فاصله زمانی مناسب بین دو بارداری و این که این فاصله در بهترین شرایط چند سال باید باشد، سوال بسیاری از خانم های جوانی است که تازه طعم مادر شدن را چشیده اند.
 
دکتر آزیتا صفارزاده، متخصص زنان، فلوشیپ لاپاروسکوپی و نازایی در این گزارش به این سوال پاسخ می‌دهد. دکتر صفارزاده معتقد است باید بررسی کرد که بدن مادر چه زمانی از نظر سلامت جسمی و حتی روحی آماده پذیرش یک نوزاد دیگر با همان نیازهای کودک اول است. این درحالی است که بدن به طور طبیعی برای رسیدن به شرایط اولیه حداقل به ۳ سال زمان نیاز دارد.
 

کم خونی، مادر و کودک را هدف می‌گیرد
 
یکی از بیماری هایی که شیوع آن در مادرانی که فاصله بین دو بارداری را در نظر نمیگیرند بالاست کم خونی یا آنمیاست. وقتی بارداری های متوالی در زمانی کمتر از ۳ سال اتفاق می‌افتد مادر به کم خونی مبتلا می‌شود.
 
این بیماری اغلب به صورت مخفی در مادران بروز پیدا می‌کند اما درست زمانی آشکار می‌شود که مادر برای دومین بار باردار می‌شود. کم خونی در این مادران باعث افزایش میزان خونریزی قبل، بعد یا حین زایمان می‌شود.
 
به همین دلیل است که احتمال مرگ و میر مادران باردار مبتلا به کم خونی ۵ تا ۱۰ برابر بیشتر از زنان دیگر است. از سوی دیگر آنمی در هفته ۱۳ تا ۲۴ بارداری خطر احتمالی زایمان زودرس و وزن کم نوزاد هنگام تولد را ۱۸۱ تا ۷۵۱ بار افزایش می‌دهد.
 
کم خونی سلامت کودک را هم نشانه می‌گیرد. در نوزادانی که از مادران مبتلا به آنمیمتولد می‌شوند احتمال بروز بیماری و مهمتر از آن فقر آهن که منجر به اختلال در تکامل حرکتی و رفتاری می‌شود و حتی قدرت یادگیری آن ها را کاهش می‌دهد، به مراتب بیشتر از دیگران است.
 

فاصله بین دو بارداری نباید کمتر از ۱۸ ماه باشد
 
اگر فاصله بین بارداری ها کمتر از ۱۸ ماه باشد، ۴۰ درصد خطر تولد نوزاد زودرس و ۶۱ درصد خطر نوزاد با وزن کم، افزایش پیدا می‌کند و سن تولد نوزاد هم در ۲۶ درصد موارد کمتر از یک نوزاد طبیعی می‌شود.
 
اگر فاصله میان بارداری ها کمتر از ۱۸ ماه باشد، به ازای هر یک ماهی که این فاصله کوتاه تر می‌شود، خطر تولد نوزاد نارس تا ۲ درصد و خطر تولد نوزاد با وزن کم تا ۳/۳ درصد بیشتر می‌شود.
 

سزارین یا طبیعی ۳ سال فاصله لازم است
 
شاید بعضی از خانم ها فکر کنند چون زایمان قبلی آن ها به صورت طبیعی بوده رعایت زمان ۳ سال تا بارداری بعدی برای آن ها لازم نیست و این زمان فقط برای خانم هایی است که زایمان به صورت سزارین را انجام داده اند اما این یک تصور کاملا غلط است چرا که نوع زایمان، تفاوتی در میزان فاصله بین دو بارداری متوالی ندارد.
 
در حقیقت این فرآیند بارداری است که در این روند مهم است نه نوع زایمان. وقتی پای جایگزینی ذخایر بدن مادر، مسئله کم خونی و شیردهی در میان است، طبیعی است که جبران آن ها ربطی به نوع زایمان ندارد.
 
بنابراین مادران چه آن ها که به طور طبیعی زایمان می‌کنند چه آن ها که روش سزارین را انتخاب می‌کنند برای سلامت نوزاد و خودشان باید برای بارداری بعدی فاصله زمانی ۳ سال را در نظر بگیرند.
 

فاصله بین دو بارداری باید به ۳ سال برسد
 
فاصله بین ۲ بارداری برای حفظ سلامت مادر و کودک دست کم باید به ۳ سال برسد. بارداری های متوالی که در آن ها این فاصله زمانی رعایت نمیشود نه تنها برای مادر بلکه برای کودک هم دردسرساز می‌شوند.
 
احتمال ابتلا به عوارضی مانند کم خونی، مشکلات شیردهی، از دست دادن ذخایر بدن مثل کلسیم و ریز مغذی ها از جمله مشکلاتی هستند که اغلب سلامت مادرانی که بدون توجه به این فاصله زمانی(۳ سال) بارداری دوم شان را تجربه می‌کنند، هدف قرار می‌دهند.
 
بدن مادر بعد از هر بارداری به زمان کافی نیاز دارد تا دوباره از نظر میزان مواد معدنی، کلسیم، ویتامین ها و... تامین شود و به حالت اولیه برگردد. بدن برای بازگشت به حالت طبیعی به طور طبیعی به ۳ سال زمان نیاز دارد. به همین دلیل است که ما به همه مادران توصیه می‌کنیم فاصله زمانی ۳ سال برای بارداری دوم را دست کم نگیرند.
 

کودک اول هم در خطر است
 
بارداری های متوالی حتی سلامت کودک اول را هم به خطر می‌اندازند. طبق توصیه تمام پزشکان، نوزاد باید ۶ ماه اول زندگی انحصارا با شیر مادر تغذیه کند و معمولا توصیه می‌شود این شیردهی تا پایان ۲۴ ماهگی نوزاد در کنار غذای کمکی ادامه داشته باشد.
 
اما زمانی که فاصله بین دو بارداری متوالی ۲ سال شود یعنی مادر درست در زمان شیردهی نوزاد اول، نوزاد دومش را باردار است، طبیعی است که این بارداری در شیردهی نوزاد اول اختلال ایجاد می‌کند و مادر ناگزیر به قطع شیردهی می‌شود.
 
حال آن که قطع شیردهی باعث ضعف سیستم ایمنی نوزاد شده و همین عارضه احتمال بروز بیماری های عفونی در نوزاد اول را هم افزایش می‌دهد. به این ترتیب بارداری های متوالی علاوه بر سلامت مادر و جنین سلامت کودک اول را هم به خطر می‌اندزاد.
 

بدن مادر برای تامین ذخایر به زمان نیاز دارد
 
به طور طبیعی تغذیه جنین در دوران بارداری از طریق خون مادر انجام می‌گیرد. طبیعتا وقتی مادری مبتلا به کم خونی باشد، اکسیژن‌رسانی و تغذیه جنین نیز مختل می‌شود و این اختلال بر سلامت جنین اثر می‌گذارد.
 
از سوی دیگر، جنین برای رشد و تکامل، مواد مورد نیازش را از بدن مادر تامین می‌کند اما مادر نمیتواند تمام نیازهای جنین را با دریافت روزمره مواد غذایی در اختیار جنین قرار دهد بلکه بخش قابل توجهی از این مواد مغذی را از ذخایر بدن خودش تامین می‌کند؛ موادی مثل کلسیم و ریزمغذی ها و .... حال سوال اینجاست که بدن برای جبران و جایگزینی این ذخایر به چقدر زمان نیاز دارد؟
 
در یک نگاه کلی این زمان با تغذیه مادر و میزان استرسی که در دوران بارداری و به خصوص بعد از زایمان بر او وارد می‌شود در ارتباط است اما به طور میانگین بدن خانم ها به ۳ سال زمان نیاز دارد تا این ذخایر را دوباره جایگزین کنند. به خصوص این که وزن، توده بدنی و انرژی مادر هم بعد از هر بار بارداری تحت تاثیر قرار می‌گیرد و برای جبران به زمان نیاز دارد.
 

مادران ۳۵ ساله بخوانند
 
رعایت فاصله زمانی بین دو بارداری مادرانی را که در سن بالا ازدواج می‌کنند یا دیر بچه دار می‌شوند نسبت به دیگران بیشتر دچار مشکل می‌کند.
 
این مادران معمولا از دو طرف تحت فشار هستند چون هم با خطرات بارداری در سن بالا مواجهند هم فاصله کم بین دو بارداری. خانمیکه در سی و چند سالگی ازدواج می‌کند اگر بخواهد فاصله طبیعی بین دو بارداری را رعایت کند بارداری دوم او از ۳۵ سالگی که مرز بارداری درخانم هاست می‌گذرد (بهترین سن بارداری بین ۲۰ تا ۳۰ سالگی است و ۱۸ تا ۳۵ سال به عنوان مرز بارداری به شمار می‌رود)
 
در چنین شرایطی تصمیم نهایی به عهده خود مادر و البته همسر او است. با این حال تصمیم آن ها هرچه که باشد این مادران باید تمام مقدمات و بهداشت دوران بارداری را تحت نظر پزشک خود با بالاترین کیفیت رعایت کنند تا به این ترتیب تا حد امکان از عوارض بارداری در سن بالا و احیانا بدون در نظر گرفتن فاصله بین دو بارداری مصون بمانند.
 

بیشتر از ۵ سال هم دردسرساز است!
 
فقط فاصله کم بین بارداری ها نیست که می‌تواند سلامت مادر و کودک را به خطر بیندازد. فاصله بیش از اندازه بین ۲ زایمان هم گاهی می‌تواند همانقدر دردسرساز شود که زمان کم بین ۲ بارداری.
 
اگر فاصله بین ۲ بارداری بیشتر از ۵ سال شود عوارض بین ۲ بارداری و متعاقب آن زایمان هم بیشتر می‌شود. اغلب مادرانی که فاصله بارداری آن ها به ۶۹ ماه یعنی ۵ سال و نیم می‌رسد، نسبت به مادرانی که فاصله بارداری آن ها کمتر از ۵ سال است با مشکلات بیشتری مواجه می‌شوند.
 
یکی از شایع ترین این مشکلات مسمومیت دوران بارداری است. افزایش فشارخون در دوران بارداری، دفع پروتئین از طریق ادرار و تورم بیش از حد دست ها و حتی پاها از نشانه های مسمومیت در دوران بارداری هستند که احتمال بروز آن ها در خانم هایی که فاصله بین دو بارداری آن ها بیشتر از ۵ سال است، بیشتر از دیگران وجود دارند.