بی شک مقابله با هر پدیده ناهنجار اجتماعی نیازمند وجود ابزارهای لازم قانونی برای پیشگیری و مبارزه با آن است که بدون وجود قوانین جامع و عام الشمول نمی توان با ناهنجاری های اجتماعی مبارزه کرد یکی از این ناهنجاری ها که امروزه نمود و بروز بیشتری دارد تخلفی به نام گران فروشی است که بیشترین فشار را به طبقات مختلف اجتماع خصوصا قشر پایینی جامعه وارد می کند.
اما بد نیست بدانید که قانون‌گذار در این باره نگاهی بسیار سخت‌گیرانه دارد و به حساب کسی که بی‌ضابطه کالایی را گران کند، می‌رسد. در ادامه، بعضی از قوانین و مقررات این حوزه را بررسی می‌کنیم.
تعریف گران فروشی
گران فروشی عبارت است از عرضه کالا یا خدمات به بهای بیش از نرخ های تعیین شده از سوی مراجع رسمی به طورعلی الحساب یا قطعی و عدم اجرای مقررات و ضوابط قیمت گذاری و انجام هر نوع اقدامات دیگر که منجر به افزایش بهای کالا یا خدمات برای خریدار شود.
وقتی تغییر قیمت جرم است
هرگونه تبانی و تحمیل شرایط از سوی عرضه‌کنندگان کالا و خدمات که موجب کاهش عرضه یا پایین آوردن کیفیت یا افزایش قیمت شود، جرم محسوب می‌شود.
اجباری است
داشتن نشان استاندارد در مورد کالا و خدمات مشمول استاندارد اجباری، الزامی است.
درج قیمت
درمواردی که قیمت رسمی برای کالا و خدمات تعیین شده باشد، درج قیمت بر اساس قیمت رسمی خواهد بود.
ضمـانت نامه
فهرست انواع کالا و خدمات، نوع اطلاعات، نحوه اعلام آن، سقف ارزش کالا و خدماتی که به صدور ضمانت‌نامه و صورت‌حساب نیاز دارد، ظرف مدت 4 ماه از سوی وزارت بازرگانی و با همکاری وزارتخانه‌ها، دستگاه‌ها و موسسات ذی‌ربط تعیین و اعلام می‌شود.
کـم فروشی جرم است
کم‌فروشی و تقلــب عبــارت اسـت از عرضه کـــالا یا خدمات کمتر از میزان و مقادیر خریداری‌شده از نظر کمی یا کیفی که مبنای تعیین نرخ مراجع رسمی قرار گرفته است. تعزیرات کم‌فروشی و تقلب با توجه به میزان و مراتب آن، عینا مطابق تعزیرات گرانفروشی است.
ممنـــوع است
فروش اجباری یک یا چند نوع کالا یا خدمت به همراه کالا یا خدمت دیگر ممنوع است.
تعزیرات گرانفروشی تا 200 هزار ریال
مرتبه اول: تذکر کتبی، تشکیل پرونده.
مرتبه دوم: اخطار شدید، اخذ تعهد کتبی مبنی بر انجام ندادن تخلف، ممهور کردن پروانه واحد به مهر
«تخلف اول»
مرتبه سوم: جریمه از 5 هزار ریال تا 5 برابر میزان گرانفروشی و ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف دوم.»
مرتبه چهارم: جریمه از 10 هزار ریال تا 10 برابر میزان گرانفروشی، قطع تمامی یا بخشی از خدمات دولتی از یک تا 6 ماه و ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف سوم.»
مرتبه پنجم: علاوه بر اخذ جریمه طبق مرتبه چهارم، تعطیل موقت از یک تا 6 ماه و نصب پارچه به عنوان گرانفروش.
مرتبه ششم: تعطیل و لغو پروانه واحد.
تعزیرات گرانفروشی بیش از 200 هزار ریال
مرتبه اول: جریمه معادل مبلغ گرانفروشی و اخطار کتبی.
مرتبه دوم: جریمه از یک تا 2 برابر میزان گرانفروشی و ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف اول.»
مرتبه سوم: جریمه از یک تا 5 برابر میزان گرانفروشی، اخطار قطع خدمات دولتی و ممهور کردن پروانه واحد به مهر
«تخلف دوم»
مرتبه چهارم: اخذ جریمه طبق مرتبه سوم، قطع تمامی یا بخشی از خدمات دولتی از یک تا 6 ماه و ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف سوم.»
مرتبه پنجم: علاوه بر اخذ جریمه طبق مرتبه چهارم، تعطیل موقت از یک تا 6 ماه و نصب پارچه به عنوان گرانفروش.
مرتبه ششم: تعطیل و لغو پروانه واحد.
گرانفروشی از 200 هزار تا یک میلیون ریال
مرتبه اول: جریمه از یک تا 2 برابر میزان گرانفروشی، اخذ تعهد کتبی مبنی بر عدم تخلف و ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف اول.»
مرتبه دوم: جریمه از 2 تا 5 برابر میزان گرانفروشی، قطع تمامی یا بخشی از خدمات دولتی از یک تا 6 ماه و ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف دوم.»
مرتبه سوم: اخذ جریمه طبق مرتبه دوم، تعطیل موقت واحد از یک تا 6 ماه، نصب پارچه به عنوان گرانفروش و ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف سوم.»
مرتبه چهارم: علاوه بر اخذ جریمه طبق مرتبه دوم، تعطیل و لغو پروانه واحد و لغو کارت بازرگانی.
گرانفروشی بیش از یک میلیون ریال
مرتبه اول: جریمه از 2 تا 5 برابر گرانفروشی، اخطار کتبی و ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف اول.»
مرتبه دوم: جریمه از 5 تا 8 برابر میزان گرانفروشی، قطع تمامی یا بعضی از خدمات دولتی از یک تا 6 ماه و ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف دوم.»
مرتبه سوم: علاوه بر اخذ جریمه طبق مرتبه دوم، تعطیل موقت واحد از یک تا 6 ماه، نصب پارچه به عنوان گرانفروش و ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف سوم.»
مرتبه چهارم: علاوه بر اخذ جریمه طبق مرتبه دوم، تعطیل و لغو پروانه واحد و لغو کارت بازرگانی.
فاکتور فراموش نشود!
برابر قانون، صدور فاکتور از وظایف فروشنده است و اگر این کار را انجام ندهد، مشتری می‌تواند از وی به سازمان تعزیرات حکومتی شکایت کند. تعزیرات صادر نکردن فاکتور به شرح زیر است:
مرتبه اول: تذکر کتبی، درج در پرونده واحد.
مرتبه دوم: اخذ جریمه از 5 هزار ریال تا 50 هزار ریال.
مرتبه سوم: اخذ جریمه از 50 هزار ریال تا 100 هزار ریال، قطع تمامی یا بعضی از خدمات دولتی از 3 تا 6 ماه و در صورت مصلحت، نصب پارچه به عنوان متخلف.
برای تحقق اهداف مقرر در قانون تعزیرات حکومتی، دولت می‌تواند در موارد لزوم، تصمیمات مراجع قیمت‌گذاری و تعیین شبکه‌های توزیع را هماهنگ و اصلاح کند.
اگر قیمت درج نکنند...
درج نکردن قیمت کالاها یا خدمات به نحوی که برای مراجعان قابل رویت باشد، به صورت نصب برچسب یا تابلو نرخ در محل واحد، جرم است و فرد خاطی به این ترتیب جریمه می‌شود:
مرتبه اول: تذکر کتبی، درج در پرونده واحد.
مرتبه دوم: اخذ جریمه از 5 هزار ریال تا 50 هزار ریال.
مرتبه سوم: اخذ جریمه از 50 هزار ریال تا 100 هزار ریال، قطع تمامی یا بعضی از خدمات دولتی از 3 تا 6 ماه و در صورت مصلحت، نصب پارچه به عنوان متخلف.
«صورت‌حساب فروش» سندی است که در آن، مشخصات کالا یا خدمات انجام گرفته، با ذکر قیمت، تاریخ و میزان مورد معامله درج شود.
وقتی کالا ایرادی دارد
عرضه‌کنندگان کالا، مسئول سلامت کالا و خدمات عرضه‌شده مطابق با شرایط مندرج در قوانین یا مندرجات قرارداد مربوط در معاملات هستند. اگر موضوع معامله کلی باشد، در صورت عدم انطباق کالا با شرایط تعیین‌شده، مشتری حق دارد صرفاً عوض سالم را مطالبه کند و فروشنده باید آن را تامین کند. اگر هم موضوع معامله جزئی باشد، مشتری می‌تواند معامله را فسخ کند یا ارش کالای معیوب و سالم را مطالبه کند و فروشنده موظف است پرداخت کند. در صورت فسخ معامله از سوی مشتری، پرداخت خسارت از سوی عرضه‌کننده منتفی است.
تکلیف عرضه‌کننده و تولیدکنندگان
1- باید ضمانت‌نامه‌ای را که دربردارنده مدت و نوع ضمانت است، همراه با صورت‌حساب فروش که در آن قیمت کالا یا اجرت خدمات و تاریخ عرضه درج شده باشد به مصرف‌کنندگان ارائه کنند.
2- باید اطلاعات لازم شامل نوع، کیفیت، کمیت، آگاهی‌های مقدم بر مصرف، مانند تاریخ تولید و انقضای مصرف را در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهند.
3- لازم است نمونه کالای موجود در انبار را برای فروش در معرض دید مصرف‌کنندگان قرار دهند و اگر امکان نمایش آنها در فروشگاه وجود ندارد، باید مشخصات کامل کالا را به اطلاع مصرف‌کنندگان برسانند.
وظیفه فروشنده برای نصب قیمت
همه عرضه‌کنندگان کالا و خدمات وظیفه دارند با الصاق برچسب روی کالا یا نصب تابلو در محل کسب یا حرفه، قیمت واحد کالا یا دستمزد خدمت را به طور روشن و مکتوب به گونه‌ای که برای همگان قابل رویت باشد، اعلام کنند.
