دنیای ما دنیای عجیبی است. در کنار یکدیگر زندگی می کنیم بی آنکه شباهت تام و تمامی به یکدیگر داشته باشیم، یک جور و یک رنگ نیستیم نه از لحاظ ظاهر و نه از لحاظ باطن.
اندیشه ها و نوع تفکراتمان نیز گاه با یکدیگر متفاوت است و به ندرت پیش می آید دیدگاه طرفین صد در صد موافق یکدیگر باشد. بد و خوب در این دنیای خاکی زیاد است و در این میان عده ای در زمره افراد بد و عده ای در جرگه بدترین ها هستند و بلعکس. اما بدترین ها چه کسانی می توانند باشند؟
مغبوض ترین افراد نزد خدا
حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام در خطبه 17 نهج البلاغه به معرفی مغبوض ترین افراد نزد خداوند متعال پرداخته و اوصاف آنان را بر می شمارد:
دو نفر در پیشگاه خداوند مغبوضترین مردمند: (جاهل بدعت گذار و عالمقلابى)
1- كسى كه خداوند او را به خود واگذارده است و از راه راست منحرف گشته، به سخنان ساختگى و دور از حق و حقیقتخویش سخت دل بسته و به سرعت در راه گمراه ساختن مردم گام برمىدارد، و براى افرادى كه فریبش را بخورند فتنه است، وى از طریق هدایت پیشینیان گمراه گشته، و گمراه سازنده كسانى است كه در زندگى و پس از مرگش تابع او شوند، او بار گناهان كسانى را كه گمراه ساخته به دوش مىكشد و همواره در گرو گناهان خویش نیز هست!
2- كسی كه مجهولاتى به هم بافته و به سرعت با حیله و تزویر در میان مردم نادان پیش مى رود در تاریكی هاى فتنه و فساد به تندى قدم برمىدارد، منافع صلح و مسالمت را نمىبیند، انساننماها، وى را عالم و دانشمند مىخوانند ولى عالم نیست. از سپیده دم تا به شب همچنان به جمعآورى چیزهائى مىپردازد كه كم آن از زیادش بهتر است، تا آنجا كه خود را از آبهاى گندیدهى جهل(كه نامش را علم مىگذارد) سیر سازد، و به خیال خویش گنجى (از دانش) فراهم ساخته، در صورتى كه فایدهاى در آن یافت نمىشود.( نهج البلاغه/ شرح آیت الله مکارم شیرازی/ خطبه 17)هدف از زیستن هدایت شدن و ره یافتن به سر منزل مقصود یعنی لقاءالله است، در این راه هر که سنگی انداخته و مانع حرکت خویش و اطرافیانش گردد خود و همسفرانش را در زمره بدترین انسان ها جای داده و ارمغانی جز حسرت و پشیمانی نصیب خویش نخواهد ساخت.
چرا این افراد مغبوضترینند؟
این كه این افراد مغبوضترین مردم هستند به خاطر آن است كه: هدف از ارسال پیامبران و فرستادن كتاب هاى آسمانى تبلیغ آئین حق و توحید، یگانگى خداوند، و ایجاد عدالت و دادگسترى بین انسان ها است لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْمِیزانَ، لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ، وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ، وَ لِیَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ وَ رُسُلَهُ بِالْغَیْبِ، إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ(سوره حدید /25) فرستادگان خود را با نشانههاى روشن فرستادیم، و با ایشان كتاب و ترازو نازل كردیم، تا مردمان به عدالت بر پاى ایستند؛ و آهن را فرو فرستادیم كه هم در آن نیرویى كوبنده و سخت (و ابزار كارزار براى بر پا دارى عدالت و نگهدارى آن) است و هم سودهایى براى مردمان، تا معلوم گردد كه چه كس خدا و رسول خدا را، از روى ایمان به نهان، یارى خواهد كرد؛ و خدا خود قوى و عزیز است. امام على «علیه السلام» فرمودند: خداى سبحان، از میان فرزندان آدم پیامبرانى برگزید.
و از آنان پیمان ستاند تا به تبلیغ پیام آسمانى، و اداى رسالت و دیانت الهى قیام كنند ... او بدین گونه فرستادگان خود را در میان مردمان برانگیخت، و پیامبران خود را پیاپى در میان اقوام مبعوث كرد، تا پایبندى به پیمان خدایى فطرت را از مردمان بخواهند، و نعمت هاى فراموش كرده خدا را به یاد آنان آورند. و با رساندن پیام، حجت را بر آنان تمام كنند، و آنچه در عقل و ضمیر انسان ها پوشیده مانده است (شناخت ها و دریافت هاى فطرى و وجدانى) همه را بیرون آورند و آشكار سازند، و آیات موزون جهان را به مردمان بنمایانند ... .(الحیاة / ترجمه احمد آرام / ج1 / 238)
اما دسته اول كه امام اشاره فرموده، مردم را از توحید و دین حقبیرون مىبرند، و آنان را گمراه مىسازند، و دسته دوم به خاطر منافع خویش حقوق افراد را پایمال و سبب ریختن خون بىگناهان مىشوند. از این دو دسته یكى در راه انحراف عقائد صحیح فعالیت مىكند و دیگرى در اجراى احكام و فروع مذهب، كار خلاف انجام مىدهد و خود را به جاى قاضى و حاكم شرع جا می زند، در صورتى كه اهلیت این مقام را ندارد.
خود محوری به جای خدا محوری
هر اندازه كه آدمى در تكاپو براى وصول به حیات معقول كه قطعا به حیات ابدى پیوسته است، بیشتر و بهتر احساس تعهد نموده و در عمل به آن مىكوشد، شایستگى عنایت ربانى را بیشتر و بهتر به دست مىآورد. بنابراین، مورد عنایتخداوندى بودن، یعنى شایستگى پیوستن به شعاع عظمت الهى. كه هیچ علتى براى از بینرفتن این پیوستگى وجود ندارد، جز آنكه خود، بار دیگر از همان طنابى كه گرفته و به بالا صعود كرده است، رو به پائین بیاید. به عبارت دیگر راهزن راه خود به سوى كمال باشند و به خود واگذاشته شوند.
این دست از افراد که حضرت آنان را به عنوان بدترین افراد معرفی نموده در حقیقت افرادی خود محور و به خود واگذارده شده هستند، بدین معنا که، حیات وابسته به هدف معقول، همواره قوانین و اصولى را پیش پاى آدمى مىگستراند كه معتدلترین جادهها است.هر اندازه كه آدمى در تكاپو براى وصول به حیات معقول كه قطعا به حیات ابدى پیوسته است، بیشتر و بهتر احساس تعهد نموده و در عملبه آن، مىكوشد، شایستگى عنایت ربانى را بیشتر و بهتر به دست مىآورد
از آن هنگام كه خودمحورى سرتاسر وجود آدمى را اشغال مىنماید، نه می توان روى احساسات چنین شخصى محاسبه نمود و نه روى اندیشههایش و نه روى ارادهها و تصمیمهایى كه در حوزه فردى خویش و پهنه اجتماع مىگیرد، این همه تجاوز از محاسبات براى آن است كه خود طبیعى و فعالیتهایش هیچ حسابى نمىپذیرد.
دلیلقانعكننده این محاسبهناپذیرى با نظر به نبودن الگو و معیار براى حیات كه بىاعتنائى به اصل و قانون زاییده آن است، كاملا روشن است. خودمحورى آن چنان بىتعین و حدناشناس است كه حتى خود طبیعى را هم نمىتواند از روى محاسبه اداره نماید و تورم ببخشد. پس در حقیقت خودمحورى كه یكى از مختصات واگذاشته شدن به خویشتن است، مىتواند تا نفى و نابودى خود نیز پیش برود. اگر هم فرض كنیم كه شخص خودمحور توانسته باشد اعتدال و تجاوز از آن را تشخیص بدهد، عامل تنظیمكننده درونى ندارد كه او را به طرف اعتدال بكشاند.
به بیان دیگر، خودمحورى كه به خویشتن آغشته شده است، جز خود مایع و موم صفت چیزى دیگر ندارد كه موضعگیرى خود را با آن چیز محاسبه نموده و به حدود معتدل آن بگرود. این اشخاص واگذاشته شده به خود طبیعى[كه از دیدگاه خود رشدیافته، خود مجازى مىباشد] از اضافه كردن آخور به توبره شادمان مىگردند یعنى هم از توبره خودخواهىها مىخورند و هم با پیداكردن سادهلوحانى براى تحمیل بدعتهاى بىاصل و منطق، از آخور اجتماع بهرهبردارىمىكنند، به همین جهت است كه به قول امیر المومنین علیه السلام با پراكندن و قابل قبول ساختن سخنان بدعتگذارانه خود و دیگران در شادی ها فرو می روند.
هدف از زیستن، هدایت شدن و ره یافتن به سر منزل مقصود یعنی لقاءالله است، در این راه هر که سنگی انداخته و مانع حرکت خویش و اطرافیانش گردد خود و همسفرانش را در زمره بدترین انسان ها جای داده و ارمغانی جز حسرت و پشیمانی نصیب خویش نخواهند ساخت.
