مهمان نوازی از نشانه های عالی و ارزنده اخلاقی و اجتماعی هر مسلمان است. اسلام عزیز این صفت را علامت و نشانه بزرگی شمرده و پیروان خود را به پاداش های بزرگ و ارزنده مهمان نوازی وعده می دهد.

قال رسول اللّه(صلی الله علیه و اله و سلم): «اذا اراد اللّه بقوم خیراً،اهدی الیهم هدیه، قال و ماتلک الهدیة؟ قال: الضیف ینزل برزقه و یرتحل بذنوب اهل البیت؛ هرگاه خداوند بخواهد خیر و خوبی به جمعیتی برساند، هدیه ای به سوی آنان می فرستد، سوال شد: منظور از هدیه چیست؟ فرمود: آن هدیه، مهمان است که با روزی خود وارد می شود و هنگام رفتن، گناهان آن خانواده را به همراه می برد!».

قال امیر المومنین(علیه السلام): «ما من مومن یسمع بهمس الضیف و فرح بذلک الا غفرت له خطایاه و ان کان مطبقة بین السماء و الارض؛ هر مومنی صدای مهمانی را بشنود و خوشحال شود، گناهانش آمرزیده می شود اگر چه گناهان او به اندازه زمین تا آسمان باشد».

یک وقت امیرالمومنین(علیه السلام) را مشاهده کردند خیلی غمناک و محزون است، علت نگرانی او را سوال کردند جواب داد: «از این جهت نگران و غمناکم که هفت روز است برایم مهمان نیامده است!».

پاداش مهمان نوازی در قیامت

مهمان نوازی اضافه بر اینکه در دنیا سبب فراوانی روزی و پاک شدن از گناهان است، در آخرت نیز، پاداش دارد.

امیرالمومنین(علیه السلام) فرمود: «مومنی که مهمان نواز و مهمان دوست باشد، روز قیامت هنگامی که از قبرش خارج می شود، صورتش مانند ماه شب چهارده می درخشید، وقتی مردم او را با این وضع مشاهده می کنند، می گویند: «حتما این شخص از پیامبران خداست؟!»

اما فرشته ای به عنوان معرفی می گوید: این مرد در دنیا مهمان دوست بوده، او مهمان را خوب پذیرایی می کرده و اکنون غیر از داخل شدن در بهشت کار دیگری ندارد.»

قال الصادق(علیه السلام):«من اشبع مومنا وجبت له الجنة؛ هر کسی مومنی را سیر کند بهشت بر او واجب می شود…».

قبول دعوت

یکی از وظایف اخلاقی مسلمان این است که هر گاه برای میهمانی دعوت شد، دعوت را بپذیرد.

امام صادق(علیه السلام)فرمود: «یکی از حقوق مسلمانان بر مسلمان دیگر این است که دعوت او را اجابت نماید».

قال رسول اللّه(صلی الله علیه و آله و سلم): «اوصی الشاهدین من امتی و الغائب ان یجیب دعوة المسلم و لو علی خمسة امیال،فان ذلک من الدین؛ به حاضران و غایبان امت سفارش می کنم دعوت مسلمان را قبول کنند اگر چه بنا باشد پنج میل را راهپیمایی کنند زیرا قبول دعوت دیگران نشانه دینداری است».

مهمانی های با صفا

همان طور که مهمان نوازی یک وظیفه اخلاقی و دینی است و سرانجام محصول آن هم، محبت و یک رنگی در زندگی می باشد. پیشوایان بزرگ ما دوست داشتند تا می توانند از «رونق» کم کنند و به صفای آن بیفزایند.

حرث اعور که یکی از یاران امیرالمومنین(علیه السلام) بود، یک روز به حضور حضرت شرفیاب شد و گفت: یا علی دوست دارم، به من افتخار بدهی و به خانه من آمده و غذایی میل نمایی. حضرت فرمود: به این شرط می آیم که به خاطر آمدن من، خود را به زحمت و مشقت نیندازی و به همان غذای حاضر بی آلایش قناعت کنیم! حرث قبول کرد، بعد امیرالمومنین(علیه السلام) به خانه او رفت و با غذایی کمی که موجود بود ناهار را صرف کرد».

امام صادق(علیه السلام) می فرمودند: «نابود باد کسی که چیزی را که در خانه دارد برای برادرش نیاورد و آن چیز را کوچک و بی ارزش شمارد و نابود باد کسی که چیزی را که برایش می آورند آن را سبک شمارد».

مردی امیرالمومنین(علیه السلام) را برای غذا به خانه دعوت کرد حضرت فرمودند: «در صورتی دعوت تو را می پذیرم که تو هم سه کار انجام بدهی».

مرد گفت آن سه کار چیست؟! حضرت فرمودند:

1- از خارج منزل چیزی تهیه نکنی.

2- در خانه چیزی را از من پنهان ننمایی و موجودی را بیاوری.

3- به خانواده ات سختی و مشقت وارد نکنی و از خوراک آنان چیزی کم ننمایی. مرد قبول کرد و حضرت هم دعوت را پذیرفتند.

با مهمان چگونه رفتار کنیم؟

در روایات سفارش شده است که میزبان ها خود و خانواده های خویش را به دردسر و مشقت های فراوان نیندازند و گر نه سفره آبرومند چیدن و درست پذیرایی نمودن نه تنها ممنوع نیست، بلکه پیشوایان دین آن را سفارش کرده اند.

رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «اگر کسی هزار درهم صرف سفره کند و مومنی از آن غذا بخورد اسراف نیست.»

اگر میهمان را شخصا دعوت کنیم، حتما باید برای پذیرایی او کاملا کوشش کنیم.

امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «هرگاه یکی از برادران دینی ات بر تو وارد شد، آنچه در خانه حاضر هست برای او بیاور، اما اگر او را رسما دعوت کردی سعی کن از او درست پذیرایی نمایی.»

اگر کسی میهمانی را دعوت کند و درست از آن میهمان پذیرایی نکند، به حق او ظلم کرده است؛ امام صادق (علیه السلام) در تفسیر: «لا یحب الله الجهر بالسوء من القول الا من ظلم». (سوره ی نساء، آیه 148)؛ یعنی خدا دوست ندارد، کسی صدایش را به گفتار بد، بلند کند، مگر اینکه به او ستم شده باشد» می فرمایند:

«هر کس میهمانی را دعوت کند و از او خوب پذیرایی ننماید، میهمان از کسانی است که در حقش ظلم و ستم شده و اگر درباره سختی هایی که به او گذشته، چیزی بگوید گناهی نکرده است!».

وظیفه میزبان

امام جعفر صادق(علیه السلام) فرمودند: «هر گاه برادر مومنت به خانه تو بیاید از او مپرس: آیا چیزی خورده ای یا نه؟ بلکه هر چه در خانه موجود است، برای او حاضر کن، زیرا جوانمرد، کسی است که هر چه موجود دارد، حاضر کند».

وظیفه میهمان

امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «هر گاه شخصی به خانه دیگری وارد شود، هر جا صاحب خانه دستور می دهد بنشیند، زیرا صاحب خانه به اوضاع خانه و چیزهایی که باید مخفی و از دیگران پوشیده باشد و جزو اسرار و خصوصیات زندگی او است، آشناتر است!»

در روایت دیگر از رسول خدا وارد شده: «... مدت میهمانی سه روز است و بعد از سه روز، مخارج او از باب صدقه است و میهمان باید پس از سه روز تغییر جا بدهد.»

طبق روایات اخلاقی و اجتماعی اسلام، هر کس وارد شهری می شود، میهمان مردم آن شهر حساب می شود.

بدرقه میهمان

قال رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم): «من حق الضیف ان تمشی معه فتخرجه من حریمک الی الباب؛ یکی از وظایف میزبان، این است که، از اطاق تا درب خانه، همراه و بدرقه میهمان برود».