جهان می‌شود. واضح است که ایجاد ناامنی از سوی این گروهک‌ها در حقیقت زیان جبران‌ناپذیری به رشد و توسعه اقتصادی و منافع همه‌جانبه تمامی کشورهای منطقه نیز خواهد زد.
