أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ أُوتُوا نَصِیباً مِنَ الْكِتابِ یُدْعَوْنَ إِلى كِتابِ اللَّهِ لِیَحْكُمَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ یَتَوَلَّى فَرِیقٌ مِنْهُمْ وَ هُمْ مُعْرِضُونَ (آل عمران ـ 23)
آیا ندیدى كسانى را كه از كتاب آسمانى (تورات و انجیل) بهرهاى داده شدند، چون به كتاب الهى دعوت مىشوند تا میانشان حكم كند، (و به اختلافات پایان دهد) گروهى از آنان (با علم و آگاهى) از روى اعراض روى بر مىگردانند؟
در تفاسیر آمده است كه زن و مردى از یهود، با داشتن همسر مرتكب زنا شدند.
آنان میبایست طبق قانون تورات سنگسار میشدند، ولى چون از اشراف بودند سعى بر این داشتند از اجراى دستور تورات بگریزند. آنها نزد پیامبر اسلام آمدند تا ایشان حكم كنند، آن حضرت نیز فرمان سنگسار داده و فرمودند: حكم اسلام نیز همانند حكم تورات است. آنها منكر حكم تورات شدند.
ابن صوریا كه از علماى یهود بود، از فدك به مدینه فراخوانده شد تا تورات را بخواند. ابن صوریا چون از ماجرا با خبر بود، هنگام خواندن آیات تورات، دستش را روى جملاتى میگذاشت تا آیه ى سنگسار دیده نشود.
عبد اللّه بن سلام كه در آن روز از علماى یهود بود و در آن جلسه حضور داشت، ماجرا را فهمید و موضوع را بر ملا كرد.
این آیه هشدارى به مسلمانان است كه مبادا شما هم مثل یهود به هنگام اجراى قانون قرآن، از دستور الهى رویگردان باشید و میان مردم تبعیض قائل شوید.
پیامهای آیه:
1ـ كتاب قانون و داورى و حكم، كتاب آسمانى است. «یُدْعَوْنَ إِلى كِتابِ اللَّهِ لِیَحْكُمَ»
2ـ اسلام، دین انصاف و احترام به دیگران است. از علماى دیگر ادیان دعوت میكند تا كتاب خودشان را داور قرار دهند. «یُدْعَوْنَ إِلى كِتابِ اللَّهِ لِیَحْكُمَ»
3ـ همهى علماى اهل كتاب بد نبودند. «یَتَوَلَّى فَرِیقٌ مِنْهُمْ»
4ـ خطرناكتر از رویگردانى، قصد اعراض و لجاجت است. «یَتَوَلَّى»، «مُعْرِضُونَ»
5ـ قانون باید در مورد همهى افراد، بالسّویه اجرا شود. (باتوجّه به شأن نزول)
امتیازاتی دروغین
ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلاَّ أَیَّاماً مَعْدُوداتٍ وَ غَرَّهُمْ فِی دِینِهِمْ ما كانُوا یَفْتَرُونَ (آل عمران ـ 24)
این (روى گردانى از حكم خدا) براى آن بود كه اهل كتاب گفتند: هرگز آتش دوزخ جز چند روزى به ما نمیرسد. و این افتراها (و خیال بافى ها) آنان را در دینشان فریفته ساخت.
در قرآن، بارها شعارهاى پوچ و خیال هاى باطل یهود نقل شده است. آنها میگفتند: ما نژاد برتر و محبوب خداییم و در قیامت جز آن چهل روزى كه اجداد ما گوساله پرست بودند، عذابى به ما نخواهد رسید. و همین خیال ها سبب غرور و انحراف آنها شد. اسرائیلِ امروز نیز برترى نژادى خود را باور داشته و براى رسیدن به آن، از هیچ ظلمى خوددارى نمیكند.
آنها معتقد بودند ارتباط ویژه اى با پروردگار دارند تا آنجا كه خود را فرزندان خدا مینامیدند و میگفتند: نَحْنُ أَبْناءُ اللَّهِ وَ أَحِبَّاوُهُ: "ما فرزندان خدا و دوستان خاص او هستیم." (سوره مائده، آیه 18) و به همین دلیل براى خود مصونیتى در مقابل مجازات الهى قائل بودند، لذا قرآن در این آیه مىگوید این اعمال و رفتار به خاطر آن است كه گفتند: "جز چند روزى آتش دوزخ به ما نمیرسد" و اگر مجازاتى داشته باشیم بسیار محدود است (ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَیَّاماً مَعْدُوداتٍ).
"معدود" یعنى قابل شمارش، و معمولاً به اشیاء كم گفته میشود، زیرا اشیاء زیاد قابل شمارش نیستند یا شمارش آنها مشكل است.
منظور از "أَیَّاماً مَعْدُوداتٍ" یا همان چهل روزى است كه آنها در غیاب موسى علیه السلام گوساله پرستى كردند و این گناه عظیمى بود كه حتى خودشان نمیتوانستند آن را انكار كنند.
و یا منظور روزهاى معدودى از عمرشان بود كه به گناهان فوق العاده صریح دست زده بودند تا آنجا كه خودشان هم قادر به انكار، توجیه و پرده پوشى بر آن نبودند.
سپس مىافزاید: آنها این امتیازات دروغین را به خدا نسبت میدادند "و این افترا و دروغى را كه به خدا بسته بودند آنها را در دینشان مغرور ساخته بود" (وَ غَرَّهُمْ فِی دِینِهِمْ ما كانُوا یَفْتَرُونَ).
پیامهای آیه:
1ـ سرچشمه اعراض، عقائد خرافى و بى اساس است. «هُمْ مُعْرِضُونَ ذلِكَ بِأَنَّهُمْ ...»
2ـ خود برتربینى، چه بر اساس دین و چه بر اساس نژاد، ممنوع و محكوم است. «لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ»
3ـ احساس امنیّت و مصونیّت در برابر كیفر، مایهى گمراهى است. «لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ»
4ـ یهود، قیامت و دوزخ را قبول و به گناهكارى خود اقرار داشتند. «لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَیَّاماً مَعْدُودَةً»
5ـ همه ى مردم در دادگاه الهى یكسان هستند. «لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ»، «غَرَّهُمْ فِی دِینِهِمْ»
خط بطلان بر تمام این ادعاهاى واهى
فَكَیْفَ إِذا جَمَعْناهُمْ لِیَوْمٍ لا رَیْبَ فِیهِ وَ وُفِّیَتْ كُلُّ نَفْسٍ ما كَسَبَتْ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ (آل عمران ـ 25)
پس (كسانى كه گمان میكنند از قهر خداوند دورند،) چگونه خواهد بود حالشان، آن گاه كه آنان را در روزى كه شكّى در آن نیست، گرد آوریم و به هر كس در برابر آنچه تحصیل كرده، پاداش یا كیفر داده شود و به آنان ستم نخواهد شد.
قرآن مجید در سومین و آخرین آیه مورد بحث، خط بطلان بر تمام این ادعاهاى واهى و خیالات باطل مىكشد و مىگوید: "پس چگونه خواهد بود هنگامى كه آنها را در روزى كه در آن شكى نیست جمع كنیم، و به هر كس آنچه را به دست آورده داده شود و به آنها ستم نخواهد شد" (فَكَیْفَ إِذا جَمَعْنا هُمْ لِیَوْمٍ لا رَیْبَ فِیهِ وَ وُفِّیَتْ كُلُّ نَفْسٍ ما كَسَبَتْ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ).
آرى در آن روز همه در دادگاه عدل الهى حاضر خواهند شد، و هر كس نتیجه كشته خود را درو مىكند، و اعمال هر كس به او تسلیم مىشود و مجازات آنها هرچه باشد هرگز ظالمانه نیست زیرا محصول اعمال خود آنها است، و آن روز است كه میفهمند هیچ امتیازى بر دیگران ندارند و عدل الهى همه را شامل میشود.
ضمناً از جمله "ما كَسَبَتْ" به روشنى این معنى به دست مىآید كه پاداش و كیفر قیامت و نجات و بدبختى در جهان دیگر، تنها بستگى به اعمال خود انسان دارد نه به پندارهاى واهى و خیالات باطل.
پیامهای آیه:
1ـ یاد قیامت باشید و خرافات را كنار بگذارید. «لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ»، «فَكَیْفَ إِذا جَمَعْناهُمْ»
2ـ كیفر و پاداش بر اساس عمل است، نه آرزو و گمان. «لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ»، «وُفِّیَتْ كُلُّ نَفْسٍ ما كَسَبَتْ»
3ـ هیچ عملى محو و نابود نمیشود، بلكه به صاحبش برگردانده مىشود. «وُفِّیَتْ»، «ما كَسَبَتْ»
4ـ دادگاه الهى بر اساس عدالت تشكیل میشود و هركس به جزاى خود میرسد. «وُفِّیَتْ كُلُّ نَفْسٍ»، «هُمْ لا یُظْلَمُونَ»
