حتما شما هم در اطراف‌تان افرادی را دیده‌اید كه هر چه پول دارند برای خرید صرف می‌كنند و چیزهایی می‌خرند كه شاید به آنها نیازی ندارند. گروه دیگری هم نسبت به خرید كالاهای مشخص علاقه زیادی دارند و نمی‌توانند از خرید وسایل الكتریكی دل بكنند. پاساژگردی هم عادت دسته دیگری است كه آنها را از كار و فعالیت‌های مفید باز می‌دارد. به هر حال خرید كردن نشانه خوبی است كه به كمك آن می‌توانید شخصیت اطرافیان‌تان را بشناسید.
اگر می‌بینید كه آخر ماه دخل و خرج‌تان با هم جور در نمی‌آید شاید لازم باشد به خودتان بیایید و برای رهایی از این عادت دست به كار شوید. دكتر سید آرش تقوی، روانشناس سلامت به شما می‌گوید كه چطور می‌توانید شخصیت افراد مختلف را از خرید‌های‌شان بشناسید و در مقابل افراد معتاد به خرید چه واكنشی باید داشته باشید.
چه شخصیت‌هایی بیشتر خرید می‌كنند؟
نیاز به دیده شدن و توجه گرفتن یكی از ابزارهای ضروری برای طی مسیر اجتماعی شدن انسان‌هاست. افراد برون‌گرا كه نیاز به دیده شدن در آنها پررنگ‌تر است، برای تامین این نیاز، به خرید كردن بیشتر - به‌ویژه خرید پوشاك- گرایش دارند. شخصیت نمایشی یكی از انواع تیپ‌های شخصیتی است كه توجه‌طلبی افراطی، آرایش ظاهری برای جلب‌توجه بیشتر و همچنین بروز رفتارهای هیجانی و نمایشی از خصوصیات بارز این دسته افراد است.
افرادی كه ویژگی شخصیتی نمایشی در آنها غالب‌تر است هم تمایل بیشتری به خرید كردن دارند و بیشتر از سایر افراد خرید می‌كنند. دسته‌ای از افراد هم به علت سبك زندگی‌ای كه داشته‌اند حضور در مراكز خرید و فروشگاه و خریدهای افراطی و بیش از اندازه در آنها به شكل عادت درآمده است.
چه افرادی اجناس لوكس و تجملی می‌خرند؟
بعضی افراد اعتمادبه‌نفس اجتماعی پایینی دارند، یعنی از نظر موقعیت اقتصادی و پرستیژ اجتماعی در رده بالایی قرار نارند و از نداشتن این جایگاه رنج می‌كشند. این افراد به جای اینكه با همت، جسارت، قابلیت و شجاعت سعی در رشد و پیشرفت برای رسیدن به جایگاه ایده‌آل‌شان را داشته باشند با نوع وسایلی كه می‌خرند، لباسی كه می‌پوشند، عطر و لوازم آرایشی كه استفاده می‌كنند، نوع كفشی كه می‌پوشند، مدل گوشی‌ای كه دست می‌گیرند، مدل ماشینی كه سوار می‌شوند و. . . تلاش می‌كنند خودشان را به طبقات مرفه و مقام اجتماعی بالا منسوب كنند. این افراد معمولا برای رسیدن به این هدف دست به خریدهای افراطی و بیش از حد لوكس و گران می‌زنند.
این افراد، معمولا تنهایی به خرید نمی‌روند و از افراد دارای سبك و سلیقه متناسب با شأن مدنظر خود به‌عنوان همراه و مشاور خرید استفاده می‌کنند و با سلیقه و انتخاب آنها دست به خرید می‌زنند.
رضایت بعد از خریدهای گرانقیمت
یكی از ویژگی‌های افراد شاد و موفق، توانایی به تاخیراندازی لذت‌های آنی و لحظه‌ای و دستیابی به رضایتمندی‌های درازمدت‌تر است. به این ویژگی، توانایی تاخیر در ارضای نیاز می‌گویند. به این معنا كه فرد می‌تواند برای دستیابی به رضایتمندی‌های قوی‌تر و طولانی‌مدت‌تر، از لذت‌طلبی‌های آنی چشم‌پوشی كند. نقطه مقابل این خصلت در افراد افسرده، سرخورده و دارای سوابقی از ناكامی و درماندگی دیده شده.
همانطور كه بدن انسان بعد از سپری كردن یك دوره قحطی و گرسنگی دچار حملات پرخوری میشود، ذهن انسان هم بعد از تجربه دوره‌ای از فقر روانی و عاطفی، دچار حملات برون‌ریزی هیجانی میشود. به همین دلیل دیده میشود بعضی افراد بدون هیچ نیازی بی مهابا اقدام به خریدهای تجملی و گرانقیمت می‌كنند و نوع، جنس، رنگ و مدل كالا برای‌شان مهم نیست و تنها از اینكه یك كالای گرانقیمت مثل عطر، لباس، عینك، كفش و. . . بخرند احساس رضایت و آرامش می‌كنند. درواقع گران بودن از شكیل، زیبا و مناسب بودن برای‌شان اهمیت بیشتری دارد.
زیاده‌روی در خرید گجت‌ها
حتما شما هم افرادی را دیده‌اید كه چند ماه یكبار گوشی، تبلت، لپ‌تاپ و كامپیوترشان را ارتقا می‌دهند؟ افرادی كه اصرار دارند همیشه از بالاترین سطح ممكن و موجود وسایل دیجیتالی استفاده كنند یا افرادی هستند كه كنجكاوی‌های زیادی در این زمینه دارند یا برای نوعی رقابت اجتماعی دست به این كار می‌زنند.
افرادی كه بدون اینكه نیازهای حرفه‌ای‌شان بطلبد در خرید و بهینه‌سازی گجت‌ها زیاده‌روی می‌كنند، رگه‌هایی از خودنمایی اجتماعی در شخصیت‌شان دیده میشود. این افراد به این طریق می‌خواهند اعلام كنند كه «من از نظر تكنولوژیكی در بالاترین سطح قرار دارم». این افراد معمولا از موقعیت اجتماعی و شغلی خود رضایت چندانی نداشته و با جامعه‌ای كه در آن زندگی می‌كنند خیلی موافق نیستند لذا برای ایجاد امتیاز برتری و ارزش افزوده، در خرید گجت‌ها زیاده‌روی می‌كنند. این افراد بیشتر از اینكه به تكنولوژی نیاز داشته باشند به جلب‌توجه و تایید نیاز دارند.
خرید هیجانی
انواع هیجان‌های مثبت (مانند شادی، آرامش، شعف، لذت، امید و. . . ) و هیجان‌های منفی (مانند خشم، غم، ترس، اضطراب و. . . )، بخشی از وجود طبیعی یك انسان سالم را تشكیل می‌دهند. گاهی افراد در پاسخ به بعضی از هیجان‌های‌شان رفتارهایی از خود نشان می‌دهند كه برای تامین نیازهای‌شان هم آنها را انجام می‌دهند. به‌طور مثال بعضی افراد با خوردن بیش از حد مورد نیاز خود، از میزان و شدت اضطراب‌شان كاسته و به نوعی آرامش درونی می‌رسند.
بعضی دیگر نیز در پاسخ به هیجانات منفی یا مثبت خود دست به خرید كردن بیش از حد و افراطی می‌زنند. اینگونه خریدهای واكنشی به هیجانات را خرید هیجانی می‌نامند. خرید هیجانی بیش از اینكه به منظور تامین نیاز و حتی بالا رفتن پرستیژ اجتماعی باشد به منظور تخلیه هیجانی و رسیدن به آرامش بعد از خرید كردن انجام میشود.
آرامش با پاساژگردی
دسته‌ای دیگر حتی با قرار گرفتن در محیط خرید مثل حضور در فروشگاه‌ها و مراكز خرید، دیدن و تماشای ویترین مغازه‌ها و اجناسی كه به فروش می‌رسند، صحبت كردن با فروشنده‌ها، تست كردن عطرها و محصولات آرایشی، پرو كردن لباس‌ها و كفش‌ها به رضایت و آرامش دست پیدا می‌كنند.
دسته‌ای از این افراد چون اعتمادبه‌نفس‌شان پایین است یا حداقل در آن لحظه اعتمادبه‌نفس‌شان به علت یك ضربه روانی یا یك آسیب اجتماعی پایین آمده است دست به پاساژگردی می‌زنند، دسته‌ای نیز چون زندگی‌شان دچار یكنواختی شده با پاساژگردی و خرید افراطی و بیش‌از حد، زندگی‌شان را دچار تنوع می‌كنند. یكنواختی در زندگی میزان لذت از زندگی را پایین و نیاز به تغییر را در فرد بالا می‌برد. اگر فرد نتواند با فعالیت‌های مفیدی مانند ورزش، تفریح، گردش و سفر این تغییر را ایجاد كند با ورود به محوطه‌های خرید كه جذابیت، رنگ و لعاب و تنوع زیادی در آنها به چشم می‌خورد سعی در ایجاد تغییر و تنوع می‌كند و به آرامش و رضایت می‌رسد.
چرا خانم‌ها بیشتر از آقایان خرید می‌كنند؟
تحقیقات نشان داده بعضی از اختلالات شخصیت مثل اختلال شخصیت ضداجتماعی در مردان و اختلالات خلقی و اختلالات اضطرابی مانند افسردگی، نگرانی مداوم و وسواس در زنان بیشتر دیده میشود. باتوجه به این آمار می‌توان گفت از آنجا كه اضطراب، افسردگی و وسواس در زنان بیشتر دیده میشود آنها در پاسخ به این مشكلات هیجانی با احتمال بیشتری دست به خریدهای هیجانی زده و لذا ممكن است وابستگی به خرید و احساس رضایت ناشی از آن در خانم‌ها بیشتر دیده شود.
افراد چپ‌دست و زنان، نیمكره‌های چپ و راست مغزشان عملكرد یكپارچه‌تری دارد و با هم هماهنگ‌تر است و چون اطلاعات بیشتری بین نیمكره‌های چپ و راست مغز افراد چپ‌دست و زنان در حال تبادل است بهتر می‌توانند چند فعالیت را همزمان انجام دهند، همچنین در انجام كارها حوصله بیشتری به خرج می‌دهند و چون خرید كردن فعالیتی است كه به حوصله زیادی نیاز دارد زنان بیشتر به خرید كردن گرایش و علاقه دارند.
با افرادی كه زیاد خرید می‌كنند چه باید كرد؟
اگر افرادی در اطراف‌تان هستند كه به شكلی بیمارگونه و وسواسی خرید می‌كنند باید آگاهی‌های لازم را در این باره به آنها بدهید به‌گونه‌ای كه آنها متوجه افراطی بودن این رفتار در خود شوند. معمولا این افراد به راحتی این موضوع را نپذیرفته و باید سعی كنید با ارائه توضیحات لازم آنها را قانع و به بینش لازم برسانید.
سعی كنید به اجناسی كه این افراد در خریدهای افراطی‌شان می‌خرند توجه چندانی نشان ندهید و از آنها تعریف و تمجید نكنید. هرگونه توجه، تایید و حمایتی از سوی شما می‌تواند این رفتار را در آنها تقویت كند.
چه كسانی به خرید كردن اعتیاد دارند؟
افرادی كه دارای نشانه‌های زیر هستند بهتر است از نظر تشخیص اختلالات اضطرابی و خلقی مثل افسردگی، اختلالات دوقطبی، وسواس و سایر اختلالات اضطرابی توسط روانشناس بالینی، روانشناس سلامت یا تیم روانپزشكی مورد بررسی قرار بگیرند و درصورت تشخیص‌گذاری علمی برای درمان اقدام كنند.
- از حضور در مراكز خرید و فروشگاه‌ها و اقدام به خرید كردن، بیش از اندازه لذت می‌برند.
- وقت و هزینه زیادی صرف این كار می‌كنند.
- این رفتار را به عنوان یك مشكل و نابهنجاری نمی‌پذیرند.
