آیة الله سیستانی(دام ظلّه):

کتاب هایی که چند جلدی است و جداگانه فروخته نمی شود اگر بعضی از جلدها استفاده نشود، خمس ندارد ولی اگر کتاب ها جداگانه قابل فروش است فقط جلدهایی که استفاده نشده خمس دارد.

آیة الله شبیری زنجانی(دام ظلّه):

در صورتی که کتب مذکور در معرض استفاده باشد، به آن ها خمس تعلق نمی گیرد.

آیة الله صافی گلپایگانی(دام ظلّه):

اگر کتاب ها معرض حاجت فعلیه اوست خمس ندارد هر چند اتفاقاً یک سال از آن ها استفاده نکرده باشد. والا خمس آنها واجب است در موارد مشکوک الاستفاده خمس واجب است.

آیة الله مکارم شیرازی(دام ظلّه):

چنان چه مورد نیازشان باشد خمس ندارد ولی اگر فعلاً نیازی به آن ندارند و مقصودشان استفاده در آینده است خمس به آن تعلّق می گیرد. (اگر در تمام طول سال نیز از آن استفاده نکند ولی وجود آن کتاب برای مواقع ضروری برای کتابخانه لازم است نیاز محسوب می شود.)

آیة الله نوری همدانی(دام ظلّه):

در صورتی که کتاب ها مورد نیاز باشد خمس به آن ها تعلق نمی گیرد.

جواب: شروع سال خمسی حقوق بگیران اعم از كارگران، و كارمندان و... همان روز اولی است كه مزد یا حقوق خود را دریافت می‌كنند و یا می‌توانند دریافت كنند. (ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبری، چاپ وزیری، س995).

شرح پرسش: شخصی اول دی ماه، پایان سال خمسی‌اش بوده و خمسش را پرداخت نکرده است. وی در پایان سال خمسی، یک میلیون تومان در حسابش بوده، ولی در بین سال جهت مخارج زندگی 500 هزار تومان قرض کرده است. آیا الآن که دو ماه می‌گذرد، برای محاسبه خمس می‌تواند آن 500 هزار تومان قرضی را که تا الآن پرداخت نکرده، از یک میلیون کم کند و به طلبکار بپردازد و فقط خمس 500 هزار تومان باقیمانده را پرداخت نماید؟ اگر چند ماه بعد موعد ادای قرض باشد و در آن زمان قصد پرداخت داشته باشد چطور؟

نظر مراجع تقلید در این‌باره مختلف است:

1. گروهی معتقدند چنانچه قبل از پایان سال خمسی بدهی خود را پرداخت کند، آن مقدار مشمول خمس نیست، ولی اگر بعد از سال خمسی پرداخت کند، نمی‌تواند مبلغ بدهی را از درآمد باقی‌مانده کسر نماید.

2. برخی می‌گویند اگر بدهی مربوط به همان سال درآمد باشد و بخواهد آن‌را پرداخت نماید، از درآمد سال کسر می‏‌شود، هر چند از پایان سال خمسی گذشته باشد.

3. بعضی نیز بر این باورند که اگر شخص بعد از این‌که درآمدی دارد، قرض کرده است، بدهی از درآمدش کسر می‌شود ولی اگر قبل از این‌که درآمدی داشته باشد قرض کند، نمی‌تواند آن‌را از درآمد کسر کند. بله اگر هنوز از زمان حصول درآمد یک سال نگذشته باشد، می‌تواند بدهی را از این درآمد پرداخت کند و گرنه ابتدا باید خمس یک میلیون را بدهد، سپس قرضش را با مابقی بپردازد.

شایان ذکر است؛ همه فقها در این مسئله اتفاق نظر دارند که اگر بدهی مذکور، مربوط به ‌سال‌های قبل باشد، نمی‌توان در پایان سال خمسی آن‌را از درآمد باقی‌مانده کسر نمود، ولی اگر در بین سال بدهی سال‌های قبل را پرداخت کرد، می‌تواند از در آمد سال کسر کند.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای(مد ظله العالی):

بدهی، اعم از این‌که بر اثر قرض گرفتن باشد و یا بر اثر خرید نسیه یا وام اگر به خاطر تامین مخارج سالانه زندگی همان سال درآمد باشد، اگر بخواهد پرداخت نماید از درآمد سال کسر می‏‌شود، ولی اگر برای بدهی‏‌های سال‌های قبل باشد هر چند مصرف درآمد سالانه برای پرداخت آن جایز است ولی اگر تا پایان سال پرداخت نشود از درآمد سالانه استثنا نمی‏‌شود.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی(مد ظله العالی):

قرضی که هزینه زندگی سال شود می‌تواند مقدار آن را از درآمد همان سال کسر کنند و خمس ما زاد را پرداخت کنند ولی نمی‌توانند قرض سال‌های قبل را از درآمد این سال کسر کنند.

حضرت آیة الله العظمی شبیری زنجانی(مد ظله العالی):

اگر بعد از به دست آمدن درآمد برای مخارج قرض کرده، از درآمد کسر می‌شود ولی اگر قرض قبل از حصول درآمد باشد نمی‌تواند از درآمد کسر کند.
بله اگر هنوز از زمان حصول ربح یکسال نگذشته می‌تواند دینش را از این درآمد بپردازد و گرنه ابتدا باید خمس یک میلیون را بدهد و سپس قرضش را با مابقی بپردازد.

حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی(مد ظله العالی):

اگر قبل از رسیدن سال بدهی پرداخت شود مانعی ندارد ولی کنار گذاشتن و کسر مُسقط خمس نیست. پس در فرض سوال که تا قبل از رسیدن سال، بدهی را نپرداخته است پرداخت خمس موجودی در اول سال (خمس یک میلیون تومان) واجب است.

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی(مد ظله العالی):

چنانچه قبل از سال خمسی بدهی خود را پرداخت کند مشمول خمس نیست، ولی اگر بعد از سال خمسی پرداخت کند خمس دارد و نمی‌توان مبلغ بدهی را کسر کند.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

اگر قبل از رسیدن سال خمسی مبلغ مذکور را به طلبکار بدهد، جزء موونه محسوب می‌شود و خمس ندارد. در غیر این‌صورت باید خمس آن را بپردازد.

حضرت آیة الله العظمی وحید خراسانی(مد ظله العالی):

اگر در بین سال براى مخارج خود قرض کند و پیش از تمام شدن سال منفعتى ببرد، نمى‌تواند مقدار قرض خود را از آن منفعت کسر نماید، مگر این که قرض بعد از حصول منفعت باشد، ولى مى‌تواند قرض خود را از منافع اثناى سال ادا نماید.

جواب: اگر وسائل اضافی باشد خمس دارد اما آنچه به عنوان جهیزیه همراه زن بوده و زائد بر شأن نبوده است اگر بیش از یك سال هم مورد استفاده قرار نگرفته باشد خمس ندارد. (ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبری، چاپ وزیری، س906).