سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که افسردگی، بیش از هر اختلال روانی دیگری بر انسان‌ها تأثیرگذار و شایع‌ترین اختلالات روانی در عصر حاضر است. عصری که انسان را نیز به سوی ماشینه شدن سوق می دهد، آدمی با اسارت در میان سنگ و دور شدن از طبیعت اصیل زندگیش که می تواند شادی بخش روح و روانش باشد هر چه سریعتر رو به افسردگی و غم زدگی می رود.

این در حالی است که شادی، نشاط و تفریح از جمله نیازهای روحی و فطری انسان دانسته شده است که در بسیاری از جنبه های حیاتی وی نقش موثری ایفا می کند.

خداوند متعال روح انسان را دارای حالت‌های مختلف آفریده است. نیاز به شادی و نشاط از مهم‌ترین ویژگی‌های روحی و فطری او است. لذا انسان‌ها به ‌دنبال راهی می‌گردند تا به این نیاز خود پاسخ گویند. در جهان امروز هم با توجه به اینکه پیشرفت تکنولوژی و صنعت، انسان‌ها را از طبیعت و فطرت خود دور کرده و گرفتاری‌های زندگی ماشینی مخصوصاً در شهرهای بزرگ انسان‌ها را دچار ملال‌ خاطر کرده و سیر صعودی بیماری‌های روحی و روانی را برای بشر به‌ دنبال داشته، نیاز انسان‌ها به شادی بیش از پیش نمایان است. حال انسان‌ها در رفع این نیاز به چند گونه تقسیم می‌شوند: عده‌ای که مقید به دین آئینی نیستند به هر راهی متوسل شده‌اند تا خود را شاد کنند که نتیجه آن استفاده از قرص‌های شادی‌زا و مواد مخدر و روان‌گردان و غیره است که دامن جوامع غربی و برخی جوامع اسلامی من جمله ایران را گرفته است، اما عده‌ای بنا بر عقاید مذهبی و دینی خود حاضر نیستند از هر راهی استفاده کنند. اسلام که کامل‌ترین دین است به این مقوله توجه داشته است اسلام نه تنها این احساسات را سرکوب نمی کند، بلکه بر اساس برخی آیه ها و روایت ها آن را امری ضروری می داند و البته برای آنها حد و مرزی قایل شده است تا بدین طریق، کنترل مثبتی شوند. (تعریف و ماهیت شادی در اسلام، محمد زارعی محمودآبادی)

اسلام و مسئله شادی و نشاط

برخلاف عقیده ی برخی که دین اسلام را دین غصه و گریه معرفی می کنند؛ دین اسلام  به عنوان دینی که به تمامی نیازهای روحی و جسمی انسان توجه دارد داشتن نشاط و روحیه شاد را لازمه یک زندگی موفق می داند در آموزه های دینی نکات ارزشمندی در خصوص ایجاد شادی و نشاط به خصوص شادی پایدار آمده است با این تفاوت که این شادی و نشاط در چارچوب قواعد و قوانین خاصی است. سرور و شادی، همانند دیگر حالت های روحی نیاز به کنترل دارد و اگر مهار نشود، به طور حتم زیان هایی را به دنبال خواهد داشت. چه بسیار جوانانی که برای ارضای چنین نیازی خود را به مرداب شهوترانی و دام اعتیاد می اندازند که اگر این افراد از ابتدا برای شادی و نشاط خود قانون و ضابطه ای تعیین کنند و به حد اعتدال آن قانع شوند، هرگز به چنین انحرافاتی کشیده نمی شوند.

شادى، بهترین و گواراترین بخش از زندگىِ توأم با موفقیت و خوش‏بختى است؛ زندگى‏اى كه در قرآن، از آن، با عنوانِ «حیاتِ طیّبه» یاد شده است. بر این اساس، شاد زیستن، یكى از بزرگ‏ترین دستاوردهاىِ اجراى رهنمودهاى این كتاب آسمانى در زندگى است.

اگر اسلام شادی را ضروری می داند، در جای دیگر به مراقبت نفس و محاسبه اعمال دستور می دهد تا هر میلی در جهت مثبت و هدفمند خود به حرکت درآید و بیراهه نرود.(شادی در اسلام، مریم رستمی) شادی و نشاط نیز همچون همه رفتارهای انسان نمی‌تواند بدون معیار، ضابطه و حد و مرز باشد؛ زیرا بر اساس جهان‌بینی الهی، هدف نهایی خلقت انسان، رسیدن به كمال و سعادت حقیقی است. از این‌رو، برای این هدف نهایی، هر پدیده‌ای كه با انسان ارتباط پیدا می‌كند، دارای حدود، شرایط و اقتضائاتی است و بر این اساس، موضوع سفارش و تأكید یا نهی و تحذیر دین واقع می‌شود. شادی و نشاط نیز در این كلی می‌گنجد. (شادی و رسانه، محمد خبازی)

الگوی شادی معجزه اسلام

با جرات مى‏توان گفت كه یكى از معجزات اسلام، این است كه چهارده قرن پیش از این، در عصر حاكمیت جهل بر جهان، الگویى از شادكامى را به جهانیان عرضه كرد، كه در دوران شكوفایى علم، دانشمندان جهان، از طریق تجربه و به تدریج، به آن نزدیك مى‏شوند.

الگویى كه اسلام براى شادكامى ارائه داده است، مبتنى بر واقعیت‏هاى انسان و جهان است، به گونه‏اى كه همگان مى‏توانند با بهره‏گیرى از آن، حتى در سخت‏ترین شرایط زندگى، شادكام باشند. کتاب الگوی شادی از نگاه قرآن و حدیث، به قلم محمد محمدی ری شهری تلاشى است متواضعانه در جهت استخراج و تبیین این الگو.

این كتاب، براى اوّلین بار، آموزه‏هاى پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام را در موضوع شادى، به صورت جامع، و با نظمى نوین و آسان‏یاب، در اختیار همه علاقه‏مندان و به ویژه پژوهشگران قرار مى‏دهد.

شادی و نشاط نیز همچون همه رفتارهای انسان نمی‌تواند بدون معیار، ضابطه و حد و مرز باشد؛ زیرا بر اساس جهان‌بینی الهی، هدف نهایی خلقت انسان، رسیدن به كمال و سعادت حقیقی است. ازاین‌رو، برای این هدف نهایی، هر پدیده‌ای كه با انسان ارتباط پیدا می‌كند، دارای حدود، شرایط و اقتضائاتی است و بر این اساس، موضوع سفارش و تأكید یا نهی و تحذیر دین واقع می‌شود. شادی و نشاط نیز در این كلی می‌گنجد.

کتاب الگوی شادی مشتمل بر نه فصل می باشد که سر فصل آن بدین شرح است:

فصل یكم: درآمدى بر «الگوى شادى در اسلام»،  فصل دوم: نگاهى عمومى به شادمانى و اندوه‏،  فصل سوم: موانع شادمانى‏،  فصل چهارم: درمان اندوه‏،  فصل پنجم: عوامل شادمانى‏،  فصل ششم: شاد كردن و غمگین ساختن‏،  فصل هفتم: آداب شادمانى‏،  فصل هشتم: غصّه‏هایى كه شادى به دنبال مى‏آورند، فصل نهم: شادى‏هایى كه اندوه در پى مى‏آورند.

برگی از کتاب را با هم ورق می زنیم:

شادى، بهترین و گواراترین بخش از زندگىِ توأم با موفقیت و خوشبختى است؛ زندگى‏اى كه در قرآن، از آن، با عنوانِ «حیاتِ طیّبه» یاد شده است. بر این اساس، شاد زیستن، یكى از بزرگ‏ترین دستاوردهاىِ اجراى رهنمودهاى این كتاب آسمانى در زندگى است.

به سخنِ دیگر، اسلام، براى زندگى انسان، از نظر اعتقادى، اخلاقى و عملى، اصول و برنامه‏هایى را ارائه كرده كه اگر به طور دقیق اجرا شوند، حیات طیّبه و بهترین زندگى‏ها را كه همراه با آرامش، رضایت و سرور و شادى اند، براى انسان به ارمغان مى‏آورند و چنین شخصى، مخاطب این سخن خداوند منّان قرار مى‏گیرد كه: (یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِى إِلَى‏ رَبِّكِ رَاضِیَةً مَّرْضِیَّةً. اى روح آرامش یافته! خشنود و پسندیده به سوى پروردگارت باز گرد). بررسى دقیق آموزه‏هاى اسلامى در باره شادى، نشان مى‏دهد كه این آیین، بهترین الگوى شادكامى را تقدیم جامعه بشر نموده است.

کتاب الگوی شادی از نگاه قرآن و حدیث، به قلم محمد محمدی ری شهری از سوی انتشارات دارالحدیث به چاپ رسیده است.