منظور از اجازهنامه اولیه، موافقت کتبی بانک مرکزی با تشکیل پرونده ثبتی از سوی موسسان در مرجع ثبت شرکت‌ها است. سایر مدارک عبارت‌اند از: موافقت اصولی (موافقت کتبی بانک مرکزی با تقاضای اولیه متقاضیان تاسیس موسسه اعتباری)، اجازهنامه تاسیس (موافقت کتبی بانک مرکزی با ثبت موسسه اعتباری در مرجع ثبت شرکت‌ها) و اجازهنامه فعالیت (موافقت کتبی بانک مرکزی با شروع فعالیت موسسه اعتباری).
برای اطلاع عموم از فرایند صدور این اجازه‌نامه‌ها، بانک مرکزی موظف است ظرف 3 ماه پس از لازم‌الاجرا شدن آیین‌نامه، آیین‌نامه نحوه تاسیس و اداره موسسات اعتباری غیردولتی (بهار سال آینده) شیوه‌نامه اخذ اجازهنامه تاسیس موسسه اعتباری، متضمن شرایط و فهرست مدارک لازم برای اخذ اجازهنامه تاسیس موسسه اعتباری، چگونگی تسلیم درخواست اجازهنامه تاسیس، مراحل بررسی و صدور اجازهنامه و سایر موارد مربوط را تدوین کند و از طریق درج در پایگاه اطلاع‌رسانی خود و در صورت لزوم سایر روش‌ها، به اطلاع عموم برساند.
علاوه بر این، با توجه به اینکه تاسیس موسسه اعتباری فقط در قالب شرکت سهامی عام یا تعاونی سهامی عام با رعایت قوانین و مقررات مربوط امکان‌پذیر است، در خصوص تعاونی‌های سهامی عام، دریافت موافقت‌نامه اولیه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی الزامی است.
لغو اجازه‌نامه‌ها
در مواردی که بانک مرکزی تشخیص دهد موسسان موسسه‌های اعتباری غیردولتی تعهدات لازم را انجام نداده‌اند یا قادر به انجام تعهدات لازم یا تاسیس و راه‌اندازی موسسه اعتباری نیستند یا اطلاعات ناقص ارائه کرده‌اند، باید ضمن صدور اخطاریه برای موسسان، مهلتی 2 ماهه را برای انجام تعهدات آنها تعیین کند.
پس از انقضای مهلت مذکور و در صورت انجام نشدن اقدام لازم از سوی موسسان برای ایفای تعهداتشان، تقاضای تسلیم‌شده «کان لم یکن» تلقی و تمامی اجازه‌نامه‌های صادرشده لغو می‌شود. اشخاصی که برای اخذ اجازهنامه تاسیس موسسه اعتباری، اطلاعات کذب یا گمراه‌کننده یا اسناد و مدارک جعلی و غیرمعتبر به بانک مرکزی ارائه کنند یا اطلاعاتی موثر را کتمان کنند، بانک مرکزی ضمن لغو تمامی اجازه‌نامه‌های صادرشده، می‌تواند با مراجعه به محاکم قضایی، تعقیب کیفری آنها را درخواست کند.
چنین اشخاصی تا 10 سال نمی‌توانند تقاضای جدیدی را برای تاسیس تمامی نهادهای تحت نظارت بانک مرکزی ارائه کنند. بانک مرکزی حسب شرایط و پس از اخذ موافقت شورای پول و اعتبار، می‌تواند بررسی هرگونه درخواست برای اجازهنامه تاسیس موسسه اعتباری و صدور اجازهنامه برای درخواست‌های واصله را تا مدت زمانی معین به حالت تعلیق درآورد.
بانک مرکزی موظف است پس از موافقت شورای پول و اعتبار، امکان تاسیس و فعالیت انواع موسسات اعتباری را برحسب شاخص‌ها و معیارهایی از قبیل منطقه جغرافیایی و نوع و نحوه فعالیت فراهم کند.
نظارت بر فعالیت موسسات اعتباری غیردولتی
موسسات اعتباری موظف به رعایت تمامی مقررات مربوط به موسسات اعتباری غیردولتی، مصوبات شورای پول و اعتبار، مفاد اساسنامه مصوب و بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های بانک مرکزی، هستند.
موسسات باید سامانه جامع اطلاعات مشتریان خود را به گونه‌ای ایجاد کنند که هرگونه اطلاعات و آمار مورد نیاز بانک مرکزی اعم از مالی یا غیرمالی را به صورت ادواری یا موردی و انفرادی یا تلفیقی حداکثر ظرف هفت روز در اختیار بانک یاد شده قرار دهد. بطور کلی فعالیت این موسسات تحت نظارت مستقیم بانک مرکزی انجام می‌شود. از جمله اینکه آنها باید در مقاطع زمانی سالانه، گزارشی از نظام مدیریت خطر (ریسک) و نظام کنترل داخلی خود را به بانک مرکزی ارائه کنند.
حدود نفوذ اختیارات بانک مرکزی نسبت به این سامانه‌ها تا جایی است که می‌تواند نسبت به سلب صلاحیت حرفه‌ای اعضای هیات مدیره، مدیرعامل و قائم‌مقام مدیرعامل موسسه اعتباری که از قوانین و مقررات مربوط و همچنین مفاد اساسنامه موسسه اعتباری تخطی کنند، اقدام کند.
در صورتی که، تعداد اعضای هیات مدیره موسسه اعتباری از حدنصاب کمتر شود و برای مدت بیش از سه ماه، اقدامی برای تکمیل اعضای هیات مدیره انجام نشود، بانک مرکزی باید ضمن سلب صلاحیت اعضای هیات مدیره موسسه اعتباری، برای اداره امور موسسه اعتباری و تمهید مقدمات برگزاری مجمع عمومی، فردی را از میان خبرگان امور بانکی به عنوان سرپرست منصوب کند.
فرد منصوب دارای اختیارات هیات مدیره بوده و موظف است ظرف هشت ماه نسبت به برگزاری مجمع عمومی برای انتخاب اعضای جدید هیات مدیره اقدام کند.
سرمایه لازم برای تاسیس یک موسسه اعتباری غیردولتی
«آیین‌نامه نحوه تاسیس و اداره موسسات اعتباری غیردولتی که به تازگی تاسیس شده‌اند» میزان دقیق سرمایه لازم برای تاسیس چنین موسساتی را مشخص نکرده است.
حداقل سرمایه مورد نیاز برای تاسیس و فعالیت هر یک از انواع موسسه اعتباری به پیشنهاد بانک مرکزی از سوی هیات وزیران تعیین می‌شود. این مبلغ پس از تعیین باید به طور کامل از سوی موسسان تعهد شده و حداقل 50 درصد آن پرداخت و قبل از تسلیم تقاضای تاسیس، نزد بانک مرکزی سپرده شده باشد.
تأمین سرمایه موسسه اعتباری نباید به طور مستقیم یا غیرمستقیم از محل تسهیلات دریافتی از بانک‌ها، موسسات اعتباری غیربانکی و سایر بنگاه‌های واسطه پولی اعم از دولتی یا غیردولتی تحت نظارت بانک مرکزی تامین شود. چنانچه خلاف این موضوع ثابت شود، اشخاص مزبور با اعلام بانک مرکزی از ترکیب موسسان حذف می‌شوند و لازم است ظرف یک ماه، اشخاص دیگری جایگزین آنها شوند.
