قُلْ إِن تُخْفُواْ مَا فِی صُدُورِكُمْ أَوْ تُبْدُوهُ یَعْلَمْهُ اللّهُ وَیَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأرْضِ وَاللّهُ عَلَى كُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ (آل عمران ـ 29)
بگو: اگر آنچه در سینه‌ها دارید پنهان سازید یا آشكارش نمایید، خداوند آن را مىداند و (نیز) آنچه را در آسمان ها و آنچه را در زمین است مى داند و خدا بر هر چیز تواناست.
گنجینه لغت آیه:
«صُدُور»: سینه‌ها. در اینجا مراد، دل و درون است.
او از اسرار درون شما آگاه است.
در آیه قبل، دوستى و همكارى با كافران و دشمنان خدا، و تكیه كردن بر آنان شدیداً مورد نهى واقع شده، جز در موارد تقیه، و از آنجا كه بعضى، ممكن است همین استثناء را بهانهاى براى برگزیدن كافران به دوستى و تن در دادن به ولایت و حمایت آنها قرار دهند، و با سوء استفاده از عنوان تقیه با دشمنان اسلام رابطه برقرار سازند، در این آیه به آنها هشدار داده، مىفرماید: "بگو: اگر آنچه را در سینههاى شما است، پنهان سازید یا آشكار كنید خداوند آن را مىداند" (قُلْ إِنْ تُخْفُوا ما فِی صُدُورِكُمْ أَوْ تُبْدُوهُ یَعْلَمْهُ اللَّهُ).
نه تنها اسرار درون شما را مىداند بلكه "آنچه را كه در آسمان ها و آنچه را در زمین است (نیز) مىداند (و علاوه بر این آگاهى وسیع) خداوند بر هر چیزى توانا است" (وَ یَعْلَمُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ).
بنابراین او با علم بى پایانش كه پهنه زمین و آسمان را فرا گرفته، از نیات همه شما با خبر است، و قدرت بر كیفر دادن گنهكاران را نیز دارد.
علم و قدرت خدا بر انحرافات نفسانى آدمى و انحرافات مادى وابسته به آنها احاطه كامل دارد، و به علم خود حساب خطاها را نگاه مىدارد و جزاى آنها را مىدهد.بنابراین می توان گفت که این یك حكم كلّى است که خدا به اسرار و آنچه كه در دل بندگان است آگاه مىباشد ولى مصداق آن در آیه، موالات و دوستى كفّار است و البته این حكم «عام» بعد از «خاص» است یعنى: نه تنها خدا از رازهاى درونى شما آگاه است، بلكه آنچه در آسمانها و زمین هست پیش خدا عیان است شما نیز جزء آنها هستید، گذشته از اینها خدا به همه چیز تواناست، می تواند افكار را بیرون كشیده و روى آنها حساب كند، بطور کلی این آیه در تأكید نهى از دوست داشتن كفّار است.
ذکر یک نکته:
مبارزه بر ضد طاغیان و طاغوتان كه صورت حادّ توحید و اخلاص در بندگى خدا است، به یك خودآگاهى دینى زنده نیازمند است. و این وجدان دینى از احساس دائمى به این كه خداوند پیوسته مراقب آدمى است و بر همه اعمال او آگاه است، به وجود مىآید. به همین سبب خدا در این آیه به ما یادآورى مىكند:
«قُلْ إِنْ تُخْفُوا ما فِی صُدُورِكُمْ أَوْ تُبْدُوهُ یَعْلَمْهُ اللَّهُ- بگو: اگر آنچه را در سینه دارید پنهان كنید یا آن را آشكار سازید، خدا آن را مىداند.»
عمل صالح و فاسد نیست مگر بنا بر جایى كه در آن قرار داده مىشود و هدفى كه صاحب آن از انجام دادن آن در نظر داشته است.
نماز گاهى براى ریا گزارده مىشود و گاه براى خدا، این هر دو نماز از لحاظ یكسان و شبیه یكدیگر است، ولى در واقع آنها به اندازه از زمین تا آسمان فاصله دارند.خدا از نهان هاى نفس بشرى آگاه است و مردمان را براى آن هدف ها كه اعمال خود را براى تحقق آن انجام مىدهند در معرض حسابرسى قرار مىدهد.بنا بر این علم و قدرت خدا بر انحرافات نفسانى آدمى و انحرافات مادى وابسته به آنها احاطه كامل دارد، و به علم خود حساب خطاها را نگاه مىدارد و جزاى آنها را مىدهد. نه تنها اسرار درون شما را مىداند بلكه "آنچه را كه در آسمانها و آنچه را در زمین است (نیز) مىداند (و علاوه بر این آگاهى وسیع) خداوند بر هر چیزى توانا است" (وَ یَعْلَمُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ). بنابراین او با علم بى پایانش كه پهنه زمین و آسمان را فرا گرفته، از نیات همه شما با خبر است، و قدرت بر كیفر دادن گنهكاران را نیز دارد.
آیات مشابه این آیه در قرآن:
طبق نظر علامه طباطبائی در المیزان این آیه نظیر آیه: "وَ إِنْ تُبْدُوا ما فِی أَنْفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ، یُحاسِبْكُمْ بِهِ اللَّهُ" (سوره بقره، آیه 284) است با این تفاوت كه در آیه مورد بحث ابتدا نهان داشتن و سپس اظهار كردن را آورده، و در آیه سوره بقره به عكس ذكر فرموده، و این به طورى كه گفتهاند به جهت آن است كه آیه مورد بحث فرموده چه آن كنید و چه این كنید خدا آن را مىداند و در آیه سوره بقره فرموده: "خدا آن را حساب مىكند"، و مناسبتر برای دانستن این است كه متعلق به مخفى شود، و مناسبتر برای حساب كردن این است كه متعلق به ظاهر و آشكار گردد.
در آیه شریفه رسول گرامى اسلام صلی الله علیه و آله خود را مأمور نموده این حقیقت را ابلاغ كند كه آنچه در نفس دارند چه پنهانش كنند و چه اظهارش بدارند، خدا آن را مىداند و خودش آن را بیان نكرده، با اینكه در آیات سابق حقایق را خود خدا بیان مىكرد و این تغییر سیاق برای این بوده كه بفهماند خدا بزرگتر از آن است كه خودش با افرادى كه مىداند در آینده با او مخالفت مىكنند، هم كلام شود.
پیامهای آیه:
1ـ به كسانى كه به اسم تقیّه در صدد ارتباط با كفّار هستند، هشدار دهید. «قُلْ إِنْ تُخْفُوا»
2ـ سینهى انسان، صندوق اسرار و خزانه افکار و اندیشه هاى اوست. «تُخْفُوا ما فِی صُدُورِكُمْ»
3ـ علم خداوند به آشكار و نهان، به زمین و آسمان، یكسان است. «تُخْفُوا»، «تُبْدُوهُ»، «یَعْلَمْهُ اللَّهُ»
4ـ توجّه به علم خداوند، مایهى زنده شدن وجدان مذهبى و مانع گناه و توجیه آن است. «یَعْلَمْهُ اللَّهُ»
5ـ از خدایى كه به اسرار تمام آسمانها آگاه است، چه چیز را مىتوان پنهان كرد؟ «یَعْلَمُ ما فِی السَّماواتِ»
6ـ قدرت مطلق خداوند، پشتوانه تهدید او نسبت به مخالفان است. «إِنْ تُخْفُوا»، «وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ»
7ـ آگاهى خداوند به آنچه انسان در سینه دارد. چه آن را اظهار نماید و یا مخفى نگاه دارد. (قُلْ إِنْ تُخْفُوا ما فِی صُدُورِكُمْ أَوْ تُبْدُوهُ یَعْلَمْهُ اللَّهُ)
