بعضی از سوره‎های قرآن نام‎های مختلفی دارند از جمله سوره‎های فلق و ناس است كه یكی از نام‎های آنها «معوذه» است و به هر دو سوره اطلاق «معوذتین» (دو معوذه) شده است،لذا به دو سوره «معوذتین»‌می‎گویند و در روایات هم به این دو سورة مباركه اطلاق «معوذتین» ‌شده است.

كلمه معوذه از «عَوْذ» گرفته شده به معنای پناه بردن و حفظ كردن خویش و پرهیز دادن از شر، از راه پناه بردن به كسی كه می‎تواند آن شر را دفع كند.

علت نام‎گذاری این دو سوره به معوذتین

قبل از جواب دادن به این سؤال تذكر این مسأله لازم است قرآن خود را به عنوان شفاء معرفی می‎كند و می‎فرماید: «وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ لا یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلاَّ خَساراً؛ و ما آنچه از قرآن فرستیم شفای دل و رحمت الهی به اهل ایمان است لكن كافران را به جز زیان چیزی نخواهد افزود» قرآن می‎تواند برای كسانی كه به او تمسك می‎كنند و با او مأنوس هستند هم شفای ظاهری برای آنها باشد و هم شفای معنوی و روحی او باشد.

امّا نسبت به این سوره از روایات این‎گونه استفاده می‎شود كه اگر انسان خود یا دیگران را بوسیله این دو سوره تعویذ كند، مریضی او خوب می‎شود و از شروری كه در این دو سوره بیان شده در امان خواهد بود، لذا از امام صادق ـ علیه السّلام ـ نقل شده که: «پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ مریض شدند، تب ایشان شدت پیدا كرد، جبرئیل (و میكائیل) این دو سوره را برای شفای پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ نازل كردند، جبرئیل به قرائت سوره فلق و میكائیل به قرائت سوره ناس در پایین پای آن حضرت برای شفا متوسل شدند».

هم‎چنین امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‎فرماید: «پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: اگر كسی خواست به دیگری بدی انجام بدهد، و او بخواهد كه خدا این شخص را از او دور كند (و مانع بدی او شود) پس وقتی كه او را می‎بیند بگوید: «اَعُوذُ وَ بِحَولِ اللهِ وَ قُوَتِهِ مِن حَولِ خَلقِهِ وَ قُوُّتِهِم» و سوره فلق را بخواند بعد هم این آیه را بخواند: « فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا هُوَ عَلَیْهِ تَوَكَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ» در این صورت خداوند فریب هر فریب‎كاری و مكر هر مكركننده‎ای و حسد هر حسدورزی را از او دور می‎كند و باید این كلمات را در صورت او بخواند».

باز نقل شده که امام رضا ـ علیه السّلام ـ یك فرد صرعی را (غشی) دید، یك كاسه آب درخواست کردو بعد امام ـ علیه السّلام ـ سوره حمد و سوره فلق و ناس (معوذتین) را قرائت فرمود و در آب دمید، آب را روی آن مریض ریختند بعد هم مریض خوب شد و امام ـ علیه السّلام ـ فرمود :«دیگر به آن حالت بر نمی‎گردد».

و نقل شده كه بسیار می‎شد پیامبر صلّی الله علیه و آله، امام حسن علیه السّلام و امام حسین علیه السّلام را با این دو سوره تعویذ می‎فرمود.

هم‎چنین پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرموده‎اند: «آیاتی بر من نازل شده كه نظیرش نازل نشده و آن در سوره قل اعوذ است».

علامه طباطبایی در توضیح این حدیث می‎فرماید: شاید مراد پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ از این‎كه فرمود مثل این دو سوره بر من نازل نشده، این باشد كه تنها این دو سوره در مورد عوذه و حرز نازل شده و هیچ سوره‎ای دیگر این خاصیت را ندارد.

پس می‎توان گفت: این دو سوره خاصیت تعویذ (پناه بردن به خدا) را دارد كه باعث می‎شود انسان با این دو سوره خود را از شروری حفظ كند و بدین جهت این دو سوره به معوذتین نام‎گذاری شده است. در سوره فلق به پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ دستوری می‎دهد از چند چیز به خدا پناه ببر البتّه این دستور اختصاصی به پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ ندارد.

1. از شر هر مخلوقی چه جن و چه حیوانات و هر مخلوق دیگری كه شری همراه خود دارد؛

2. از شر شب وقتی كه با ظلمتش داخل می‎شود، در این‎جا خداوند شر را به شب نسبت داده، زیرا شبِ‌ تاریك، انسان شرور را در رساندن شر كمك می‎كند لذا به همین خاطر شر در شب بیشتر از روز است، علاوه بر این؛ انسان كه مورد حمله شرور واقع می‎شود در شب ناتوان‎تر از روز است؛

3. از شر زنان جادوگر و ساحر؛

4. از شر حسود وقتی كه مبتلاء به حسد گشته و مشغول اعمال حسدورزی می‎شود.

بعضی هم گفته‎اند این آیه شامل شورچشمی نیز می‎شود چون چشم زدن هم ناشی از نوعی حسادت است.

و در سوره ناس هم انسان خود را از وساوس شیطانی كه هر دم وسوسه می‎كند، تعویذ می‎كند و خود را در پناه خدا قرار می‎دهد.

البتّه همان‎طوری كه می‎دانیم این دو سوره با «قل اعوذ» شروع شده‎اند كه متضمن تعویذ (پناه بردن به خدا) می‎باشد از این رو به این دو سوره معوذتین گفته‎اند.