تعریفی از نفقه

طبق ماده ی 1107 ق.م ایران نفقه عبارتست از همه ی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسكن .البسه .غذا .اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و هر آنچه را به صورت عادت یا احتیاج لازمه ی زندگی وی باشد.

البته قانون میزان دقیقی برای نفقه مسخص نكرده و بیان نكرده كه مثلا نفقه ی روزانه ی زن بیست هزار تومان باشد بلكه نفقه را بر مبنای نیاز های متعارف و متناسب با وضعیت زن و منطبق با عرف زمان و مكان زندگی زوجین دانسته است.

اگر چه در قانون مدنی و كیفری ایران نسبت به پرداخت نفقه تاكید بسیاری شده است تا به این وسایل مردان ملزم به پرداخت حق و حقوق شرعی و قانونی همسر خود باشند اما در مواردی نیز به آنها اجازه داده شده است كه از پرداخت آن خودداری كنند و مهمترین چراغ سبز قانون مدنی برای ندادن نفقه به زن ماده ی 1108 ق. م است كه میگ.ید هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناعكند مستحق نفقه نخواهد بود.

طبق این ماده عدم تمكین مجوزی برای ندادن نفقه است البته تمكین تابع عرف اقوام و نزدیكان است.

در اصطلاح قانونی یا حقوقی تمكین عبارتست از براوردن نیازهای شوهر واجابت كردن خواسته های مشروع او.
یكی از موارد داشتن رابطه ی زناشویی است كه در این مورد تنها به جز موارد خاص شرعی و بیماری یا درخواست های خلاف شوون اخلاقی یا مغایر با سلامت جسم و روح زن باید با همسر خود تمكین كند.

از موارد دیگر تمكین اقامت دراقامتگاه دایمی شوهر است یعنی زن برای دریافت نفقه باید در خانهی شوهر زندگی كند مگر یك استثنا و آن اینكه در خود عقد ازدواج شرطی غیر از آن شده باشد كه زن در منزل دیگری یا خانهی دیگری زندگی كند.

اگر زن بدون دلیل موجه و بدون موافقت شوهر خانه را ترك كند و حتی در خانهی پدر یا مادر خویش اقامت كند مرد میتوتند ازدادن نفقه ی وی امتناع كند و ان را پرداخت نكند.

مورد دیگر الزام زن به حسن معاشرت با شوهر خویش است زنی كه بدون دلیل موجه از تمكین خودداری و رن ناشزه یعنی نافرمان و خاطی نامیده میشود و در این صورت علاوه بر اینكه مرد از دادن نفقه معاف خواهد بود بلكه میتواند تقاضای طلاق وی را نیز از دادگاه بخواهد و میتواند تجدید فراش ( زن دیگر اختیار كند ) كند.

سوء رفتار زن یا انتخاب شغلی مغایر با شوون اخلاقی و وظایف زناشویی و داشتن معاشران فاقد صلاحیت اخلاقی از دیگر موارد نشوز محسوب خواهد شد .البته تمكین به معنای تسلیم بی چون چرای زن در مقابل مرد و پاسخ دادن به خواسته های نا مشروع وی نیست .چنانچه زن به دلیل عذر شرعی یا مسایل پزشكی قادر به ایفای وظایف زوجیت نباشد یا برای انجام واجب شرعی ناچار باشد به مسافرت برود واز شوهراجازه نگیرد ناشزه محسوب نمیشود و نفقهی وی بر عهده ی شوهر است.

دومین چراغ سبز قانونی ازدواج موقت یا همان چیزی كه در اصطلاح عامه به آن صیغه می گوییم.

طبق مادهی 1113كه میگوید : در عقد منقطع زن حق نفقه ندارد مگر اینكه شرط شده باشد یا اینكه عقد مبنی بر آن جاری شده باشد نفقه تنها منحصر به زنی است كه به عقد دایم در آمده است در عقد یا ازدواج موقت زن مستحق نفقه نخواهد بود مگر اینكه در موقع عقد شرط شده باشد یا اینكه طرفین ابتدا با هم توافق كرده باشند.


نفقه ی زن پس از مرگ همسر یا طلاق همسر

آیا زن پس از طلاق هم مستحق نفقه است یا انكه نفقه ای به وی تعلق نمیگیرد.

ماده 1109 ق.م پاسخ این پرسش را به این صورت میدهد : زنی كه طلاق رجعی گرفته ( طلاقی كه تا مدتش تمام نشده است مرد میتواند رجوع كند ) در زمان عده اش كه عده ی آن سه طهر است نفقه اش بر عهدهی مرد است مگر آنكه طلاق در زمانی واقع شده باشد كه زن تمكین تمكین نكرده باشد (نشوز كرده باشد ) اما اگر طلاق به دلیل فسخ نكاح یا طلاق باین رخ داده باشد زن تنها در صورتی كه حامله باشد تا زمانی كه فرزندش به دنیا خواهد آمد حق نفقه دارد و در غیر از این مورد حق دریافت آن را ندارد.

قبل از آنكه قانون مدنی در سال 1381 اصلاح شود زن س از مرگ شوهرش نفقه ای دریافت نمیكرد اما با اصلاحیه ای كه درهمین سال 1381 طبق ماده 1110 زن در ایامی كه در عده ی وفات شوهرش است نفقه دریافت میكند و این نفقه در صورتیكه مرد خودش دارایی داشته باشد از دارایی خودش و در غیر این صورت از اموال اقارب (اشنایان و خانوادهی فوت شده ) كه پرداخت نفقه بر عهدهی آنان است تامین خواهد شد.

نفقه حق زن است و در صورت تمكین وی باید به می پرداخت شود و قانون ایران در این مورد به شدت سخت گیری میكند چرا ؟ چون كه در صورت عدم پرداخت آن زن ممكن است دچار عسر و عرج شده و خدای ناكرده به فساد بیا فتد یه این دلیل قانون این حق را به زن داده است كه مطابق ماده 1111ق.م درصورت استنكاف شوهرش از دادن نفقه به دادگاه مراجعه كرده و دادخواست دریافت مهریه بدهد كه در این صورت دادگاه میزان نقطه را توسط كارشناسی كه دادگاه تعیین می كند و مرد یا زوج ر را به دادن آن محكوم می كند.

طبق ماده ی قانون1129 قانون مدنی در صورتی كه شوهر پس از شكایت زن از دادن نفقه خودداری كرد و بی خیال حكم دادگاه كه بازهم كه باز هم نفقه نداد كه در این صورت دادگاه در صورت عدم پرداخت برای اول اجباربعد توقیف اموال و بعد زندان و در صورتی كه این مراحل را طی كرد یا اصلاَ در مرحله اول خوداری و امتناع از ان زن میتواند تقاضای طلاق بدهد و دادگاه شوهررامجبور به طلاق دادن زن میكند و علاوه براین در صورتی كه شوهر به دلیل بیماری یا از كار افتادگی از دادن نفقه عاجز باشد قاضی میتواند او را مجبور به طلاق همسرش كند.

برای دریافت نفقه زن باید باید حتماَ در خانه شوهرش باشد واگرخانه شوهری را بدون اجازه شوهرش (به جز مواردی كه قانون مشخص كرده)ترك كند شوهر می تواند به او نفقه ندهد ماده 1114 در این باره می گوید زن باید در منزلی كه شوهرش تعیین میكند سكنی گزیند مگرانكه اختیار تعیین منزل به زن داده باشد اما مواقعی است كه قانون و دادگاه این حق را به زن می دهد یا اینكه بدون اجازه شوهر از خانه خارج ودر خانه دیگری ساكن شود اما بتواند نفقه اش رامطالبه كند ماده1115 قانون اساسی به این مساله اختصاص دارد ومیگوید اگر بودن زن یا شوهر در یك منزل متضمن خوف ضرربدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن میتواند مسكن جداگانه ای اختیار كند ودر صورتی كه خطربازگشت به خانه ثابت شود دادگاه حكم بازگشتبه منزل شوهررا نخواهد داد اما در تمام این مدت نفقه به عهده ی شوهر خواهد بود.

البطه نكته مهم این است كه كه طبق این ماده تنها در صورت وجود ضرر و خطر از ناحه ی شوهر،دادگاه حكم سكونت در خانه دیگری را صادر نمی كند بلكه چنانچه از خانواده و دوستان شوهرنیز خوف ضرربدنی یا مالی یاشرافتی وجود داشته باشد هم زن میتواند در خواست خانه جداگانه بكند درچنین مواردی زن با تقدیم دادخواست از دادگاه می خواهد به وی اجازه سكونت در منزل و مسكن جداگانه بدهد و در صورتی كه دادگاه حكم را به نفع زن صادركند زن نفقه اش را هم میگیرد .

یكی دیگر ازمسایل مهم درباره ی نفقه این است كه پرداخت نفقه از سوی شوهر هیچ ارتباطی با ثروتمندبودن یا فقیر بودن شوهرش ندارد و بدون توجه به جیبش باید مخارج او را بدهد و از ویژگیهای دیگر نفقه ی زن مقدم بر اقارب است یعنی اول باید نفقه ی زن را هم نسبت به گزشته وهم نسبت به آینده داد اما اقارب فقط نسبت به آینده حق مطالبه ی نفقه را دارند و اینكه نفقه ی زن جز طلب ممتازه است یعنی اگر شوهر ورشكست شد اول باید نفقه ی وی را پرداخت كنیم بعد بدهی های وی را وهمچنان كه ماده 1118 ق.م بیان كرده كه زن مستقلاْ میتواند در دارایی خود هر تصرفی كه را كه میخواهد بكند زن میتواند از مالی كه به اوارث به وی رسیده است یا از شغل مستقلش بدست آورده است هر طوری كه میخواهد استفاده كند و حتی در صورت ثروتمند بودن زن و فقیر بودن شوهر شوهر از پرداخت نفقه معاف نخواهد بود.


نفقه چه طوری نقد میشود

برای نقد كردن نفقه زن میتواند دو نوع شكایت حقوقی و كیفری مطرح كند .یكی دادخواست حقوقی ودیگری شكایت كیفری است .كه دادخواست حقوقی : وقتی زنز از شوهرش تمكین می كند اما شوهر از دادن نفقه خودداری می ورزد زن میتواند با مراجعه به دادگاه خانواده و طرح دعوی حقوقی برای گرفتن نفقه محكومیت شوهرش را به پرداخت نفقه از دادگاه بخواهد .در این صورت دادگاه پس از بررسی ادعای زن حكم به پرداخت نفقه خواهد داد .در این شرایط اگر ورد پزیرفت قضیه ختم و آتش بس میشود.

اما اگر محكوم به پرداخت نفقه شود اما مرد امتناع كرد یا واقعا در فقر باشد یا به قول خودش حال گیری نماید زن میتواند درخواست طلاق نماید و قاضی مرد را مكلف و مجبورخواهد كرد كه وی را طلاق دهد .
اما راه حل دیگر برای نقد كردن نفقه شكایت كیفری است كه علاوه بر دادخواست حقوقی از آنجا كه عدم پرداخت نفقه در قانون ایران جرم است زن در صورتیكه نفقه اش پرداخت نشود میتواند با مراجعه به دادسرای عمومی تعقیب جزایی شوهرش را از دادگاه بخواهد و در این صورت با اثبات عدم پرداخت نفقه مرد علاوه بر پرداخت نفقه به مجازات مقرر در قانون نیز محكوم خواهد شد.

ماده 642 ق.م.ا(قانون مجازات اسلامی) مقررمیدارد كه:هر كس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمكین ندهد یا از تادیه نفقه دیگر اشخاص واجب النفقه امتناع كند دادگاه او را از سه ماه و یك روز تا پنج ماه حبس محكوم خواهد نمود.