امروزه یکی از مسائلی که در جامعه کم مشاهده نمی شود، شوخی کردن نامحرم است. گاهی دیده می شود که در دانشگاه ها، آموزشگاه ها و... در حین درس جهت خسته نشدن دانش آموزان و دانشجویان و یادگیری بهتر دروس، استاد چه مرد، چه زن با جنس مخالفش که از شاگردانش هستند و همه از نظر جنسیت مخالف اویند شوخی ای کند که آنها باصدای بلند بخندند.

متاسفانه در محیط کار یا محیط کوچه و بازار و...، نیز شاهد شوخی ها و بگو و بخند های افراد نامَحرم با یکدیگر هستیم که چه بسا چنین اعمالی باعث فروپاشی کانون گرم خانواده شده است. 

در این مقاله بر آن شدیم نگاه اسلام را در این زمینه بیشتر بدانیم:

قرآن کریم به زن ها دستور داده در برخورد با نامحرم نرمی و ملاطفت نشان ندهند:

«فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ".:[احزاب 32]«پس به ناز سخن مگویید تا آنكه در دلش بیمارى است».

در خصوص روابط دو جنس مخالف، دیدگاه های افراطی و تفریطی وجود دارد. برخی آن را تا حد روابط خواهر و برادر بالا برده و بر اساس آن، بیشترین آزادی را در این گونه ارتباطات روا می دانند. برخی دیگر به طور مطلق هر گونه ارتباط با غیر همجنس را ناصحیح قلمداد می کنند. 

در این میان، اسلام دین تعادل است و افراد جامعه اسلامی را به رعایت حد اعتدال در امور فراخوانده است: «وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ [ سوره یوسف، آیه 33] همان گونه (که قبله شما، یک قبله میانه است) شما را نیز، امت میانه ای قرار دادیم (در حد اعتدال، میان افراط و تفریط) تا بر مردم گواه باشید.»

از سوی دیگر، خداوند متعال با حکمت خویش، مناسبات و روابط انسانی و از جمله روابط با جنس مخالف را به صحیح ترین وجه ممکن ترسیم کرده است. 

در این فرصت به قسمتی از رابطه با نامحرم در بخش کلامی آن بحث خواهیم کرد؛

گفتگو

سخن گفتن با نامحرم نیز از جمله مواردی است که می تواند زمینه برخی انحرافات جنسی را در بین افراد فراهم کند. از سوی دیگر، گاه صحبت کردن با جنس مخالف اجتناب ناپذیر می شود. از این رو، لازم است با رعایت مواردی که در پی می آید، آثار منفی این گونه گفتگوها به حداقل برسد.

پرهیز از شوخی با نامحرم

شوخی کردن با نامحرم، حریم میان آنها را کم رنگ نموده و احتمال وقوع گناه را در بین آنان تقویت می کند، اولیای دین افراد را از مزاح با نامحرم برحذر داشته اند. 

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نیز نقل شده است که فرمود: «مَنْ فَاکهَ امْرَأَهً لَا یمْلِکهَا- حُبِسَ بِکلِّ کلِمَهٍ کلَّمَهَا فِی الدُّنْیا أَلْفَ عَامٍ فِی النَّار؛[ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 73، ص 363] کسی که با زن نامحرمی مزاح کند، به ازای هر کلمه ای که با او سخن گفته، هزار سال در دوزخ حبس می شود.

ابابصیر، از شاگردان امام صادق علیه السلام می گوید در کوفه به زنی قرآن می آموختم و روزی اتفاق افتاد که با او مزاح کردم. هنگامی که در مدینه به محضر امام باقر علیه السلام وارد شدم، مرا سرزنش کرد و فرمود: «مَنِ ارْتَکبَ الذَّنْبَ فِی الْخَلَاءِ لَمْ یعْبَأِ اللَّهُ بِهِ -أَی شَی ءٍ قُلْتَ لِلْمَرْأَهِ- فَغَطَّیتُ وَجْهِی حَیاءً وَ تُبْتُ- فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع لَا تَعُد؛[ همان، ج 46، ص 247] کسی که در خلوت مرتکب گناه شود، خدا به او اعتنا نمی کند. چه چیزی به آن زن گفتی؟- از خجالت چهره خود را پوشاندم و توبه کردم- حضرت فرمود: دیگر تکرار مکن.»

بنابراین اگر شوخی با نامحرم، به قصد لذت باشد یا خوف فتنه و کشیده شدن به گناه وجود داشته باشد، به شدت مذموم و از حکم حرمت برخوردار است اگر چه آن نامحرم هم کلاسی و یا شاگرد انسان باشد.

آیا روایت "هر مردی که با زنی نامحرم شوخی کند در قیامت به ازای هر کلمه‌ هزار سال حبس خواهد شد" صحیح است؟

این روایت مفصل و طولانی را که بیشتر مفاد آن در مورد مسائل اجتماعی و روابط بین افراد است، مرحوم شیخ صدوق در کتاب «ثواب الاعمال و عقاب الاعمال» آورده، که پیامبر اسلام(صلی الله و علیه وآله) فرموده است: «...و هرکس، با زنى نامحرم شوخى و مزاح کند، به هر کلمه‌اى که با او گفت‌وگو کرده؛ هزار سال در آتش دوزخ او را زندانى کنند، و آن زن اگر خود را با رضایت در اختیار وى قرار دهد، یا این‌ که شوخى کند تا آن‌که مرد از او کام گیرد بر آن زن همان گناه و کیفر باشد که بر مرد است، و چنانچه زن راضى نباشد و مرد به زور از او به نحوى کام گیرد، گناه هر دو بر مرد است و دو عقوبت خواهد دید».

بررسی سند حدیث

روایت را از نظر سند نمی‌توان دارای رتبه قابل قبولی دانست.

بررسی محتوای حدیث

حدیث مذکور، مفصل و دارای ابعاد گسترده‌ای است که بیان همه آنها از عهده این مختصر خارج است. 

درباره قسمتی که پرسیده شده، بررسی‌ هایی خواهیم داشت.

معمولاً درباره احادیثی که درباره یکی از اصول اخلاقی مورد تأیید اسلام سخن گفته، دقت‌های سندی انجام نمی‌ شود، شاید علت آن؛ مورد قبول بودن اصلی است که حدیث مورد نظر در صدد تبیین، توضیح یا تعمیم و بیان جزئیات آن است.

در حدیث مورد نظر؛ صحبت از عقوبت اخروی برای عملی است که اصل آن در اسلام مورد قبول واقع شده است و آن هم، برخورداری زنان و مردان جامعه از یک ارتباط سالم و بدون شهوترانی در سطح اجتماع است. 

قرآن کریم در تذکری به همسران پیامبر(صلی الله و علیه و آله) چنین می‌ فرماید: «ای همسران پیامبر! شما مانند دیگر زنان نیستید؛ اگر تقوا پیشه کنید، پس در کلام خود با [مردان نامحرم] به گونه‌اى هوس‌انگیز سخن نگویید که بیماردلان در شما طمع کنند، و سخن شایسته بگویید!» [ احزاب، 32]

پس اصل ارتباط کلامی سالم؛ بین زن و مرد نامحرم؛ مورد تأکید اسلام و قرآن است؛ و اسلام خواسته تا بین زن و مرد نامحرم آنچه موجب شهوترانی و سقوط در گناهان بزرگ ‌تر است؛ از بین برود. اما برخی روایات به کمیّت و کیفیّت عذاب می ‌پردازد.

در این روایت؛ عقوبت شوخی با نامحرم را بسیار بزرگ خوانده و عقوبت آن ‌را هزار سال زندانی شدن در آتش دوزخ دانسته است! که دلالت بر بزرگی این گناه دارد.

نقل این روایت؛ توسط افرادی مانند شیخ صدوق به نوعی ناظر به قبول محتوای آن از طرف این بزرگان است، اما باید به این نکته هم توجه داشت که در صورت پذیرش این حدیث نیز، عذاب اعلام شده در مورد هر نوع شوخی و مزاح نخواهد بود، بلکه اشاره به مواردی دارد که چنین مزاحی به نوعی تحریک کننده شهوت جنسی باشد.