شوری در قرآن و نهج البلاغه

این کتاب یکی از آثار و تالیفات آیت الله جعفر سبحانی است. موضوع این کتاب بررسی مساله شوری و پاسخ به شورای سقیفه و عمر است. این کتاب در زمینه ی شورای خلافت است و زوایای تاریک تاریخ را در کشف حقایق سقیفه و عمر باز می نماید که آیا اساسا امر تعیین خلیفه امری است که واگذار به شورائی از مردم نهاده شده است یا امری الهی است و به نصب و تعیین خداوند واگذار است؟ و ثانیا بر فرض شورائی بودن تعیین خلیفه آیا اجتماع سقیفه و شورای عمر متشکل از منتخبین مردم و اهل حل و عقد بود و از شرایط یک شورای اسلامی برخوردار بود؟ و ثالثا اگر امر خلافت بر امری شورائی است چگونه ابوبکر و معاویه در مقام تعیین و نصب خلیفه برآمدند و جانشین خویش را از پیش معین ساختند؟ و از آن پس این سنت به صورت امری موروثی در خلافت بنی امیه و بنی عباس به جای ماند. این رساله مشروح سخنرانی نگارنده در دومین کنگره جهانی نهج البلاغه است که در ایام میلاد امیر مومنان در ماه رجب به سال 1402 هـ.ق برابر هفدهم اردیبهشت ماه سال 1361 برگزار گردید.

معرفی اجمالی نویسنده:

حضرت آیت اله جعفر سبحانی تبریزی در 28 شوال المکرم 1347 هـ.ق (20 فروردین 1308 ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود. آیت الله حاج شیخ جعفر سبحانی پس از فراغت از تحصیلات ابتدایی در مکتبخانه مرحوم میرزا محمود فاضل به فراگیری متون ادب پارسی پرداخت و کتابهای گلستان و بوستان و تاریخ معجم و نصاب الصبیان و ابواب الجنان و ... را فراگرفت.

در 14 سالگی رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید و به آموختن مقدمات علوم و سطوح پرداخت. علوم ادبی را نزد حسن نحوی و علی‌اکبر نحوی و بخشی از مطول، منطق منظومه و شرح لمعه را از محمدعلی مدرس خیابانی آموخت.

از اساتید ایشان می توان به آیت الله روح الله خمینی و حاج شیخ حسن نحوی و میرزا محمدعلی مدرس خیابانی صاحب ریحانه الادب و استاد علامه طباطبایی و سید حسین طباطبایی بروجردی، سید محمد حجت کوه‌کمری، سید محمدکاظم شریعتمداری و... اشاره کرد.

در مهرماه 1325 به قم رفت و به تکمیل سطوح، همت گماشت. باقیمانده فرائد الاُصول را نزد میرزا محمد مجاهدی تبریزی و میرزا احمد کافی آموخت و کفایة الاصول را هم نزد محمدرضا گلپایگانی فراگرفت.

به غیر از تحصیل دروس فقه و اصول، به آموختن فلسفه و کلام و تفسیر نیز اشتغال داشت. از همین رو در تبریز از سید محمد بادکوبه‌ای استفاده کرد و از او شرح قواعد العقائد را آموخت. سپس در حوزه علمیه قم مطالعات فلسفی‌اش را با شرکت در درس‌های منطق و فلسفه سید محمدحسین طباطبایی تکمیل نمود و در سال‌های 1328 تا 1330 شرح منظومه و پس از آن بخش اعظم اسفار را نزد او فرا گرفت.

ایشان یکی از مدرسان دارالتبلیغ اسلامی قم به شمار می روند که در زمینه تاریخ ملل و کلام اسلامی تحقیق می کنند و همچنین وی موسس مرکز مطالعات کلام اسلامی (موسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق علیه السلام) در قم (1359) است و یکی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم است که در علم کلام سرآمد حوزه است.

ایشان پس از درگذشت آیت الله شیخ جواد تبریزی و با استظهار به درخواست گروهی از مردم آذربایجان به صحنه مرجعیت وارد شد. از دیگر فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان می توان به: تاسیس و نگارش دانشنامه کلام اسلامی، تاسیس مجله و مرکز تخصصی کلام اسلامی، تالیف کتب درسی دانشگاهی و حوزوی و عضویت در هیات امنای دایرة المعارف اسلامی و .... اشاره کرد و از جمله آثار ایشان، الکتب الکلامیه و معجم المتکلمین، موسوعة طبقات الفقها، معجم التراث و الموسوعة الرجالیه، فروغ ابدیت، سیمای فرزانگان، آئین وهابیت و...

ساختار بندی کتاب:

این کتاب شامل یک مقدمه و چندین عنوان به شرح زیر است:

* مقدمه

* مشاوره در قرآن:

الف ) توضیح واژه های مشاوره و امر

ب) نظر شوری برای پیامبر الزام آور نیست

ج) مورد مشورت کجاست؟

د ) شوری در امور مردمی است نه امورالهی

* نهج البلاغه و مساله شوری:

1. ارزش مشورت و نظر خواهی

2. با چه کسی به مشورت بپردازیم؟ ( شرایط مستشار)

3. امام و مشاوران

4. استدلال امام بر خلافت خود از طریق شوری

5. نظر امام درباره ی شورائی که خلیفه اول را برگزید

6. نظر امام درباره ی شورای شش نفری خلیفه دوم

7. با دیگر سخنان امیر مومنان (علیه السلام) پیرامون شوری آشنا شویمa