در قانون امور صنفی و قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان، حقوق خاصی برای طرفین عرضه و تقاضای کالا و خدمات بیان شده که به طور خاص در بخش عرضه مواد غذایی از منظرهای مختلف قابل بحث و بررسی است. مشتریان رستوران ها چه حقوقی دارند که صاحبان اصناف مکلف به رعایت آن هستند؟
در ماده یک آیین نامه قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان، در تعریف «حقوق مصرف کننده» آمده است: «حقوق مصرف کننده عبارت است از حقوقی که عرضه کنندگان کالا و خدمات منفردا و مشترکا از حیث صحت، کمیت، کیفیت و سلامت کالا و خدمات عرضه شده مطابق با ضوابط و شرایط مندرج در قوانین و یا مندرجات قرارداد مربوط یا عرف باید در مورد هر شخص حقیقی یا حقوقی که کالا یا خدمتی را خریداری می کند، در معاملات رعایت کنند».
اعتراض به کیفیت غذا
فروشندگان و عرضه کنندگان مواد غذایی باید محصول باکیفیت و استانداردی را در اختیار متقاضیان قرار دهند و در صورتی که غذا از کیفیت لازم برخوردار نباشد، خریدار می تواند جبران خسارت را خواستار شود. بر همین اساس، در ماده 18 قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان آمده است: «چنانچه كالا یا خدمات عرضه شده توسط عرضه كنندگان كالا یا خدمات معیوب باشد و به واسطه آن عیب، خساراتی به مصرف كننده وارد گردد، متخلف علاوه بر جبران خسارات، به پرداخت جزای نقدی حداكثر تا معادل 4 برابر خسارت محكوم خواهد شد.»
رعایت بهداشت در واحدهای صنفی
بر اساس یک اصل کلی که در قانون کار بر آن تاکید شده است، همه کارگاه های صنعتی، خدماتی و کشاورزی کشور موظف به رعایت قوانین بهداشتی با هدف جلوگیری از بیماری های حرفه ای و تامین بهداشت كار و كارگر و محیط كار هستند. بر اساس ماده 85 قانون كار نیز «رعایت این مقررات برای كلیه كارگاه ها، كارفرمایان ، كارگران و كارآموزان الزامی است.
همچنین برای نظارت بر حسن اجرای قانون، مطابق ماده 98 قانون کار «بازرسان كار و كارشناسان بهداشت در حدود وظایف خویش حق دارند بدون اطلاع قبلی ، در هر موقع از شبانه روز، به مؤسسات مشمول ماده 86 این قانون وارد شده و به بازرسی بپردازند.
از سوی دیگر، برای تضمین نظارت بر رعایت بهداشت در اماکن عرضه کننده مواد غذایی، در ماده 13 قانون مواد خوراکی و آشامیدنی و بهداشتی آمده است که «تخلف از مقررات بهداشتی نظیر عدم رعایت بهداشت فردی ، وضع ساختمانی و وسایل کار ممنوع است و مستوجب مجازات می باشد. مقررات بهداشتی مربوط به مراکز تهیه و تولید، نگهداری ، توزیع ، فروش و حمل و نقل مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی و اماکن عمومی در آیین نامه اجرایی این ماده تعیین خواهد شد.
در آیین نامه اجرایی این ماده قانونی، در مواد مختلف، نکات گوناگونی برای رعایت بهداشت فردی و محیط کار ذکر شده است، از جمله:
الف) تمامی متصدیان و كارگران و اشخاصی كه در مراكز تهیه و تولید و توزیع و نگهدارى و فروش و وسایط نقلیه حامل مواد خوردنى و آشامیدنى و آرایشى بهداشتى و اماكن عمومى اشتغال دارند، موظف اند دوره ویژه بهداشت عمومى را بگذرانند و گواهینامه معتبر آن را دریافت کنند. همچنین استخدام و به کارگیری نیروها بدون گواهینامه گذراندن دوره ممنوع است.
ب) تمامی افراد ذکرشده، موظف اند كارت معاینه پزشكى معتبر در محل كار خود داشته و هنگام مراجعه بازرسان بهداشت، ارائه کنند.
ج) همه افراد موظف به رعایت كامل بهداشت فردى و نظافت عمومى محل كار هستند.
د) تمامی اشخاصى که در این حوزه فعالیت می کنند باید ملبس به لباس كار و روپوش تمیز و به رنگ روشن باشند. تهیه كنندگان مواد غذایى، نظیر آشپزان، نانوایان و مشاغل مشابه و نیز كارگران كارگاه ها و كارخانه های تولید موادغذایى و بهداشتى كه با این مواد ارتباط مستقیم دارند، ملزم به پوشیدن روپوش سفید و كلاه و اشخاصى مانند شاغلان و فروشندگان اغذیه، ساندویچ، آبمیوه، بستنى، شیرینی، كله و پاچه، جگركى و مشابه آنها علاوه بر روپوش و كلاه، ملزم به استفاده از دستكش در حین كارند.
ه) به دلیل آلودگی موجود در اسکناس ها، صندوق و کارت های اعتباری، اشخاصى كه به نحوى از انحا با طبخ و تهیه و توزیع مواد غذایى سر و كار دارند، در حین كار شخصا حق دریافت بهاى كالاى فروخته شده را از مشترى نخواهند داشت.
و) كارگران كارگاه ها و كارخانه ها و اماكنى كه با پخت و فرآورى مواد غذایى سروكار دارند، همچنین كارگران كشتارگاه ها و محل هایى مانند آنها موظف اند هر روز قبل از شروع و بعد از خاتمه كار استحمام کنند.
ز) استعمال دخانیات از سوی متصدیان و كارگران در حین كار ممنوع است.
ح) ظروف مورد استفاده، اگر شکستنی هستند، باید تمیز، بدون ترك خوردگى و لب پریدگى باشند. وسایل و ظروف فلزى كه براى تهیه و نگهدارى و مصرف مواد غذایى به كار مى روند نیز باید سالم، صاف و بدون زنگ زدگی باشند. همچنین وسایل و ظروف غذا باید پس از هر بار مصرف شسته، تمیز و بر حسب ضرورت ضدعفونى شده و در ویترین یا گنجه مخصوص كه محفوظ باشد نگهدارى شود. برای تضمین بهتر بهداشت و سلامت مصرف کنندگان مواد غذایی، استفاده از ظروف و وسایلی مانند دیگ و ظروف مسى، اعم از اینكه سفیدكارى شده یا نشده باشد، گوشت كوب و قاشق چوبى و سربى، قندان بدون درپوش مناسب، ظروف فاقد در ثابت و مخصوص براى عرضه و موادى از قبیل نمك، فلفل، سماق، شكر و امثال آنها ممنوع است.
باید توجه داشت که علاوه بر نظارت بازرسان بهداشتی از محل های تهیه و توزیع غذا، مشتریان اغذیه فروشی ها نیز باید با شناخت حقوق بهداشتی خود، بر کار عرضه کنندگان نظارت کنند و برای حفظ سلامتی خود و دیگران، موارد تخلف را به مراجع بهداشتی گزارش دهند.
مجازات متخلفان از قانون
بر اساس ماده 17 قانون نظام صنفی «افراد صنفی مکلف اند قوانین و مقررات جاری کشور، از جمله قوانین و مقررات صنفی، انتظامی، بهداشتی، ایمنی، حفاظت فنی و زیباسازی محیط کار و دستورالعمل های مربوط به نرخ گذاری کالا ها و خدمات را که از سوی مراجع قانونی ذی ربط ابلاغ می گردد، رعایت و اجرا کنند.» چنانچه بر اثر وقوع تخلف های مندرج در این قانون، خسارتی به اشخاص ثالث وارد شود، به درخواست شخص خسارت دیده، فرد صنفی متخلف، علاوه بر جریمه های مقرر در این قانون، به جبران زیان های واردشده به خسارت دیده نیز محکوم خواهد شد.
همچنین بر اساس ماده 68 قانون نظام صنفی، رعایت نکردن دستورالعمل های بهداشتی از سوی فرد صنفی، تخلف محسوب می شود و متخلف باید جریمه نقدی لازم را در هر بار تخلف بپردازد. بر اساس ماده 13 قانون مواد خوراکی و آشامیدنی نیز تخلف از رعایت مقررات بهداشتی، جریمه هایی نقدی را برای متخلفان در پی خواهد داشت.
