شاخص های کتاب خوب برای کودکان کدام است؟ این پرسشی است که شاید ذهن بسیاری از والدین را به خود مشغول کند. واقعیت این است که برخی از خانواده ها برای تهیه کتاب مناسب کودکان خود هنوز با نگرانی هایی مواجه هستند.
دلیل این نگرانی از کجا نشات می گیرد؛ با گشت و گذاری هر چند کوتاه در بازار کتاب شاید این نگرانی والدین پر بیراه نباشد. کتاب ها چنگی به دل نمی زند و در این بازار، کتاب مناسب برای کودکان به کالایی کمیاب تبدیل شده است.
حالا اگر کتاب خوبی نیز وجود داشته باشد مخاطبان چگونه باید از آن آگاهی یابند. به نظر می رسد هنوز در معرفی کتاب نیز مشکل وجود دارد و متولی خاصی در این زمینه نیست.
مهارت با مطالعه کتاب
وقتی فردی از دوران کودکی با کتاب آشنا شود به تدریج مهارت های وی گسترش و تکامل می یابد، در واقع کتاب خوب ارزشمندترین دستاورد و خوراک فرهنگی برای کودکان است.
گزارش های خانه کتاب وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حاکی از آن است که سال گذشته 11 هزار عنوان کتاب که از این تعداد پنج هزار چاپ نخست و شش هزار چاپ مجدد بودند، در حوزه کودک و نوجوان منتشر شد.
از این تعداد هشت هزار کتاب توسط نویسندگان تهرانی و سه هزار کتاب نیز از سوی نویسندگان شهرستانی به رشته تحریر در آمده و هزار و 600 جلد تالیف و سه هزار و 489جلد ترجمه بوده است.
با توجه به این آمار منتشر شده، باید بررسی کرد که از مجموعه 1 هزار عنوان کتاب ، چه میزان کتاب خوب و اثرگذار بوده است؟
کتاب خوب قدرت تصمیم گیری را بالا می برد
کارشناسان حوزه کودک بر این باورند که کتاب خوب باید دارای شخصیت هایی باشد که بتواند در شرایط سخت قادر به تصمیم گیری درست شود و در تمام مراحل از اصول صحیح اخلاقی پیروی کند.
آنان معتقدند که نویسندگان و ناشران کتاب کودکان با درایت و آگاهی از این اصول و نکات ساده می توانند، کودکان امروز را به افراد سالم و موفق آینده تبدیل کنند. افرادی که سرمایه های انسانی برای جامعه بشری هستند.
کتاب خوب خوراکی فرهنگی برای کودکان
نازنین طهماسبی نویسنده کودک و نوجوان در این زمینه می گوید: با توجه به تولید کم کتاب های خوب در حوزه کودک، کتاب ها نیز به درستی به والدین معرفی نمی شوند و آنان نمی دانند که چگونه و از کجا می توان این خوراک فرهنگی را تهیه کرد.
وی با بیان اینکه اکثر کتاب های موجود در بازار نشر محتوای قوی ندارند، می افزاید: این گونه کتاب ها که بار محتوایی ندارند و با عنوان کتاب های کودک وارد بازار نشر می شوند، به دلیل استقبال کم، در کتابخانه های عمومی گنجانده می شوند و هیچ گونه فایده اساسی ندارد.
طهماسبی ادامه می دهد:در حالی که کتاب خوب باید دارای محتوای تاثیرگذار و تصویرگری جذاب باشد تا فردی که از دوران کودکی کتاب را می بیند، محتوای آن در ذهنش نقش بسته و در کسب مهارت هایی زندگی تلاش کند.
نیاز به برنامه ریزی مدون
این نویسنده به برنامه ریزی مدون برای تولید کتاب های خوب کودکان تاکید کرده و اضافه می کند: همچنین باید تعاملی میان نویسندگان و والدین بوجود آید، اگر کتاب خوب باشد، شوق مطالعه نیز افزایش یافته و مخاطبان زیادی را از سنین پایین جذب می کند.
وی با بیان اینکه بسیاری از کودکان روستایی و شهرستان های کوچک از دسترسی به کتاب خوب محروم هستند، می گوید: این مسئله ناشی از عدم توزیع مناسب کتاب است، کودکان بسیاری در آنجا نیاز به کتاب دارند و حتی عطش آنان برای مطالعه بیش از کودکان شهرهای بزرگ است.
طهماسبی تصریح می کند: باید توازنی میان توزیع و پخش کتاب بوجود آید و کتاب های خوب حتی از طریق رسانه های تصویری و شنیداری برای والدین معرفی و در اختیار کودکان قرار داده شود.
معرفی کتاب خوب در مراسم ها
کاظم طلایی عضو انجمن ناشران کودک و نوجوان نیز در این باره می گوید: کتاب های خوب باید در اجرای مراسم ها و برنامه های شاد به والدین معرفی و در میان کودکان نیز فرهنگ سازی شود که کتاب همواره دوست و سرگرمی مناسب است.
وی می افزاید: خواندن کتاب خوب باعث ایجاد فرایند برون سازی در کودکان می شود، برون سازی فرایندی است که به موجب آن فرد ساخت ذهنی خود را با شرایط و وقایع جدید تغییر می دهد. همچنین سبب می شود، افراد، اطلاعات جدیدی کسب و اطلاعاتی را هم که در ذهن دارند با واقعیت منطبق کنند.
طلایی ادامه می دهد: صحبت کردن درباره موضوع کتاب و پرسیدن نظر کودک درباره کتاب، او را در چالش قرار داده و سبب ایجاد یادگیری اکتشافی می شود که همین مسئله علاقه مندی او را به کتاب افزایش می دهد.
تولید کتاب خوب با ادبیات امروزی
تولید کتاب های خوب با ادبیات امروزی و قابل فهم، به رشد و ترقی کودکان منجر می شود از این رو باید بسترهایی فراهم کرد تا تولید کتاب های مناسب کودکان افزایش یابد.
در این مسیر لازم است نویسندگان و ناشران در تولید کتاب خلاقیت بیشتری از خود نشان دهند و مسوولان فرهنگی نیز به حمایت از تولید این نوع کتاب ها اقدام کنند.
هنوز شاخص های یک کتاب خوب به طور دقیق مشخص نیست بنابر این در ابتدای کار باید تعریفی درست از یک کتاب خوب و مناسب کودکان ارائه کرد و سپس به ارزیابی محصولات این حوزه پرداخت.
به نظر می رسد حوزه چاپ و نشر کتاب های کودک از یک برنامه منسجم برخوردار نیست و تا زمانی که این شیوه در این بخش حاکم باشد نمی توان انتظار کتاب های خوبی از این حوزه داشت.
