بسیار اتفاق می افتد که بلافاصله پس از تصمیم مثبت، موانع و مشکلاتی به وجود می‌آیند. اصولاً مسائل و مشکلات زندگی، واقعیت هایی غیر قابل اجتناب هستند که در بعضی موارد گریزی از آن ها نیست. مهم روش برخورد با این گونه رخداد هاست. در این بخش به بررسی کوتاه برخی از موانع تفکر مثبت پرداخته می شود.
موانع مثبت اندیشی
1. عدم اعتماد به نفس
اعتماد به نفس یعنی توجه و تکیه به توانمندی ها و موهبت های فردی که از جانب خداوند به انسان عطا شده و آن، یکی از ویژگی های شخصیتی است که با وجودش، فرد به خود اجازه می دهد، به خویشتن و موقعیت های اطراف نگرش مثبت داشته باشد.
انسان مۆمن با یقین به قدرت و عظمت پروردگار احساس قوت می کند و با اعتماد کامل، کار خود را به خدا واگذار می کند، چون می داند خداوند ناظر بر بندگان خویش است و آنان را یاری می نماید: «... و كارم را به خدا مى سپارم خداست كه به [حال] بندگان [خود] بیناست.» (غافر/44)
در مقابل افرادی که نسبت به خود مطمئن نیستند، همیشه نیاز به تأیید دیگران دارند و چون به توانایی های خود اعتماد ندارند، از خطر کردن پرهیز می‌کنند.
در واقع عدم اعتماد به نفس ناشی از ضعف ایمان انسان هاست، با تقویت ایمان می توان بر ضعف اعتماد به نفس چیره گشت.
2. خشم
خشم احساسی است که بسیاری از مردم در اوقات مختلف آن را تجربه می کنند و در اصل نیرویی است دفاعی که برای دفاع از خود و پاسداری از حق در نهاد انسان گذارده شده است ولی چون از محور اصلی خویش خارج گردد، تبدیل به یکی از رذائل بزرگ می شود.
خداوند از بندگان متقی خود که جانشینان او در روی زمین هستند، انتظار دارد در هنگام عصبانیت خشم خود را فرو برند و از خطا و اشتباه دیگران بگذرند: «همانان كه در فراخى و تنگى انفاق مى كنند و خشم خود را فرو مى برند و از مردم در مى گذرند و خداوند نیكوكاران را دوست دارد.»(آل عمران/134)
انسان خشمگین، قدرت تصمیم‌گیری صحیح خود را از دست می دهد و شاید هر لحظه مرتکب عمل ناخوشایندی شود که عواقب سخت و جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد.
3. ترس و غم
ریشه ترس معمولاً در دانسته های انسان نهفته است. گاهی نیز ترس به دلیل از دست دادن امکانات مادی یا معنوی ای است که فرد دارد.
با قدرت ایمان و اراده می‌توان ذهن را از افکار منفی آزاد کرد و تفکرات مثبت را جایگزین آن نمود. قرآن کریم بر این نکته تأکید دارد که ترس و غم در دل مۆمن راه ندارد: «آگاه باشید، كه بر دوستان خدا نه بیمى است و نه آنان اندوهگین مى شوند.» (یونس/62)
4.بخل
بخل و خساست نقطه مقابل بخشش و سخاوت است. برای دستیابی به خواسته‌ها در زندگی، ابتدا لازم است دست بخشش داشت.
خداوند در ملامت و مذمت بخیلانی که اموال خود را انفاق نمی‌کنند می‌فرماید: «و كسانى كه به آنچه خدا از فضل خود به آنان عطا كرده، بخل مى ورزند، هرگز تصور نكنند كه آن [بخل] براى آنان خوب است، بلكه برایشان بد است. به زودى آنچه كه به آن بخل ورزیده اند، روز قیامت طوق گردنشان مى شود. میراث آسمان ها و زمین از آنِ خداست، و خدا به آنچه مى كنید آگاه است.» (آل عمران/180)
5. بزرگ شمردن مصیبت ها
برخی عادت کرده‌اند مشکلات را بزرگ جلوه دهند و به این ترتیب همیشه موضوعی برای ناله و شکایت دارند.
رفتار انسان در مقابل رخدادهای زندگی تحت تأثیر نگرشی است که نسبت به آن حوادث دارد.
قرآن بر این نکته تأکید می کند که همواره در کنار سختی ها و مشکلات آسایش و آرامش وجود دارد: «پس [بدان كه] با دشوارى، آسانى است. آرى، با دشوارى، آسانى است.» (انشراح/ 5 و 6)
هرگز نباید از فضل خدا ناامید شد. کسی که مشکلات را می پذیرد و در برابر سختی ها ایستادگی به خرج می دهد، خواهد دید که سختی ها به آسایش مبدل خواهند شد.
اگر انسان ایمان داشته باشد که می تواند از پس مشکلات خود برآید، بیش از نیمی از راه را برای رسیدن به موفقیت پیموده است.
6. ترس از شکست های گذشته
یکی دیگر از نکاتی که مانع تفکر مثبت می‌شود ترس از شکست های گذشته است. اگر در زندگی انسان‌های موفق دقت شود به دست خواهد آمد که بارها شکست را تجربه کرده‌اند. اخراعات بزرگ پس از تجربه از شکست های فراوان به وجود آمده و جاودان شده‌اند.
این نکته تفاوت بین انسان های مۆمن و مثبت اندیش و بی ایمان و منفی‌باف است.
خداوند در بیان این تفاوت چنین می‌فرماید: «و حال آنكه شما چیزهایى از خدا امید دارید كه آنها امید ندارند، و خدا همواره داناى سنجیدهكار است.»(بقره/104)
مهم آن است که انسان آگاه باشد که شکست های گذشته او را به سوی درماندگی نکشاند، بلکه شکست ها را به منزله تجربه‌هایی جهت رسیدن به موفقیت تلقی شوند.
7. حسد
حسادت یکی از صفات مذموم و ناپسند از منظر دین و روانشناسی است. حسد آن است که شخص از نعمتی که به دیگری اضافه شده، کراهت پیدا کند و مایل باشد که آن نعمت از وی گرفته شود و زوال یابد.
خداوند در قرآن می‌فرماید: «و از شرّ [هر] حسود، آن گاه كه حَسَد ورزد.» (فلق/5)
انسان حسود در درون خود احساس آرامش و امنیت نمی کند. درون ناآرام نمی‌تواند نگرش صحیح به دنیا و رویدادها داشته باشد. انسان حسود به علت تفکر منفی درباره خود از دیدن پیشرفت و موفقیت دیگران، احساس ناراحتی می کند و به جای اینکه به تلاش کردن جهت موفقیت خود بیندیشد، دائم در حال حسادت به موفقیت انسان های دیگر است و در نتیجه، خود را نیز از رسیدن به موفقیت محروم می سازد.
8. سوء ظن
سوء ظن و گمان بد در مورد دیگران یکی از آفات مثبت اندیشی است. چه بسا سوء ظن‌هایی که باعث بر هم زدن دوستی ها و حتی اختلاف در روابط خانوادگی شده است.
خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «اى كسانى كه ایمان آوردهاید، از بسیارى از گمان ها بپرهیزید كه پارهاى از گمان ها گناه است ...». (حجرات/12)
سوء ظن یکی از علل ناراحتی های روحی و روانی است و موجب ایجاد اضطراب و نگرانی در انسان می‌شود.
خداوند رحمان با اینکه به گناهان آشکار و پنهان انسانها عالم است، باز به آن ها وعده بخشش می دهد، پس چگونه بنده هایش تنها با گمان و احتمال در مورد دیگران حکم صادر می کنند؟!
نتیجه
برای آنکه آدمی بتواند خود را به داشتن تفکر مثبت عادت دهد و بر آن پایدار بماند، بایستی برخی موانع را از راه خویش دور ساخته و روح خویش را از رذائل اخلاقی مبرا سازد.
مهم ترین موانع در این زمینه عبارتند از:
عدم اعتماد به نفس، خشم، ترس و غم، بخل، بزرگ شمردن مصیبت‌ها، ترس از شکست های گذشته، حسد و سوء ظن.
فرد مۆمن می‌تواند با تهذیب نفس جان خویش را از این امور دور ساخته و زندگی شیرین را برای خود و دیگران به ارمغان آورد.
