سوره مائده یک‌صد و بیست آیه دارد، و از سوره‌های مدنى است.

علت نام‌گذاریش به مائده، آیه یک‌صد و چهارده این سوره (اللَّهُمَّ رَبَّنا أَنْزِلْ عَلَیْنا مائِدَةً مِنَ السَّماء) بوده، و از باب تسمیه کل به اسم جزء است.

این سوره به طور کلى به مسائل اجتماعى پرداخته است. مطالب این سوره از ضرورت پایبندی به قرارها و میثاق‌ها آغاز می‌شود و با وعده نزول مائده بر نصارى برای آزمایش آنان و با بیان این‌که عیسى بن مریم(علیه السلام) به پیمان بندگى وفا کرد، به پایان می‌‏رسد.

در خلال این دو موضوع، بسیارى از احکام حلال و حرام ذکر می‌شود که همه پیمان‌هاى الهى هستند که از بندگان گرفته شده است.

در این سوره سه بار از میثاق بنى اسرائیل و نصارى یاد شده، آن‌گاه مقدارى از احوال کسانى که – مانند بنی اسرائیل - پیمان‌هاى خدا را شکسته‌‏اند، سخن به میان آمده است؛ احکام فقهی حدود و قصاص در آن بیان شده است. داستان فرزندان آدم به عنوان درس عبرتی معرفی شده است و از همه مهم‌تر به موضوع امامت و ولایت در این سوره پرداخته شده است.

پاسخ تفصیلی

فضایل و ویژگی‌ها

سوره مائده پنجمین سوره قرآن کریم است. یک‌صد و بیست آیه دارد و همه آیات آن در مدینه نازل شده است جز آیه سوم آن(الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ دینِکُم) که در حجة الوداع نازل شده است.

مائده در اصل به طبقى گویند که در آن غذا باشد. و به معناى سفره غذا است.

نام‌گذارى این سوره به مائده از این‌رو است که داستان نزول مائده براى حواریون در آیه 114 این سوره ذکر شده است.

در فضیلت خواندن این سوره روایات بسیاری وارد شده است:

ابى بن کعب از پیامبر(صلی الله علیه و آله) نقل می‌کند: هر کس سوره مائده را بخواند به تعداد یهود و نصارایى که در روى زمین نفس مى‌‏کشند، خدا به او ده ثواب می‌‌دهد و ده گناه می‌بخشد و ده درجه بالا می‌برد.

از امام باقر(علیه السلام) نقل شده است: هر کس سوره مائده را هر پنج شنبه بخواند، ایمانش را با ظلم در نیامیخته و برای خدا شریک قرار نداده است.

تمام هدف این سوره، دعوت به پایبندی به عهدها و پیمان‌هاست و در همین راستا از طرفی عادت پروردگار به بذل رحمت، آسان بودن تکالیف، تخفیف به تقواپیشگان مومن و خداترس و نیکوکار در این سوره گوشزد شده و از طرف دیگر هشدار داده شده که سنت الهی این است تا نسبت به کسى که پیمان بشکند، گردن‌‏کشى و تجاوز کند و از حدود مشخص‌شده در دین تجاوز کند، سخت‌‏گیرى خواهد شد.

تعالیم و آموزه‌ها

محتواى این سوره، یک سلسله از معارف و عقائد اسلامى و یک سلسله از احکام و وظائف دینى است.

در قسمت اول، به مسأله ولایت و رهبرى بعد از پیامبر(صلى الله علیه و آله) و مسأله تثلیث مسیحیان و قسمت هائى از مسائل مربوط به قیامت، رستاخیز و بازخواست از انبیا در مورد امت هایشان اشاره شده است.

در قسمت دوم، مسأله وفاى به پیمان ها، عدالت اجتماعی، شهادت به عدل و تحریم قتل نفس (و به تناسب آن داستان فرزندان آدم و قتل هابیل به وسیله قابیل) و همچنین توضیح قسمت هائى از غذاهای حلال و حرام و قسمتى از احکام وضو و تیمم آمده است.

دیدگاه علامه طباطبایی(ره)

اگر در آیات این سوره، آیات اول و آخر و وسطش دقت كنیم و در مواعظ و داستان هائى كه این سوره متضمن آنها است تدبر كنیم، خواهیم دریافت كه غرض جامع از این سوره دعوت به وفای به عهد ها، و پایدارى در پیمان ها، و تهدید و تحذیر شدید از شكستن آن و بى اعتنائى نكردن به امر آن است و اینكه عادت خدای تعالی به رحمت و آسان كردن تكلیف بندگان و تخفیف دادن به كسى كه تقوا پیشه كند و ایمان آورد و باز از خدا بترسد و احسان كند جارى شده، و نیز بر این معنا جارى شده كه نسبت به كسى كه پیمان با امام خویش را بشكند، و گردن كشى و تجاوز آغاز نموده از بند عهد و پیمان در آید، و طاعت امام را ترك گوید، و حدود و میثاق هائى كه در دین گرفته شده بشكند، سخت گیرى كند.

و به همین جهت است كه مى بینى بسیارى از احکام حدود و قصاص، و داستان مائده زمان عیسی(علیه السلام)، كه از خدا خواست مائده اى از آسمان براى او و یارانش بیاید، و داستان دو پسران آدم، و اشاره به بسیارى از ظلم هاى بنی اسرائیل و پیمان شكنى هاى آنان در این سوره آمده است، و در آیاتى بر مردم منت مى گذارد كه دینشان را كامل و نعمتشان را تمام كرد، و طیبات را برایشان حلال، و خبائث را برایشان حرام كرد، و احکام و دستوراتى بر ایشان تشریع كرد كه مایه طهارت آنان است، و در عین حال عسر و حرجى هم نمى آورد.

مناسب با زمان نزول این سوره نیز تذكر این مطالب بوده، براى اینكه اهل حدیث و تاریخ اتفاق دارند بر اینكه سوره مائده آخرین سوره از سوره هاى مفصل قرآن است، كه در اواخر ایام حیات رسول خدا(صلى الله علیه و آله ) بر آن جناب نازل شده، در روایات شیعه و سنی هم آمده كه در مائده ناسخ هست ولى منسوخ نیست، چون بعد از مائده چیزى نازل نشد تا آن را نسخ كند، و مناسب با این وضع همین بود كه در این سوره به حفظ پیمان هائى كه خدای تعالی از بندگانش گرفته، و خویشتن دارى در حفظ آنها سفارش كند.