عادت های دهانی نامناسب کودکان شامل مکیدن انگشت، مکیدن پستانک، فشار غیر طبیعی زبان پشت دندان ها، جویدن ناخن، دندان قروچه و خودآزاری می باشد. عادت های لبی نامناسب شامل خیس کردن لب ها به صورت مکرر، کشیدن لب، مکیدن لب و گزیدن لب می باشد. حال به شرح هر یک از انواع این عادت ها و عوارض و نحوه پیشگیری از آن ها می پردازیم.

مکیدن انگشت یا شست
 
انگشت مکیدن بیشترین عادت های دهانی است. تئوری های مختلفی علت مکیدن انگشت شست در کودکان را شرح می دهد. روان شناسان عامل روانی را قوی ترین علت آن می دانند.
 
عوارضی که این عادت در کودکان ایجاد می کند شامل فاصله گرفتن دندان های قدامی بالا و پایین از یکدیگر، جلوزدگی بیش از حد دندان های قدامی بالا، تنگ شدن قوس فک بالا و ایجاد کام گنبدی و عدم رشد عرضی فک بالا می باشد. درمان ها شامل درمان یادآوری، جایزه درمانی، دستگاه درمانی و ترکیبی از یادآوری و جایزه درمانی می باشد.
 
الف) درمان یادآوری Reminder therapy:
 
اولین قدم برای درمان عادت مکیدن انگشت است و برای کودکانی مناسب است که می خواهند این عادت را ترک کنند اما نیاز به کمی کمک برای ترک کامل عادت دارند. یادآوری آنها در نبردن انگشت به دهان می تواند با چسباندن یک چسب زخم روی انگشت یا مالیدن یک ماده بدطعم به انگشت یا استفاده از دستکش باشد.
 
ب) جایزه درمانی Reward therapy :
 
یک قول نامه بین کودک و والدین یا کودک و دندان پزشک بسته می شود و با کودک قرار گذاشته می شود که در هر روزی که این عادت را انجام ندهد به او جایزه کوچکی بدهند. هرچه کودک را بیشتر در این برنامه درگیر کنیم، امکان موفقیت بیشتر خواهد بود.
 
بدین معنی که مثلا ًاز کودک بخواهیم جدولی را تهیه کرده و تعداد دفعات مکیدن انگشت خود را در هر روز هفته در آن ثبت کند والدین باید به خاطر داشته باشند که به هیچ عنوان، کودک خود را به خاطر انجام عادت سرزنش نکنند.
 
ج) دستگاه درمانی Appliance therapy :
 
اگر دو درمان قبلی یا ترکیبی ازآن ها موفقیت آمیز نبود، به این روش پناه می بریم. دستگاه های ثابتی وجود دارند که هم نقش باز کردن تنگی قوس فک بالا را دارند و هم دارای فنرهایی هستند که به عنوان یادآور برای کودک عمل می کنند که نتواند انگشت را به دهانش ببرد.
 
قابل ذکر است که اگر این عادت بعد از رویش دندان های ثنایای دایمی ادامه یابد ممکن است لازم باشد برای برطرف کردن وضعیت به وجود آمده درمان ارتودنسی انجام شود.
 
عادت مکیدن پستانک
 
این عادت، تغییراتی مشابه انگشت مکیدن در کودک ایجاد می کند، پستانک مکیدن باعث می شود که مرحله انتقال طبیعی از بلع نوزادی به بلع بلوغ به تعویق بیافتد.
 
بلع نوزادی شامل قرار دادن زبان بین لثه های بالا و پایین می باشد (در کودکان دارای دندان، زبان بین دندان های قدامی بالا و پایین قرار می گیرد) در صورتی که در بلع بزرگسالان نوک زبان پشت دندان های قدامی فک بالا در ناحیه کام قرار می گیرد چنانچه کودکی تا سن سه چهار سالگی عادت مکیدن پستانک را داشته باشد، باید به دندان پزشک اطفال مراجعه کرد.
 
دندان پزشک بیمار مبتلا به بلع غیرطبیعی را با قرار دادن انگشت نشانه روی نوک زبان و سپس روی کام آگاه می کند یعنی به بیمار گفته می شود که اکثر مردم با قرار داردن این قسمت زبان روی این ناحیه از کام، عمل بلع را انجام می دهند.
 
به بیمار می گوییم اکنون نوک زبانت را روی قسمت جلوی کام قرار داده و لب های خود را ببند و در حالی که زبان در همان وضعیت است عمل بلع را انجام دهد. این تمرین اصلاح بلع باید چهل بار در هر روز انجام شود و عمل کودک روی کارت ثبت شود. تمرین باید با مقادیر کمی آب یا لقمه های غذایی خشک نظیر صبحانه انجام گیرد.
 
در ملاقات دوم بیمار باید قادر به بلع صحیح باشد. هم اکنون قطعات آب نبات بدون قند را می توان برای تقویت بلع ناخودآگاه به کار برد. به بیمار یاد می دهیم که این قطعه از آب نبات را روی زبانش قرار داده و آنها را روی کام در وضعیت صحیح نگه دارد تا به طور کامل حل شود.
 
از بیمار می پرسیم که چه مدت می تواند آب نبات را در محل مذکور نگه دارد. از ساعتی که ثانیه شمار دارد استفاده می کنیم و زمان مذکور را به دقیقه و ثانیه یادداشت می کنیم و پس از حل شدن قطعه اول آب نبات، قطعه دوم را به فوریت در محل صحیح قرار می دهیم و مجددا ً زمان سنجی می کنیم.
 
در مرحله اول کودک قادر به نگه داری قطعه آب نبات در محل مورد نظر تنها به مدت چند ثانیه است ولی به تدریج زمان فوق طولانی تر خواهد شد. در این مرحله یک جلسه تمرین در روز که شامل حل کردن یک قرص آب نبات به وسیله زبان می باشد معمولا ً رضایت بخش خواهد بود.
 
تنفس دهانی
 
این نوع تنفس تعادل نیروها و فشارهای وارد به فکین و دندان ها را به هم میزند و رشد فک و موقعیت دندان ها را تحت تأثیر قرار می دهد.
 
هم چنین باعث می شود ارتفاع صورت افزایش پیدا یابد و دندان ها و اسکلت فک بالا جلو زده تر از فک پایین باشند، فک بالا حالت گنبدی پیدا خواهد کرد و در نتیجه به هم ریختگی منظم دندان ها در فک بالا اتفاق می افتد. اگر کودک از نظر فیزیولوژیک مشکلی در تنفس از طریق بینی نداشته باشد(مانند گرفتگی مادر زادی بینی، پولیپ و...) و فقط به صورت عادی تنفس دهانی داشته باشد، می توان از یک دستگاه داخل دهانی به نام oral screen استفاده کرد.
 
نقش این دستگاه بازدارندگی تنفس دهانی می باشد که باعث عادی شدن جریان هوا از راه بینی می شود ولی اگر مشکل فیزیولوژیکی در بینی وجود داشته باشد، ابتدا باید برطرف شود.