سوره متوسط

سوره مبارکه «انفال» هشتمین سوره قرآن کریم است که پس از سوره اعراف و قبل از سوره توبه در قرآن کریم قرار دارد.این سوره 75 آیه داشته و در اجزاء نهم و دهم قرآن کریم قرار داشته و حدود نیم جزء قرآن را شامل می شود.سوره انفال از نظر حجم در شمار «سوره های مثانی» یعنی سوره های متوسط قرآن قرار دارد. مثانی به سوره هایی گفته می شود که کمتر از صد آیه دارد.هممچنین «مثانی» به سوره هایی گفته می شود که در آن ها قصه ها تکرار و بازگو شده اند. این سوره مبارکه از نظر ترتیب نزول هشتاد و هشتمین سوره قرآن کریم است که پس از سوره مبارکه بقره و قبل از سوره مبارکه آل عمران در مدینه نازل شده است و به همین دلیل نیز جزو سوره های مدنی قرآن کریم به شمار می آید.

اختیار انفال در دستان پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم)

از مطالب مطرح شده در سوره انفال چنین بر می آید که در سال دوم هجری و پس از جنگ بدر نازل شده است.در شأن نزول این سوره از ابن عباس نقل شده است که پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) در روز جنگ بدر، برای تشویق رزم آوران اسلام هدایایی را برای آنها تعیین کردند.این تشویق علاوه بر تقویت روح ایمان و جهاد در میان افراد سبب شد تا سربازان سپاه اسلام در مسابقه ای افتخار آمیز، بی درنگ و با سرعت به سوی هدف بشتابند، در حالی که پیرمردان و سالخوردگان سپاه در زیر پرچم توقف کردند.چون جنگ بدر به پایان رسید، جوانان برای گرفتن پاداش های افتخار آمیز خود به حضور پیامبر رسیدند.از سویی سالخوردگان سپاه نیز انتظار دریافت سهمی از غنایم داشتند؛ زیرا خود را تکیه گاه و مایه دلگرمی سربازان دیگر می دانستند.در این بین آیات ابتدای سوره انفال نازل شد و با صراحت اعلام کرد که غنایم متعلق به پیامبر است و او هرگونه که بخواهد با آن رفتار خواهد کرد و بدین سان مسلمین به اطاعت و فرمانبرداری از پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) مکلف شدند. رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه واله وسلم) نیز اموال و غنایم را به شیوه ای عادلانه در میان تمامی سپاهیان تقسیم کرد و دستور داد تا میان برادران دینی، صلح و دوستی برقرار شود.

سوره ای در میدان جنگ

«انفال» نخستین و معروف ترین نام این سوره است. انفال از «نفل» به معنای «زیادی» است. علت اینکه به غنایم جنگی انفال می گویند این است که غنایم جنگی اموالی است بدون صاحب که به دست مجاهدان می افتد و چون مجاهدان اسلام هرگز برای غنیمت با دشمن مبارزه نمی کنند و هدف آنان شکست دشمن است و غنائم جنگی افزون بر این هدف به دست آن ها می رسد، به آن انفال گفته می شود.کلمه انفال تنها دو بار در قرآن کریم آمده است و هر دو بار نیز در همین سوره است. به همین دلیل این سوره انفال نامیده شده است.«بدر» نام دیگر سوره انفال است؛ زیرا واقعه جنگ بدر در این سوره به صورت مشروح بیان شده و حتی بر اساس نظر برخی از مفسران، این سوره در میدان جنگ بدر نازل شده است.

برخی از مفسران سوره مبارکه انفال را به همراه سوره توبه، یک سوره دانسته اند و حتی تلاوت یکی از دو سوره انفال و توبه در نماز را جایز ندانسته اند.این عده معتقدند که سوره انفال و توبه هر دو با هم جزو سوره های «سبع طوال» به شمار می آیند. این دو سوره به دلیل مقارن بودن و نزدیکی بسیارشان از نظر موضوع، به نام سوره های «قرینتین» یعنی سوره های مقارن و نزدیک هم نامیده شده اند.

همیشه آماده باشید

به طور کلی مباحث و موضوعات اصلی مطرح شده در سوره مبارکه انفال عبارتند از:

- بیان احکام انفال و ثروت های عمومی

- احکام مربوط به خمس و موارد مصرف آن

- جنگ بدر و نکات آموزنده و عبرت آموزی که در بر دارد

- موارد صلح و آشتی در میان مسلمانان و جلوگیری از بروز اختلاف و تفرقه

- امر به اطاعت از رسول خدا (صلی الله علیه واله وسلم) و حل اختلافات با نظر ایشان و محور قرار دادن رهنمودها و نظرات او

- ضرورت آمادگی های رزمی با تمام توان و قدرت از نظر نیروی انسانی و بسیج عمومی و تشکیل و سازماندهی آموزش های نظامی و سلاح های مختلف جنگی

- اشاره به اهمیت صبر، ثبات و استقامت در برابر دشمن و پایداری در مقابل سختی ها

- ذکر تأییدات، نصرت های الهی و امدادهای غیبی برای مسلمانان در جنگ ها و در تمام سختی ها و مشکلات

- اشاره به این حقیقت که مال و اولاد عوامل آزمایش الهی اند

- بیان علائم و نشانه های مومن، صفات و خصوصیات روحی، اخلاقی و علمی او

- پیام های مهم و آموزنده برای مومنین که در 6 آیه با عبارت «یا ایها الذین امنوا» نکات مهمی را به مومنان ابلاغ می کند.

- بیان برخی از احکام مربوط به جهاد و وظایف مسلمانان در برابر حملات دشمن و اشاره به داستان شب تاریخی هجرت پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) یعنی «لیلة المبیت» و فداکاری حضرت علی (علیه السلام) در آن شب.