سوال: آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهء انسان یا حیوان استفاده کرد؟

بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع (آیة الله خامنه‌ای دام ظله) در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جدید و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بیمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جایز است؛ ولى تا حد امکان از جنین انسان مسلمان استفاده نشود.

در هر حال، تشریح بدن حیوان جهت تحقیقات علمی، جایز است.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

اگر نجات جان نفس محترمى یا کشف مطالب پزشکى جدیدى که جامعه به آن نیازمند است و یا دستیابى به اطلاعاتى راجع به یک بیمارى که زندگى مردم را تهدید مى‏کند، منوط به تشریح جنین سقط شده باشد، این عمل جایز است ولى سزاوار است که تا حد امکان از جنین سقط شده متعلّق به مسلمانان و یا کسى که محکوم به اسلام است استفاده نشود ولی تشریح حیوان مانع ندارد.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

جایز نیست از جنین انسان استفاده شود.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

اگر ضرورتى براى آموزش‌هاى لازم ایجاب کند، و چیزى جانشین آن نشود، در جنین حیوان مانعى ندارد.

حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

انسان جایز نیست ولی حیوان مانعی ندارد.

آیة الله بهجت(ره):

جایز نیست و اگر شوهر به عنوان باکره و شرط بکارت با او ازدواج می کند تدلیس است.

جراحی برای ترمیم بکارت، اگر موجب نظر و لمس غیر شوهر باشد حرام است، و در صورت ترمیم، چنانچه شوهر در واقع ازدواج شرط بکارت کند یا عقد را مبنی بر بکارت دختر جاری کنند و بکارت بر اثر نزدیکی بر طرف شده باشد، حق فسخ برای شوهر وجود دارد و جراحی، در آن تأثیری ندارد.

آیة الله تبریزی(ره):

در عمل مزبور جهاتی از منع و اشکال وجود دارد و جایز نیست بلی اگر خود شوهر مباشر در انجام این عمل باشد مانعی ندارد. والله العالم.

آیة الله سیستانی(ره):

فی حدّ نفسه مانع ندارد و اگر بدون آن دختر در حرج شدید قرار می گیرد جایز است.

آیة الله صافی گلپایگانی(دام ظلّه):

جراحی برای ترمیم بکارت اگر موجب نظر و لمس غیر شوهر باشد حرام است و چنانچه شوهر در موقع ازدواج شرط بکارت کند یا عقد را مبنی بر بکارت دختر جاری کنند، و بکارت بر اثر نزدیکی برطرف شده باشد حق فسخ برای شوهر وجود دارد و جراحی، در آن تأثیری ندارد.

آیة الله فاضل لنکرانی(ره):

الف) چون مستلزم نظر به عورت زن دیگر است جایز نیست.

ب) این کار خیانت به همسر آینده یا تدلیس مجوز فسخ نکاح نیست. البته آن زن هم حق ندارد مهریه دختر باکره را اخذ کند.

آیة الله مکارم شیرازی(دام ظلّه):

این کار برای پزشک اشکالی ندارد.

در صورتی که اشخاص مزبور واقعاً ضرورتی برای این کار احساس کنند، و قصد تدلیس نداشته باشند؛ جراحی فوق شرعاً اشکالی ندارد.

جواب: در صورتی كه معاینه ضرورت داشته باشد و پزشك متخصص زن هم نباشد اشكال ندارد لكن باید به مقدار ضرورت اكتفا شود مثلاً اگر با معاینه از روی لباس تشخیص درد ممكن است بدن لمس نشود و نیز اگر با دستكش ممكن است از دستكش استفاده شود و اگر نگاه به بدن لازم نباشد نباید نگاه كند. (ترجمه استفتائات مقام معظم رهبری, چاپ وزیری, س1298 و 1303)

جواب: انتفاع بردن به خون در غیر خوردن و فروختن آن برای انتفاع حلال, جایز است پس آنچه اكنون متعارف است كه خون را می فروشند برای استفاده مریض ها و مجروحین مانع ندارد. و بهتر آن است كه مصالحه كنند یا آنكه پول را در مقابل حق اختصاص یا در ازای اجازه خون گرفتن بگیرند كه خالی از اشكال و احوط است بلكه این احتیاط حتی الامكان ترك نشود. (توضیح المسائل حضرت امام (ره), س2885)

و چند استفتاء از آیة الله خامنه ای دام ظله:

جواب:‏ حكم انسان زنده را دارد.

جواب:‏ لازم نیست.

جواب: اگر ضرورت نباشد جایز نیست.