مسلمانى را که محتضر است (یعنى در حال جان دادن است)، باید به پشت بخوابانند به طورى که کف پاهایش به طرف قبله باشد. چه مرد باشد چه زن، بزرگ باشد یا کوچک. و اگر خواباندن او کاملاً به این طور ممکن نیست بنا بر احتیاط واجب تا اندازه‌اى که ممکن است باید به این دستور عمل کنند و اگر ممکن نشد رو به قبله بنشانند و اگر آن هم ممکن نیست به پهلوى راست، یا به پهلوى چپ رو به قبله بخوابانند. البته اهل سنت این امر را مستحب دانسته و می‌گویند محتضر باید بر پهلوی راست خوابانده شود.
سوال: اگر برای میت با پول قرض، کفن و قبر تهیه شود، چه حکمی برای میت دارد؟
قرض کردن جهت امور کفْن و دفن میت اشکالی ندارد و پرداخت این بدهی از اصل اموال میت صورت می‌‌گیرد و اگر میّت مالى نداشته باشد، از بیت المال پرداخت می‌شود. (مکارم شیرازى، ناصر، رساله توضیح المسائل، ص 103)
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:
حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):
فى نفسه مانعى ندارد.
حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
اشکالى ندارد.
حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
در فرض سوال اشکال ندارد، ولی دیون میت از اصل مال پرداخت می‌شود.
حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):
فی حد نفسه مانعی ندارد.
سوال: اینكه می‌گویند غسل میت واجب است، آیا یك غسل واجب است یا اینكه چند غسل؟
جواب: واجب است میت را سه غسل بدهند: 1) به آبی كه با سدر مخلوط باشد. 2) به آبی كه با كافور مخلوط باشد. 3) با آب خالص. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م55)
سئوال: در غسل میت، هنگامی كه میت را می‌خواهند با آب سدر غسل دهند، میزان سدر در آب چقدر باید باشد همین طور هنگام غسل با آب كافور؟
جواب: سدر و كافور باید به اندازه‌ای زیاد نباشد كه آب را مضاف كند و به اندازه‌ای هم كم نباشد، كه نگوید سدر و كافور با آب مخلوط نشده است. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م55)
سوال 8: اگر میتی در حال حیض یا جنابت بمیرد، آیا باید قبل از غسل میت او را غسل جنابت یا غسل حیض بدهند؟
جواب: خیر ـ لازم نیست او را غسل حیض یا غسل جنابت بدهند، بلكه همان غسل میت برای او كافی است. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م566)
سوال: درباره احکام محتضر نکاتی را بفرمایید.
الف. واجبات:
مسلمانى را که محتضر است (یعنى در حال جان دادن است)، باید[2] به پشت بخوابانند به طورى که کف پاهایش به طرف قبله باشد. چه مرد باشد چه زن، بزرگ باشد یا کوچک. و اگر خواباندن او کاملاً به این طور ممکن نیست بنا بر احتیاط واجب تا اندازه‌اى که ممکن است باید به این دستور عمل کنند و اگر ممکن نشد رو به قبله بنشانند و اگر آن هم ممکن نیست به پهلوى راست، یا به پهلوى چپ رو به قبله بخوابانند. البته اهل سنت این امر را مستحب دانسته و می‌گویند محتضر باید بر پهلوی راست خوابانده شود.[3]
ب. مستحبات:
1. شهادتین و اقرار به دوازده امام (علیه السلام) و سایر عقاید حقّه را، به کسى که در حال جان دادن است طورى تلقین کنند که بفهمد و نیز مستحبّ است چیزهایى را که گفته شد تا وقت مرگ تکرار کنند.
2. این دعاها را طورى به محتضر تلقین کنند که بفهمد: «اللّهُمَّ اغْفِرْ لِی الْکثیرَ مِنْ مَعاصِیک وَ اقْبَلْ مِنِّی الْیسِیرَ مِنْ طٰاعَتِک یٰا مَنْ یقْبَلُ الْیسیرَ وَ یعْفُو عَنِ الْکثِیر اقْبَلْ مِنِّی الْیسیرَ و اعْفُ عَنِّی الْکثیرَ انَّک انْتَ الْعَفُوُّ الْغَفُورُ اللّٰهُمَّ ارْحَمْنى فَإنَّک رَحیمٌ».
3. کسى را که سخت جان مى‌دهد، (اگر ناراحت نمى‌شود) به جایى که نماز مى‌خوانده ببرند.
4. براى راحت شدن محتضر بر بالین او سوره مبارکه «یس، الصّافات و احزاب» و «آیة الکرسى» و آیه 54 سوره «اعراف» و سه آیه آخر سوره «بقره» بلکه هر چه از قرآن ممکن است بخوانند.
ج. مکروهات:
1. تنها گذاشتن محتضر
2. گذاشتن چیز سنگین[4] روى شکم او
3. حضور جُنُب و حائض نزد او
4. حرف زدن زیاد و گریه کردن در کنار وى.
5. تنها گذاشتن زن‌ها نزد او.
چند استفتاء از مقام معظم رهبری دام ظله:
سوال: آیا جایز است انسان در دوران حیات خود قبرى را به قصد تملک بخرد؟
اگر مکان قبر، ملک شرعى دیگرى باشد خریدن آن اشکال ندارد ولى اگر جزئى از زمینى باشد که وقف براى دفن اموات مومنین است، خرید و نگهدارى آن براى خود انسان، چون به‌طور قهرى مستلزم منع دیگران از تصرّف در آن براى دفن اموات است، صحیح نیست.
سوال: اگر ایجاد پیادهرو در یکى از خیابان ها متوقف بر تخریب تعدادى از قبور مومنینى باشد که قبل از بیست سال پیش در قبرستان مجاور خیابان عمومى دفن شدهاند، آیا این کار جایز است؟
اگر قبرستان مذکور وقف نباشد تبدیل قبور به عنوان محل عبور افراد پیاده تا زمانى که مستلزم نبش قبور مسلمانان و هتک حرمت آنها نباشد، اشکال ندارد.
سوال: قبرستان متروکى در وسط شهر وجود دارد که وقفیت آن معلوم نیست، آیا ساخت مسجد در آن جایز است؟
اگر قبرستان مذکور زمین وقفى و ملک خصوصى کسى نبوده و همچنین از مکان هاى عمومى و مورد نیاز و استفاده اهالى در مناسبت ها نیز نباشد و ساخت مسجد هم در آن موجب هتک یا نبش قبرهاى مسلمانان نشود، اشکال ندارد.
