حتی اگر از آن دسته افرادی هستید که به غذاهای دریایی علاقه‌ای ندارید و یا توجهی به این گروه مهم غذایی نمی‌کنید اما احتمالا درباره اینکه این دسته از غذاها منبع ارزشمند اسیدهای چرب امگا سه هستند (به ویژه DHA و EPA) نکات زیادی شنید‌ه‌اید. این نوع اسیدهای چرب برای رشد چشم و مغز کودک از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند. گوشت ماهی منبع غنی از چربی اشباع شده و همچنین پروتئین است. همچنین باید به این ماده غذایی به عنوان منبع مهمی از ویتامین D و سایر مواد مغذی اشاره کرد که برای سلامت کودک اهمیت زیادی دارند.

به احتمال زیاد شنیده‌اید که گوشت برخی از انواع ماهی‌ها حاوی مقادیری از جیوه است. درصورتی که این فلز به میزان زیاد مصرف شود لطمات جدی به فرآیند رشد کودک و سیستم عصبی او وارد می‌شود. از آنجاکه اسیدهای چرب امگا سه از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل می‌شود، بسیاری از کارشناسان تغذیه توصیه می‌کنند که مادران شیرده مقادیری ماهی در رژیم غذایی خود لحاظ کنند. اما با جیوه‌ای که از این طریق وارد شیر و در نهایت بدن نوزاد می‌شود چه باید کرد؟ بنابراین ضروری است تا مصرف این ماده غذایی بر اساس یک جدول‌+بندی مشخص انجام شود تا بدین ترتیب خطری متوجه سلامت نوزاد نشود.

در این گزارش به طرح نکاتی پرداخته‌ایم که در صورت رعایت آنها، میزان جیوه‌ای که از طریق مصرف گوشت ماهی ممکن است وارد شیر و بدن نوزاد شود محدود می‌شود. در عین حال مواد مغذی مورد نیاز نوزاد جذب بدن او می‌شود.

جیوه چگونه سر از ماهی درمی‌آورد؟

جیوه در هر جایی از دنیا وجود دارد، حتی در هوایی که آن را نفس می‌کشیم. برخی از منابع انتشار جیوه در سراسر دنیا نظیر آتشفشان‌ها و آتش سوزی جنگل‌ها طبیعی است. همچنین در نتیجه فعالیت کارخانجات صنعتی، مقادیر قابل توجهی جیوه تولید و روانه محیط اطراف می‌شود. بخش زیادی از جیوه‌ای که بدین شکل رها می‌شود سر از آبهای جهان درمی‌آورند. در ادامه عملکرد نوعی باکتری موجب شکل‌گیری ساختاری خاص از جیوه می‌شود که توسط بدن ماهی‌ها جذب می‌شود و بدین ترتیب بخشی از گوشت آنها می‌شود. نکته مهم اینجاست که جیوه موجود در گوشت ماهی به پروتئین ماهیچه‌های ماهی چسبیده و حتی پس از آنکه به خوبی پخته می‌شود نیز وجود دارد.

چه اتفاقی می‌افتد اگر در دوران شیردهی به نوزاد گوشت ماهی حاوی جیوه مصرف شود؟

تقریبا تمامی انواع ماهی‌ها در سراسر آب‌های زمین حاوی جیوه هستند و البته هر چه ماهی بزرگتر باشد، جیوه بیشتری در بدنش وجود دارد.

بدن انسان به طور طبیعی ترکیب تولید شده از جیوه در بدن ماهی یا همان «متیل جیوه» را جذب می‌کند. درحالی که گوشت ماهی سر از سینه مادرشیرده درنمی‌آورد اما جیوه‌ای که در آن وجود دارد راهی غدد تولید کننده شیر می‌شود و بدین ترتیب قابل پیش بینی است که این فلز خطرناک وارد بدن نوزاد هم می‌شود. متیل جیوه مانند یک نوروتوکسین عمل می‌کند، یعنی آمکه سیستم عصبی و مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نوزادان و کودکان خردسال همواره نسبت به سطوح بالای جیوه آسیب پذیر هستند زیرا مغز و سیستم عصبی آنها هنوز مراحل رشد و تکامل خود را طی می‌کند.

چرا نباید مصرف ماهی به طور کامل متوقف شود؟

کارشناسان تغذیه هنوز درباره اینکه چه میزان جیوه برای بدن (نوزاد و کودک) خطرناک است اتفاق نظر پیدا نکرده‌اند. اما اکثر آنها بر این باورند که بهتر است مادران شیرده و کودکان خردسال از مصرف ماهی‌هایی که سطح بالایی از جیوه دارند خودداری کرده و یا مصرف آنها را محدود کنند. با این حال توصیه نمی‌شود که مصرف ماهی به طور کامل قطع شود.

ماهی منبع غذایی بسیار ارزشمندی است که نباید آن را نادیده گرفت. حتی بسیاری از کارشناسان تغذیه پیشنهاد می‌کنند که فواید مصرف ماهی بر خطرات احتمالی آن سایه می‌اندازد. دانشمندانی همچون پروفسور «چارلز سانتر» از دانشگاه پوردو در آمریکا معتقدند ضرورتی ندارد که به طور کامل بدن را از جیوه دور نگاه داشت زیرا مقادیر اندک این فلز خطری برای سلامتی انسان به همراه ندارد.

در واقع اگر مادری که نوزاد شیرده دارد، صرفا به این دلیل که خطری از جانب راه یافتن مقادیری از جیوه به شیرش سلامت نوزاد را تهدید ننماید از ماهی استفاده نکند، در حقیقت فرزندش را از یکی از مهمترین گروه‌های غذایی محروم کرده است. تحقیقات زیادی انجام شده است که نشان می‌دهند مقادیر کافی از اسیدهای چرب امگا سه برای جنین و نوزاد اثرات بسیار مثبتی به همراه دارد که از آن جمله می‌توان به رشد هرچه بهتر سیستم بینایی و مهارت شناختی نوزاد اشاره کرد.