وقتی حکم محکومیت برای متهمی صادر می شود دادگاه طبق ماده ی 22 قانون مجازات اسلامی می تواند در صورت احراز جهات مخففه ،مجازات های تعزیری و یا بازدارنده را تخفیف دهد و یا تبدیل به مجازات از نوع دیگری نماید که مناسب تر به حال متهم باشد.

تخفیف دهد مثل اینکه شخص متهم به 30 سال زندان محکوم شده ولی به جهت دارا بودن یکسری شرایط  به 20 سال زندان تبدیل می شود و یا تبدیل به مجازات از نوع دیگر مثل اینکه شخصی متهم شده به حکم اعدام ولی به جهت دارا شدن یکسری شرایط مجازات او تبدیل به مجازات دیگری می شود که نسبت به اولی خفیف تر است مثل تبدیل حکم اعدام به حبس ابد.

جهات مخففه چیست که در صورت بودن آنها دادگاه تخفیف قائل می شود؟

طبق ماده ی 22 قانون مجازات اسلامی 

1- گذشت شاكی یا مدعی خصوصی 

2- اظهارات و راهنمایی متهم كه در شناختن شركاء و معاونان جرم و یا كشف اشیایی كه از جرم تحصیل شده است موثر باشد 

3- اوضاع واحوال خاصی كه متهم تحت تاثیرآنها مرتكب جرم شده است از قبیل: رفتار و گفتار تحریك آمیز مجنی علیه , یا وجود انگیزه شرافتمندانه در ارتكاب جرم 

4- اعلام متهم قبل از تعقیب ویا اقرار او در مرحله تحقیق كه موثر در كشف جرم باشد

5- وضع خاص متهم و یا سابقه او

6- اقدام یا كوشش متهم به منظور تخفیف اثرات جرم وجبران زیان ناشی از آن

سوالی که پیش می آید این است که برای چه محکومیت هایی می شود تقاضای تخفیف مجازات کرد؟ 

به استناد ماده ١٠ آیین نامه كمیسیون عفو و بخشودگی , تقاضا و پیشنهاد عفو و تخفیف برای محكومیت ذیل پذیرفته می شود:

١ ـ  كلیه محكومیتهای اعدام (به استثناء قصاص نفس ) حبس و جزای نقدی و شلاق كه از ناحیه مراجع قضایی (دادگاههای عمومی ـ انقلاب ـ نظامی ـ ویژه روحانیت) و قانونی صادر شده است.

٢ـ  كلیه محكومیتهای محرومیت از حقوق اجتماعی و یا اقامت و یا ممنوعیت از اقامت در محل معین. 

٣ـ  كلیه محكومیتهای تكمیلی و تبعی صادره از مراجع قضایی و قانونی. 

٤ـ  كلیه محكومیتهای اضافی خدمت سربازی و یا تنزیل درجه پرسنل نیروهای مسلح 

تبصره ١ـ در مورد احكام اعدام (به استثناء قصاص نفس) چنانچه پس از صدور حكم قطعی محكوم به اعدام و یا خانواده وی درخواست عفو نماید حسب مورد رئیس هیات یا دادستان موظف به ارسال تقاضای محكوم علیه و پرونده مربوط با اظهار نظر صریح به ریاست كمیسیون عفو می باشند. كمیسیون عفو فوراً در وقت فوق العاده و حداكثر تا دو ماه از تاریخ دریافت تقاضا در خصوص مورد رسیدگی نموده و اعلام نظر می نماید, اجرای احكام تا اعلام نتیجه , به وسیله رئیس كمیسیون عفو به تاخیر خواهد افتاد.

تبصره٢ـ در صورت موافقت با عفو محكوم به اعدام كمیسیون حق ندارد بیش از دو درجه تخفیف برای وی منظور ومجازات را كمتر از ١٥ سال حبس تعیین نماید مگر بنا به فرمان مقام معظم رهبری.

تبصره٣ـ برای محكومانی كه تقاضای آنان از طرف كمیسیون عفو رد شده است پیشنهاد مجدد عفو در صورتی بلامانع است كه علت رد منتفی شده باشد.

در بالا گفتیم تخفیف چیست؟ و به چه مجازاتهایی تعلق می گیرد و جهات مخففه چیست ولی باید گفت در زندان برنامه های فرهنگی و قرآنی برگزار می شود که تاثیرات مثبتی بر زندانیان دارد و بخشی از آزادی های مشروط و مرخصی ها ی اعطایی به زندانیان بر اساس مشارکت در این امور تربیتی و فرهنگی است.

اینکه در عنوان و نام سازمان زندان عنوان تربیتی قید شده است بی جهت نیست.

در ماده ٢٠٨ آیین نامه اجرایی سازمان زندانها به زندانیان كه در مدت تحمل كیفر در زمینه حفظ و درك مفاهیم قرآن كریم و نهج البلاغه فراگیری احكام واعتقادات دینی , فعالیت های آموزشی , فرهنگی , هنری و ورزشی توفیقاتی بدست آوردند به تشخیص مسئول فرهنگی و موافقت رئیس زندان به ترتبیب زیر مرخصی تشویقی اعطاء خواهد شد.

الف ـ برای حفظ هر جزء از قرآن كریم هفت روز

ب ـ برای قبولی در هر دوره نهضت سواد آموزی و سایر موارد فوق الذكر پنج روز.. 

حفظ قرآن یکی از شرایط تخفیف حکم  و یا عفو محسوب می شود ، حفظ قرآن از جمله امتیازاتی است که افراد با جرایم مختلف می توانند از آن استفاده کنند اما این امر ابتدا برای عفو باید در کمیسیون عفو استان و کشور بررسی شود پس از آن در صورت وجود شرایط مناسب به رئیس قوه ی قضائیه ارجاع می شود و در نهایت حکم نهایی در پایان باید به تایید رهبری برسد.

مثلا در سال گذشته 16 زندانی مواد مخدر که به اعدام محکوم شده بودند با حفظ و فراگیری تمام یا نیمی از قرآن با تخفیف مجازات مواجه شده و از اعدام نجات یافتند.

البته این تخفیف مجازات به شرط حفظ قرآن کریم  در کشورهای دیگر از جمله امارات نیز اجرا می شود.

قرآن کتاب هدایت است و خداوند خودش در کتابش وعده هدایت داده. فراگیری آیات الهی و درک مفاهیم قرآنی قطعا راهگشا و آرامش بخش است و چه خوب که زندانیان در زمان سپری کردن مجازات در زندان مانوس با این آیات شوند که قطعا راهنمای آنهاست.