جامعه امروز رنگ اسلام و مسلمانی را در خود کمرنگ می بیند و چقدر هستند و هستیم افرادی که خود را مسلمان، پیرو پیامبر می دانیم اما ذره ای از رفتارمان شباهتی با اسلام واقعی ندارد.

در این مقاله بر آنیم تا با استفاده از منبع اصلی دین اسلام یعنی قرآن، مسلمانی را تبیین نماید و مردم را به این گونه مسلمانی که قرآن نشان می دهد، دعوت نماید.

اسلام و مسلمانی

بر اساس تبیین قرآن، اسلام نام همه آیین های توحیدی است که مبتنی بر وحی الهی از سوی پیامبران خداوند به جامعه بشریت معرفی شده تا انسان بر اساس آن، مسیر هدایت و کمال را بپمایند و متاله و ربانی شده و در مقام خلافت و مظهریت ربوبی قرار گیرند.

از نظر آموزه های قرآنی آن چه تحت عنوان و نام ادیان توحیدی و ابراهیمی شناخته می شود، جز شرایع اسلام نیست که در حقیقت شاخه ها و منهاج و روش های همان دین اسلام است که همواره یکی و یگانه بوده است.(مائده، آیه 48)

در حقیقت اسلام نام همه شرایع الهی است از آدم(ع) تا خاتم(ص) است و آن چه در شرایع اسلامی تغییر یافته است، جزئیاتی است که به سبب مقتضیات زمان و مکان نیازمند تغییر بوده است، ولی هرگز در اصول دین اسلام در طول تاریخ پیامبری هیچ تغییری رخ نداده است.(همان آیات و آیات دیگر)

مسلمان امروزی در جامعه؛ مسلمان قرآنی

قرآن تصویر و ترسیمی از مسلمانی دارد که در جامعه بر خلاف آن از مسلمان دیده می شود؛ زیرا از نظر افکار و اعتقاد و هم در عمل و رفتار، به گونه ای هستند که خلاف آموزه های وحیانی می باشد.

از نظر قرآن، مسلمانی دو معنای دیگر عام و خاص دارد؛ گاه وقتی از مسلمانی سخن به میان می آید به کسی گفته می شود که به دین اسلام متدین است؛ یعنی اصل اسلام را پذیرفته و شهادتین را بر زبان جاری کرده، گرچه پای بندی عملی به احکام اسلام نداشته باشد.(حجرات، آیه 14؛ المیزان، ج 18، ص 328)

خداوند در این آیه بیان می کند که برخی از مردمان مدعی ایمان شده اند، در حالی که ایشان تنها به کلیات اسلام ایمان آورده و اسلام به سبک زندگی ایشان و اعتقاد و باور آنان نشده است. هر گاه اسلام سبک زندگی کسی شود و اعتقاد کامل به آموزه های آن داشته و بدان پای بند شود، آن گاه مومن خواهد بود که مرتبه کامل مسلمانی است.

معنای دوم مسلمانی همان پای بندی کامل به آموزه های وحیانی است که در این صورت مسلمان مترادف معنای مومن است. قرآن هرگاه درباره پیامبران، از عنوان اسلام و مسلمانی سخن می گوید، همین معنای دوم از مسلمانی مراد است.

به عقیده غالب اهل سنت و شیعه، هر مومنی مسلمان است، ولی هر مسلمانی مومن نیست. (دانشنامه قرآن، ج 1، ص 219)

مسلمان قرآنی

از ویژگی اسلام و مسلمانی که در آیات قران اشاره شده، استقامت مسلمانان و پایداری و پای بندی آنان به وظایف و تکالیف الهی و انجام آن است. (هود، آیه 112)

مسلمان اهل استعانت از خداوند است و به جای این که از دیگران یاری و استعانت جوید تنها از خداوند استعانت می جوید؛ زیرا خداوند را تنها مالک هستی و رب و پروردگار جهانیان می داند و از این رو تنها او را شایسته عبودیت می شناسد و علم و قدرت و حکمت و مالکیت را از آن خداوند می داند. از این رو، تنها از او یاری و استعانت می جوید. (سوره حمد؛ نساء، آیه 75)

مسلمان همان گونه که در جهاد از جان می گذرد هم چنین برای تحقق اهداف اسلام از مال خود می گذرد و می داند که خداوند با پیروزی ایشان بر دشمن، خسارت های مادی او را نیز جبران می کند و عزت اقتصادی و مادی را به او بازمی گرداند.(توبه، آیه 28)

مسلمان اهل ضعف و سستی نیست، چنان که اهل استکبار و ظلم نیست. مسلمان ممکن است در استضعاف قرار گیرد یا مظلوم واقع شود، ولی هرگز ظلم پذیر نیست. از این روست که تلاش می کند به هر شکلی خود را از استعضاف در آورد و از ظلم رهایی بخشد و بر ظالم چیره گردد و مستکبر را به خاک مذلت و خواری بکشاند.(نساء، آیه 75؛ انفال، آیات 24 و 26)

مسلمان نه تنها در اندیشه رهایی از ظلم و استعضاف خود و مسلمانان دیگر است،‌ بلکه نسبت به هر موجودی احساس وظیفه دارد و تلاش می کند تا در برابر ظالم و مستکبر در همه جای جهان بیایستد و به عدالت قیام کند و دستگیر مظلوم و مستعضف باشد و در این راه نیز از جان و مال خود هم می گذرد و به جنگ ظالم و مستکبر می رود.(نساء، آیه 75)

مسلمانی از نظر قرآن، سبک زندگی اعتدال است. مسلمان از نظر قرآن انسان معتدلی است که در مسیر عدالت و اعتدال به دور از هر گونه افراط و تفریطی زندگی می کند و نیازهای مادی و معنوی و روانی و جسمی خود را در حد مطلوب پاسخ می دهد.(طه، آیه 135؛ فاطر، آیه 32)

مسلمان اهل دانش و تفقه در دین است و برای شناخت دین و تبلیغ آن در میان مردمان تلاش می کند. (توبه، آیه 122) چنان که مسلمان اهل عمل به خیر و نیکی و دعوت دیگران به آن و نهی از هر گونه زشتی و نابهنجاری است. (آل عمران، آیات 101 و 104)

  مسلمان به سبب ایمان به خدا و تقوای الهی، اهل بصیرت است و در فتنه ها قدرت تشخیص را دارا می باشد و می تواند در فضای خاکستری حق را از باطل تشخیص دهد و راه خویش را در میان حق و باطل بیابد و به سوی حق گرایش یافته و آن را به دست آورده و تقویت نماید.  (بقره، آیه 143؛ عنکبوت، آیه 10 و 11؛ انفال، آیه 29)

هنگامی که با غیر مسلمان رو به رو می شود اهل تسامح و تساهل است تا او را به حقانیت اسلام دعوت کند. بر مشترکات می خواند و از تفرقه باز می دارد و می کوشد تا حقانیت در هر مقداری که امکان تحقق و حضور دارد، ظهور یابد.(آل عمران، آیه 64)

مسلمان اهل انفاق و احسان است واز هر آن چه خداوند روزی ایشان کرده به دیگران می دهند.

مسلمانان سست ایمان

باید توجه داشت که همه مسلمانان این گونه نیستند و چنان که گفته شد اسلام در برابر ایمان یک معنای عام است و شامل هر کسی می شود که شهادت بگوید. از این روست که خداوند مسلمانانی را نیز شناسایی و معرفی می کند که اهل نفاق (آل عمران، آیه 154؛ نساء، آیه 81؛ توبه، آیه 66)، دارای افکار جاهلی (نساء،‌آیه 94)،‌اهل ربا خواری و نزول خواری (بقره، آیات 278 و 279)، اذیت و آزار به پیامبر (احزاب،ایات 53 و 57 و 69)، اهل شرک ورزی (نساء، ایه 51)، ایمان به طاغوت و جبت و پذیرش سلطه ایشان (همان)،‌ اهل فرار از جبهه و جنگ (توبه، آیه 92)، گرفتار غرور و خودپسندی (توبه، ایه 25)، اهل بدگمانی و غیبت و افترا و تهمت (نور، آیات 11 تا 16 و صف؛ آیات 2 و 3 ) اهل ترک واجبات و فرایض الهی (جمعه، آیات 9 و 11)، اهل درخواست های بی جا (بقره، ایه 108)، ترسو و بزدل (نساء، آیه 77)، سلطه پذیر و دشمن دوست (مائده،آیات 52 و 53) اهل تفاخر و خود بزرگ بینی و امتیاز خواهی (توبه، ایه 19)، دنیا طلب (جمعه، آیات 9 و 11) خیانت کار و افشا کننده رازها و اسرارها (انفال، ایه 27)، رفاه طلب (توبه، ایه 38) تنبل و سست (نساء، آیات 72 و 73) ، حسود و جاسوس و مانند آن می باشند.

از نظر قرآن اینان مسلمانان سست ایمانی هستند که هنوز ایمان واقعی در دل و جان ایشان نفوذ نکرده است و تنها از اسلام همان نام را با خود دارند و این گونه است که به اسلام و مسلمانی ضربه می زنند و آبروی اسلام و مسلمانی را می برند.

در بسیاری از آیات قرآنی اینگونه مسلمانان و مسلمانی را سرزنش و بی فایده می شمارد؛ زیرا تنها عامل حفظ خون و مال و عرض ایشان است و از حقوق شهروندی بهره می برند ولی هیچ سود و بهره ای واقعی از اثار اسلام و ایمان نمی برند و دنیا و آخرت خویش را این گونه تباه می سازند.

بنابراین، مسلمان واقعی کسی است که با ایمان واقعی و عمل به احکام آن، دنیا و آخرت خویش و دیگران را اباد کند و از فواید ایمان و اسلام و مسلمانی در دنیا و آخرت بهره برد.