بارداری خارج از رحم کاملا از نامش پیداست، زمانی رخ می دهد که تخمک در خارج از رحم رشد می کند. رایج ترین مکانی که تخمک در این گونه بارداری ها انتخاب می کند نیز لوله رحم است.

تخمک می خواهد از تخمدان به سمت رحم حرکت کند اما در میانه راه و لوله رحم باقی می ماند و همان جا رشد می کند. به همین دلیل، به آن بارداری لوله ای هم می گویند.

در موارد نادر، بارداری در جاهای دیگری همچون داخل تخمدان یا گردن رحم ایجاد می شود یا حتی به دیواره نزدیک ترین عضو بدن می چسبد و رشد می کند. حدود یک از 100 یا 150 بارداری، بارداری خارج از رحم است که بیشتر مواقع در لوله رحم و گاهی در تخمدان یا گردن رحم شکل می گیرند.

دلیل بارداری خارج از رحم چیست؟

یکی از معمول ترین دلایل ایجاد بارداری خارج از رحم، انسداد و باریک شدن دیواره رحم در قسمت انتهایی است که مانع از عبور تخمک به داخل رحم می شود. این انسداد یا باریکی نیز در نتیجه التهاب یا زخم ایجاد شده در اثر عفونت با میکروب های مولد سوزاک یا کلامیدیا (بیمارى تناسلى‌ شبیه‌ سوزاک) است.

لوله رحم توسط انواع مختلف باکتری ها دچار عفونت می شود و حتی پس از سقط جنین، تولد نوزاد یا هنگام استفاده از IUD نیز بروز پیدا می کند. اگر این عفونت شدید باشد باعث انسداد یا باریک شدن لوله رحم می شود. از دیگر دلایل بسیار ضعیف انسداد لوله رحم، عفونت های ناحیه شکمی همچون آپاندیس، تومور لگنی و بافت زخمگاهی پس از جراحی های شکمی است.

عوارض جانبی بارداری خارج از رحم چیست؟

بارداری خارج از رحم می تواند کشنده باشد مگر اینکه فورا تشخیص داده و به آن رسیدگی شود. اگر این مساله تشخیص داده نشود، باعث پارگی لوله رحم و خونریزی شدید و بیش از اندازه در شکم می شود. آبستنی های خارج از رحم که در جاهای دیگر همچون گردن رحم یا تخمدان شکل می گیرند نیز می توانند به رگ های خونی اطراف خود حمله کنند و موجب خونریزی بسیار زیاد شوند.

در زمان های قدیم که امکان تشخیص بارداری خارج از رحم ممکن نبود، بسیاری از زنان در نتیجه این امر و خونریزی شدید، جان خود را از دست می دادند. اما امروزه با تشخیص های پیشرفته پزشکی و انتقال خون به بیمار، بسیار کم شاهد مرگ در نتیجه بارداری خارج از رحم هستیم.

نشانه های بارداری خارج از رحم چیست؟

نشانه های بارداری خارج از رحم تقریبا دو یا 4 هفته پس از قطع پریود زن، ظاهر می شود. مشاهده لکه های نامعمول خون از لوله واژن یکی از نشانه های اولیه این مشکل است. این لکه ها اصولا با درد شدید و مداوم در بخش خلفی بدن (بخش داخلی بدن از سینه تا لگن) می شود.اگر بارداری خارج از رحم باعث پارگی در اندام ها داخلی شده باشد، زن دردهای ناگهانی که بسیار شدید و ادامه دار هستند را در قسمت پایین شکم خود احساس می کنند که منجر به تپش قلب شدید و کمردرد زیاد می شود.

در برخی موارد حتی موجب غش کردن نیز می شود. بنابراین، مشاهده هر گونه لکه خون غیرمعمول و ناگهانی می تواند در نتیجه پارگی ارگانهای داخلی باشد.

تشخیص بارداری خارج از رحم

هنگام معاینات لگنی، پزشک باید ورم نازکی را در یک طرف لگن تشخیص دهد. حرکت تخمدان یا رحم در طول این آزمایش باعث درد می شود. اگر پزشک احتمال زیادی بدهد که بیمار دچار بارداری خارج از رحم شده است، آن خانم باید بلافاصه و فورا بستری شود.

اگر تشخیص پزشک درست باشد و واقعا بارداری خارج از رحم روی داده باشد با سونوگرافی می توان محل رشد تخمک را پیدا کرد. خونی که در نتیجه  بارداری خارج از رحم در ناحیه شکم جمع شده است را می توان با ورود یک سوزن به دیواره واژن در زیر گردن رحم تشخیص و آن را خالی کرد. یا با کمک سونوگرافی محل تجمع خون را تشخیص داد. این تشخیص با بریدن قسمت کوچکی از زیر ناف و وارد کردن لاپاروسکپ (‏ دستگاهى‌ كه‌ با آن‌ اندام‌هاى شكم‌ و لگن‌ خاصره‌ را مى‌بینند) به داخل شکم تایید می شود و به طور دقیق مکان رشد تخمک در خارج از رحم را نشان می دهد.

درمان بارداری خارج از رحم

درمان این مشکل به عوامل متعددی بستگی دارد. از جمله باید به اندازه جنین و اینکه آیا او باعث ایجاد پارگی شده است یا خیر، توجه کنیم. اگر جنین بسیار کوچک است و زن درد یا خونریزی زیادی را تجربه نمی کند، بارداری خارج از رحم را می توان با استفاده از متوتركسات‌ برطرف کرد. این دارو مانع از رشد جنین و باعث  جذب دوباره آن به بدن می شود.متوتركسات‌ به بدن زن تزریق می شود و در این حالت بیمار باید تحت مراقب و کنترل پزشک باشد تا دچار عوارض جانبی یا مشکل خاصی نشود. اگر تزریق با موفقیت انجام نشود، احتمالا اندازه جنین بزرگ است یا زن دچار درد و خونریزی زیاد است که باید فورا مورد جراحی قرار گیرد.

زنانی که دچار بارداری خارج از رحم می شوند، 15 درصد شانس بارداری دوم را دارند. این به این مفهوم نیست که آنها از بارداری دوباره خود نا امید شوند، بلکه باید با مراقب های زیاد و توجه دقیق به انواع نشانه ها شانس خود را دوباره آزمایش کنند. این زنان بهتر است با فاصله های کوتاه به پزشک مراجعه کنند و مورد معاینه قرار بگیرند. اما در مواردی که جنین زیاد رشد کرده است، متاسفانه پایان غم‌انگیزی برای مادر به وجود می آید و جنین او مرده باید به دنیا آورده شود.