ضرب المثلی هست که می گوید: «کسی که بتواند خودش را کنترل کند، می تواند دنیا را کنترل کند.»
شما می توانید به خودتان بگویید که همسرتان باید تغییر کند، به خودتان بستگی دارد که چگونه شرایطی را فراهم کنید که در آن بیشتر احتمال دارد همسرتان کاری را که می خواهید انجام دهد. هدف اصلی این است که آسیب و ناراحتی را محدود کنید. شما و همسرتان در ایجاد بدفهمی و سوءتفاهم یا بحث و جدل، هر دو نفرتان نقش دارید.
اگر بتوانید بر خودتان مسلط باشید و مسائل غیرمعقول را شخصی تلقی نکنید، برای کاهش آسیبی که به خودتان و به رابطه تان وارد می شود، در موضع قدرت قرار دارید.
یکی از راه هایی که می توانید همسرتان را ترغیب کنید تا رفتار مخرب یا نامعقولش را متوقف کند، به کارگیری مهارت «درخواست قاطعانه برای تغییر» است.
قاطعیت، یعنی توانایی بازگویی آنچه در ذهن و فکرتان می گذرد و عمل کردن بر طبق علاقه خودتان؛ در حالی که به حقوق و احساسات دیگران احترام می گذارید. قاطعیت شامل پیشگام بودن در صحبت و برقراری ارتباط، درخواست آنچه می خواهید، بیان احساسات خود، رد محترمانه خواسته ها یا دعوت ها و مقاومت در برابر بهره کشی و بدرفتاری است. همسرانی که سطح بالایی از قاطعیت دارند در مقایسه با همسرانی که فاقد این ویژگی هستند، اغلب رضایت بیشتری ایجاد می کنند و کمتر متحمل درد و رنج می شوند.
جوهر اساسی رفتار قاطعانه این است که شما حق دارید نیازهای تان را دنبال کنید و این که دیگران هم حق دارند به دنبال نیازهای خودشان باشند. وقتی قاطعانه صحبت می کنید، صدای تان محکم و قابل درک است و اغلب ارتباط چشمی برقرار می کنید. شما افکار، احساسات و خواسته هایتان را به طور مستقیم بیان می کنید و همزمان می توانید با توجه کامل، به حرف های دیگران گوش دهید. شما به مذاکره و مصالحه تمایل دارید اما نه به بهای گذشتن از حقوق خودتان و نه اینکه دیگران را وادار کنید حقوق خودشان را نادیده بگیرند.
بُعد دیگر قاطعیت، حمایت از خود است. اغلب افراد تصور می کنند که برای روراست بودن با خودشان نباید کاری را که نمی خواهند، انجام دهند. وقتی درباره رفتار قاطعانه فکر می کنید(رفتاری با پرخاشگری و رفتار منفعلانه فرق دارد) باید نکات مهم زیر را را در نظر بگیرید:
1- قاطعیت
بدین معنا نیست که بی اختیار «نه» بگویید. در واقع قاطعیت، فقط به معنای «نه» گفتن نیست. «نه» گفتن در روابط صمیمانه، مخرب است. رفتار قاطعانه، به معنای برخورداری از ظرفیت لازم برای مقاومت در برابر بهره کشی و بدرفتاری، اجبار و فشار روان شناختی و عمل کردن به روشی غیرپرخاشگرانه است، بی آنکه به احساس اضطراب یا گناه دچار شوید. افترادی که احساس می کنند باید در هر فرصتی حقوق خود را مطالبه کنند، اغلب جلوه خوبی از خود به عنوان «همسر» به نمایش نمی گذارند.
2- مقابله به مثل
موضوع مهمی است. هیچ اشکالی ندارد که برای خشنودی همسرتان گاهی فداکاری کرده، موافقت خود را ابراز کنید یا حتی کوتاه بیایید؛ به شرطی که این عمل، متقابل و دوجانبه باشد و هر دوی شما چنین عمل کنید.
جمله ای از یک همسر: «این خانه همیشه کثیف است! چرا وظایفت را انجام نمی دهی؟ به جز تماشای تلویزیون کار دیگری بلد نیستی؟!»
پاسخ پرخاشگرانه: «اگر اینجا خیلی کثیف است، چرا خودت دست به کار نمی شوی؟! این جارو این هم دستمال، بفرما!»
پاسخ منفعلانه: «ببخشید، از این به بعد، به اوضاع خانه بیشتر رسیدگی می کنم. همه چیز مرتب خواهد شد.»
پاسخ قاطعانه: «می دانم خانه خیلی نامرتب است اما امروز روز سختی داشتم. بیا چیزی بخوریم و کمی استراحت کنیم؛ بعد می توانیم همه جا را با هم تمیز کنیم.»
درخواست تغییر همسرتان باید با ظرافت و دقت صورت گیرد؛ به ویژه اگر او نسبت به انتقاد حساس باشد. به همین دلیل خیلی مهم است که حامی و پشتیبان او باشید و شرایط را برایش آسان کنید تا کاری را که می خواهید انجام دهد. برای رسیدن به این هدف می توانید از مراحل زیر بهره بگیرید:
1- با موارد مثبت شروع کنید
«احساساتت را درک می کنم، منظورت را می فهمم، با این عقیده موافقم، تو خیلی کارهای خوبی انجام می دهی و من به خاطر آنها سپاسگزارم، با تمام وجوددوستت دارم.»
2- انگیزه های مهربانانه را در نظر بگیرید
«می دانم قصد آزارم را نداری و می دانم به عمد آن کار را انجام ندادی.»
3- مشارکت خودتان را نسبت به هر دو بخش فرآیند ارتباط تایید کنید
«می دانم گاهی رفتارهایم خودخواهانه است، گاهی زیاده روی می کنم، من نسبت به این مسائل خیلی حساسم، شاید باید آن را زودتر مطرح می کردم.»
4- به جای تمرکز بر آنچه در زمان حال دوست ندارید، خواهان تغییر در آینده باشید
«می شود این کار را برای من انجام بدهی؟ ممنون می شوم اگر ... برایم خیلی ارزش دارد اگر ... می شود مدتی این کار را طوری دیگر انجام بدهی؟»
لازم نیست هر بار که همسرتان کمی تغییر کرد همه این مراحل را اجرا کنید؛ اما مهم است فضایی ایجاد کنید که در آن همسرتان احساس کند از او حمایت می شود و مورد تهدید قرار نگرفته است.
از دیگر جملات قاطعانه می توان به درخواست شفاف سازی، تعریف برچسب های منفی و تعیین نمونه های روشن و مشخص با ملاک های همسرتان برای رفتار مطلوب، اشاره کرد. وقتی همسرتان حرفی مخرب می زند، مانند «تو قابل اعتماد نیستی»، به جای اینکه ناراحت شوید، از او بپرسید:
1- می شود بگویی منظورت از اینکه قابل اعتماد نیستم، چیست؟
(تعریف و شفاف سازی)
2- می شود چند نمونه برایم مثال بزنی؟
(تعیین نمونه های روشن)
3- چه چیزی باعث می شود احساس کنی قابل اعتماد نیستم؟
(ملاک هایی برای رفتار مطلوب)
قاطعیت مانند هر مهارت دیگری است و تسلط بر آن به تمرین نیاز دارد.
