درباره تشکیل صف نمازجماعت، در کتاب های فقهی آمده است: 1 ـ مأموم نباید جلوتر از امام بایستد. 2 ـ مستحب است که مأموم، اگر یک نفر مرد است، در جانب راست امام و بنابر احتیاط واجب قدری عقب تر از امام بایستد و اگر چند نفر باشند، پشت سر امام قرار گیرند. و به صورت کلی، ایستادن در طرف راست صفها از طرف چپ افضل است.

نماز جماعت از مهمترین مستحبات و از بزرگترین شعایر اسلامی است و دست کم با دو نفر (یک امام و یک مأموم) منعقد می شود. مستحب است نمازهای واجب خصوصا نمازهای یومیه را به جماعت بخوانند و در نماز صبح و مغرب و عشا خصوصا برای  همسایه مسجد و کسی که صدای اذان مسجد را می شنود بیشتر سفارش شده است. در روایتی وارد شده است که اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند هر رکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعتی ثواب ششصد نماز دارد و هر چه بیشتر شوند ثواب نمازشان بیشتر می شود تا به ده نفر برسند و عده آنان که از ده گذشت اگر تمام آسمان ها کاغذ و دریاها مرکب و درختها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند، نمی توانند ثواب یک رکعت آن رابنویسند.

سوال: ایستادن در صف اول نماز جماعت چه ثواب هایی دارد؟

از جمله واجباتی که در اسلام بر مسلمانان وجود دارد، نماز است. و برای آن احکام مستحب و مکروه نیز قرار داده شده است. نماز جماعت بر نماز فرادا اولویت داشته و روایاتی بر اولویت داشتن نماز جماعت وجود دارد. در نماز جماعت نیز مستحباتی وجود دارد؛ از جمله آنچه در نماز جماعت بر آن تأکید شده، ایستادن در صف اول است. تعدادی از روایات دلالت کننده بر فضیلت ایستادن در صف اول جماعت از این قرارند:

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله): «سه چیز است که اگر امّت من منافع و ثواب آن را می دانستند، براى دست یافتن به آن، به سوى هم تیر اندازى می کردند [کنایه از این که با هم نزاع می کردند]: اذان گفتن، زود رفتن به نماز جمعه، و قرار گرفتن در صف اول نماز جماعت. (محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 6، ص 460)

ثواب ایستادن در صف اول نماز جماعت به اندازه ای است که در زمان اقتدا به امام جماعت اهل سنت و ایستادن در صف اول نماز آنها نیز ثواب های بسیار ذکر شده است: امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «کسی که در صف اول جماعت اهل سنت، نماز بگزارد مانند کسی است که پشت سر پیامبر (صلی الله علیه و آله) نماز خوانده است». (الکافی، ج 3، ص 380)

سوال: در نماز جماعت صف چگونه تشکیل می شود؟

درباره تشکیل صف نمازجماعت، در کتاب های فقهی آمده است:

١ـ مأموم نباید جلوتر از امام بایستد.

٢ـ مستحب است که مأموم، اگر یک نفر مرد است، در جانب راست امام و بنابر احتیاط واجب قدری عقب تر از امام بایستد و اگر چند نفر باشند، پشت سر امام قرار گیرند. و به صورت کلی، ایستادن در طرف راست صفها از طرف چپ افضل است.

سوال: آیا می توان نماز را به خاطر جماعت از اول وقت به تأخیر انداخت؟

مستحب است انسان صبر کند که نماز را به جماعت بخواند و نماز جماعت از نماز اول وقت که فرادى یعنى تنها خوانده شود بهتر است. و نیز نماز جماعتى را که مختصر بخوانند از نماز فرادى که آن را طول بدهند بهتر مى باشد. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج 1، ص: 768، مسأله 1402)
مستحبّ است انسان نماز را در اوّل وقت آن بخواند و راجع به آن خیلى سفارش شده است و هر چه به اول وقت نزدیکتر باشد بهتر است، مگر آن که تأخیر آن از جهتى بهتر باشد، مثلًا صبر کند که نماز را به جماعت بخواند. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج 1، ص: 418، مسأله 750)
درباره مقدار زمانی که می توان به خاطر برپایی نماز جماعت صبر کرد حضرت آیة الله العظمی بهجت (ره) و بعضی دیگر از مراجع معظم تقلید فرموده اند: "... به شرط آن که وقت فضیلت نگذرد." (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج 1، ص: 418، مسأله 751)

وقت فضیلت نماز ظهر از موقع زوال تا موقعى است که سایه شاخص به اندازه خود شاخص شود (منظور سایه اى است که از ظهر به بعد پیدا مى شود) و وقت فضیلت عصر از موقعى که سایه شاخص به اندازه خود آن است تا موقعى که به اندازه دو برابر آن شود و وقت فضیلت نماز مغرب از غروب است تا ناپدید شدن «حُمره مغربیّه» (رنگ سرخى که بعد از غروب آفتاب در مغرب ظاهر مى شود) و وقت فضیلت نماز عشا از موقعى است که سرخى مزبور ناپدید مى شود تا یک سوم از شب و وقت فضیلت نماز صبح از اول طلوع فجر یعنى سپیده صبح است تا موقعى که هوا روشن شود. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج 1، ص: 421-420- مسأله 69۵)

سوال: اگر به اول نماز جماعت نرسیم، آیا پاداش های آن را از دست خواهیم داد؟

با جست و جوی انجام شده؛ روایتی نیافتیم که بیان کند اگر فردی از ابتدای نماز جماعت حاضر نشده و رکعت ها و یا بخشی از یک رکعت را از دست داده باشد، به دنبال آن، دقیقاً چه پاداش هایی را از دست خواهد داد.

اما این مطلب را می توان قطعی دانست که؛ افرادی که بعد از مدتی به نماز جماعت می پیوندند، این گونه نیست که ثوابی از نماز جماعت نبرند. بلکه شاید تنها فضیلت مقداری را که حاضر نبوده اند، از دست داده اند، همان طور که در روایتی چنین نقل شده است: عبدالله بن مسعود، روزى به تکبیر آغازین نماز جماعت نرسید و از این رو؛ یک بنده آزاد کرد و نزد پیامبر آمد و گفت: اى پیامبر خدا! یک روز به تکبیر آغازین نماز نرسیدم و بنده اى را آزاد کردم. آیا فضیلت آن [قسمت از دست رفته] را جبران کرده ام؟

پیامبر فرمود: «نه» ابن مسعود گفت: اگر یک بنده دیگر آزاد کنم، آیا به فضیلتش می رسم؟  فرمود: «نه، اى ابن مسعود! اگر تمام آنچه را در زمین است، انفاق کنى، نمی توانى فضیلت آن را جبران کنى!» (شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، ص 77)

این روایت نشانگر آن نیست که او هیچ پاداشی نبرده، بلکه تنها بیانگر آن است که پاداش همان مقدار فوت شده نیز بیش از آن چیزی است که او به جبران آن انجام داده است.