مجازات یا عفو، تنها به دست خداوند است. زیرا آفرینش و حاكمیّت تمام هستى در دست اوست.

در آیه 129 سوره آل عمران، افرادِ مورد قهر یا لطف معیّن نمى‏ شوند، تا غرور یا یأس براى كسى پیدا نشود و همه در حالت خوف و رجا باشند. ناگفته پیداست كه عفو یا عذاب، بر اساس حكمت الهى و وابسته به زمینه ‏هایى است كه انسان در خود و یا جامعه به وجود مى‏ آورد.

وَلِلّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ یَغْفِرُ لِمَن یَشَاءُ وَیُعَذِّبُ مَن یَشَاءُ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ (آل عمران ـ 129)

و آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است از آن خداست هر كه را بخواهد مى ‏آمرزد و هر كه را بخواهد عذاب مى‏ كند و خداوند آمرزنده مهربان است.

این آیه در حقیقت تاكیدى است براى آیه قبل، و مى‏ گوید: "آمرزش و مجازات به دست پیامبر نیست، بلكه به فرمان خداوندى است كه حكومت آنچه در آسمان ها و زمین است، به دست او است، آفرینش از او است، مالكیت، و تدبیر آنها نیز از آن او است.

بنابراین، او است كه مى‏ تواند گناهكاران را هرگاه صلاح ببیند ببخشد، و یا مجازات كند: وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ.

در عین حال كه مجازات او شدید است، او آمرزنده و مهربان است و رحمت او بر غضب او پیشى مى‏ گیرد.

بد نیست در اینجا به گفتار یكى از دانشمندان اسلامى كه در عین فشرده بودن پاسخى است براى بعضى از سوال ها، اشاره كنیم.

مفسر عالیقدر "طبرسى" در ذیل آیه نقل مى‏ كند كه از یكى از دانشمندان پرسیدند: خداوند چگونه بندگان را به خاطر گناهان مجازات مى‏ كند، با آن رحمت واسعه و بى‏ پایانش؟

او در پاسخ گفت: "رحمت" خداوند، "حكمت" او را از بین نمى‏ برد، زیرا رحمت او همچون حس ترحم ما از احساسات و رقت قلب سرچشمه نمى‏ گیرد، بلكه رحمت او همیشه آمیخته با حكمت است، و حكمت ایجاب مى‏ كند، كه گنهكاران (جز در موارد خاصى) به مجازات برسند".

نکات:

1ـ صاحب تفسیر آسان می گوید: خداى علیم به این جهت موضوع آمرزش و عذاب و آن افرادى را كه آمرزیده یا عذاب می شوند مشخص نفرموده است كه شخص عاقل و مكلف ما بین خوف و رجاء باشد و خویشتن را از عذاب خدا ایمن نداند؛ زیرا خود را از عذاب خدا ایمن دانستن خسران و زیان است و از طرفى هم از رحمت خدا مأیوس نباشد که این عمل کفر است و معناى قول امام جعفر صادق علیه السّلام كه می فرماید: اگر خوف و رجاء مومن مورد سنجش قرار بگیرند معادل یكدیگر خواهند بود همین است.

2ـ صاحب تفسیر احسن الحدیث نیز معتقد است: این آیه یك حكم كلى و در عین حال علت «او یتوب- او یعذب» در آیه سابق است یعنى: همه مال خدا است هر كه را بخواهد مى‏ آمرزد و هر كه را بخواهد عذاب مى‏ كند ولى جمله وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ حاكى از سبقت رحمت بر غضب است و لذا اسیران با پرداخت فدیه آزاد شدند و طعمه شمشیر نگردیدند.

3ـ صاحب تفسیر هدایت ذیل این آیه معتقد است که: خدا قادر است كه توبه را بپذیرد، به همان ‏گونه كه قادر بر عذاب كردن ظالمان از راهى یا از راه دیگر است.

4ـ صاحب تفسیر مجمع البیان نیز می فرماید:

وَ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ- یعنى ملك و سلطنت و ملك و ثروت و خلقت و قدرت بر همه موجودات فقط مال اوست هر چه بخواهد با آنها می كند، ایجاد و نابودى و بازگرداندن بدست اوست.

یَغْفِرُ لِمَنْ یَشاءُ- گناه هر مومنى را كه بخواهد مى ‏بخشد و بر آن عقابشان نمی كند و این البته از رحمت و فضل اوست.
وَ یُعَذِّبُ مَنْ یَشاءُ- كافران را عذاب می كند و نیز هر یك از گنهكاران مومن را كه بى‏ توبه بمیرد عقاب می نماید و این نیز عدل است.

دلیل این معنى آیه مباركه إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَكَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ یَشاءُ است که  خداوند شرك را نمى‏ بخشد و بقیه گناهان را براى هر كه بخواهد مى ‏بخشد و اگر این آیه نبود، عقلاً بخشش همه چیز را جایز می شمردیم‏.
5- [ما]: اعم از من است كه عاقل و غیر عاقل را شامل مى ‏شود، زیرا مفید جنس است‏.

پیام ‏های آیه:

1ـ حقّ عفو یا كیفر، تنها بدست كسى است كه حاكمیّت آسمان ‏ها و زمین براى اوست. «لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ»، «یَغْفِرُ»، «وَ یُعَذِّبُ»

2ـ در نظام الهى، اصل بر عفو و مغفرت است. «یَغْفِرُ» بر «یُعَذِّبُ» مقدّم شده است.