مقداری پول داشته ام که آنها را به کسی قرض داده ام. هنگام سال خمسی آن پول هنوز به من برگردانده نشده بود تا خمس آن را پرداخت کنم . حالا هم که پول به من برگردانده شده است نیاز مبرم به آن پول دارم . تکلیف خمس این پول چه می شود؟ آیا باید ابتدا خمس آن را جدا کنم و بعد نیاز خود را برطرف کنم؟

در صورتی که آن پول از درآمد کسب تهیه شده است و سال خمسی بر آن گذشته است دیدگاه همه مراجع این چنین است: چنان چه سر سال خمسى دریافت آن (بدون زحمت) ممکن باشد، باید خمس آن را بپردازد و در غیر این صورت هر زمان دریافت کرد، باید فورى خمس آن را بدهد.ولی اگر خود شما نیاز مبرم به آن پول داشته باشید می توانید با مرجع تقلید خود یا نماینده او دستگردان کرده و برای پرداخت خمس از آنان مهلت بگیرید تا در زمان مناسبی که توانایی پرداخت را داشتید، خمس مال خود را بپردازید.

چند سوال از محضر آیة الله مجتبی تهرانی ره:

سوال: اینجانب احتیاج به ماشین شخصی دارم ولی کارمند هستم و خرید ماشین با درآمد یک‏سال بنده میسّر نمی‏گردد. آیا می‏توانم دو یا سه سال برای این کار پس‏انداز کنم؟

جواب: پس‏انداز پول در صورتی که از درآمد باشد و سال بر آن بگذرد متعلّق خمس است.

سوال: آیا به پولی كه جهت ازدواج و یا خرید خانه و ماشین به مدت 2 یا 3 سال پس‏انداز می‌شود، در صورتی كه با درآمد یك سال نتوان این امور را انجام داد، خمس تعلّق می‌گیرد؟

جواب: در صورتی که از درآمد باشد و سال بر آن بگذرد، متعلّق خمس است.

سوال: بنده لباس‏ها و حتی وسایل مختلفی دارم که ممکن است حتی از آنها استفاده نکرده باشم و یا شاید در سال یک‏بار از آن استفاده کرده باشم. آیا به این وسایل خمس تعلّق می‏گیرد و باید هر سال خمس این وسایل را داد یا یک‏بار خمس دادن برای این وسایل کافی است؟

جواب: نسبت به مایحتاج خمس تعلّق نمی‏گیرد و مالی که یک‏بار خمس آن داده شده دیگر متعلّق خمس نیست.

چند سوال از آیة الله شاهرودی دام ظله:

سوال: شخصى كه براى خود و خانواده اش خانه اى ندارد و زن و بچه اش در خانه خویشاوندان زندگى مى كنند و درآمد ثابتى دارد آیا بر او خمس و زكات واجب است؟

جواب: چنان چه چیزى استفاده كرد و در حوائج صرف نكرد و تا یك سال ماند خمس واجب مى شود و چنان چه اموال زكوى دارد و به حد نصاب مى رسد زكات واجب است، باب خمس و زكات و شرایط آن را در رساله عملیه ملاحظه كنید.

سوال: در بعضى كشورها متداول است كه هر شخصى دو ماشین داشته باشد ولى واقعاً به هر دو احتیاج ندارد آیا به آنها خمس تعلق مى گیرد؟

جواب: چنان چه ضرورى اوست به طورى كه اگر یكى باشد بر او عار و ننگ است و موجب هتك اوست خمس ندارد وگرنه خمس دارد.

سوال: كسى كه منزل یا ماشینى از درآمد همان سال خرید كند و جنبه تجارى هم ندارد بعد از گذشت سال بخواهد بفروشد آیا بلافاصله بعد از فروش باید تخمیس كند یا جزء موونه سال فروش حساب مى شود؟

جواب: در فرض سوال اگر به منزل یا ماشین احتیاج شخصى و موونه اى داشته بعد از فروش بلافاصله خمس تعلق نمى گیرد، ولى چنان چه منزل و ماشین مورد احتیاج او نبودند به آنها خمس تعلق مى گیرد حتى اگر نفروشد.

سوال: شخصى ماشینى را كه لازمه كسب و كارش بوده به علت فرسودگى فروخته و مبلغى هم از سود كارش را روى مبلغ فروخته شده گذاشته و ماشین دیگرى خریده آیا این ماشین خمس دارد؟ زارعین كه براى زراعت نیاز به تراكتور دارند آیا به قیمت تراكتور خمس تعلق مى گیرد؟

جواب: در مفروض مسئله چنان چه باقیمانده خرید ماشین را در همان سال فروش تهیه نموده خمس ندارد و راجع به تراكتور اگر بدون تراكتور در مضیقه و سلب آسایش متعارف از حیث اعاشه مى شد حتى اگر به نحو شركت مى بود نیز در عسر واقع مى شد، در این صورت خمس ندارد.

سوال: وسیله نقلیه اى داشتم كه از آن استفاده شخصى مى نمودم اكنون آن را در وسط سال فروخته ام و در بانك به عنوان سپرده ثابت دراز مدت واریز نموده ام آیا خمس به آن تعلق مى گیرد یا این كه تا سال مالى به پایان نرسد مشمول خمس نیست؟

جواب: وسیله نقلیه اى كه شما جهت استفاده شخصى چند سال قبل خریده بودید اگر آن موقع به پول آن خمس تعلق نگرفته بود، الآن كه بعد از چند سال فروخته اید به پول آن خمس تعلق نمى گیرد، فقط استفاده و درآمد آن پول اگر از مخارج موونه سال اضافه بماند به آن مقدار خمس تعلق مى گیرد.

سوال: شخصى حساب سال داشته و نزدیك آخر سال یخچالى براى منزل خریده و تا اول سال از آن استفاده نكرده آیا خمس آن را بدهد یا این كه صبر كند تا یك سال بدون استفاده بگذرد؟

جواب: در مفروض سوال كه یخچال خریده در آخر سال و بین سال كارش نزده چنان چه وجهى كه با آن یخچال خریده بوده از ابتداى حصول آن تا یك سال نگذشته باشد و تصرف در آن نموده باشد خمس تعلق نمى گیرد و چنان چه وجهى كه با آن خریده بوده سال گذشته و تصرف در آن ننموده باید خمس آن را بدهد.

چند سوال از آیة الله خامنه ای دام ظله:

سوال: آیا اصل سرمایه و سود آن خمس دارد؟

جواب: اگر به مقدارى باشد که با پرداخت خمس آن، درآمد کسب با بقیه کافى به هزینه‌‌ى زندگى او نیست و یا اینکه کسب با بقیه مناسب با شأن عرفى او نباشد، خمس ندارد.

سوال: آیا خمس پولى که مستأجر به عنوان رهن (پولِ پیش) به موجر مى‏‌دهد، بر عهده مستأجر است یا موجر؟

جواب: اگر از منفعت کسب مستأجر باشد، بر او واجب است که بعد از گرفتن آن از موجر، خمس آن را بپردازد، و خمس آن بر عهده موجر که آن مال را به عنوان قرض مى‏‌گیرد، واجب نیست.

سوال: معمول است که براى اجاره‌‌ى خانه مقدارى پولِ پیش، پرداخت مى‏‌کنند، اگر این پول از منافع کسب باشد، و چند سال در نزد صاحب خانه بماند آیا پس از دریافت بلافاصله باید خمس آن پرداخت شود و در صورتى که بخواهد با همان پول در جاى دیگر منزل اجاره کند، چه‌طور؟

جواب: خمس آن بلافاصله باید پرداخت گردد ولى اگر به این پول براى اجاره‌‌ى منزل نیاز دارد مى‌تواند با کسب اجازه پس از رفع نیاز پرداخت نماید.