عالم آفرینش همان گونه که مخلوق خداست باید تحت تدبیر او اداره شود. این تدبیر به واسطه و طبق سبب و مسبب در عالم اجرا می گردد همانگونه که برای تولد و رشد یک نوزاد علل و عوامل متفاوتی دخالت دارند و این نحوه تأثیرشان را از خالق خود دارند، این نظام کیهانی نیز برای سر پا ایستادن دارای قواعد و قوانین خاص و تحت تدبیر الهی (نظامات علی و معلولی) اداره می شود.
چقدر نزد من خوشایند و دوست داشتنی هستی. اگر مردمانت مرا اخراج نمی کردند، غیر تو را برای سکونت بر‌نمی گزیدم.
منظور از آیه مورد بحث و آیات متعدد دیگرى كه "مكر" را به خدا نسبت مىدهد، این است كه دشمنان "مسیح" با طرح هاى شیطانى خود مى خواستند جلو این دعوت الهى را بگیرند اما خداوند براى حفظ جان پیامبر خود و پیشرفت آیینش تدبیر كرد و نقشه هاى آن ها نقش بر آب شد.
یکی از خصلت هایی که قرآن به برخی از آنان نسبت می دهد، میل درونی آنها به آن است که ما را از مسیر درست خارج کنند؛ هر چند در این مسیر، آن کسی که قطعاً از مسیر خارج می شود خودشان هستند.
قرآن به مناسبت های گوناگون از گیاهان و فرآورده های گیاهی نام برده است.خداوند به انجیر و زیتون سوگند یاد کرده است، بر بنی اسرائیل ترنجبین فرستاده، از موز و سدر در بهشت سخن به میان آورده، انگور و انار را ازمیوه های بهشتی معرفی کرده.
انبیاء، گرفتار كفّار لجوج بودند و یاران اندك داشتند. با اینکه نَفسِ عیسی ، مرده را زنده میكرد، كور مادر زاد را شفا می بخشید، امّا انسان هاى لجوج از آن بهرهایی نمى بردند.
گاهی ممکن است تعدّد اسباب نزول اقتضای تعدد نزول را نماید، اگر چه آیه یا آیات نازل شده واحد باشد. مثلا برخی گفته اند سوره ی حمد در دو نوبت نازل شد، یک بار در مکه و بار دیگر در مدینه.
