تمساح پوزه کوتاه ایرانی با نام محلی گاندو، از راسته کروکودیل سانان و از خانواده کروکودیلیا به شمار می رود. این تمساح تالابی تنها کروکودیل بومی ایران است که در زیستگاه های جنوب شرقی کشور و تنها در منطقه بلوچستان پراکنده است.
مهم ترین مناطقی که به عنوان زیستگاه گاندو در ایران شناخته می شوند عبارتند از: رودخانه سرباز، رودخانه کاجو، برکه های میان راسک، باهو کلات، فیروزآباد، آزادی، درگس، کهیر برز، هوت کت، شیرگواز، باتلاق دلگان و باتلاق کلانی در جنوب استان سیستان و بلوچستان. به طور کلی زیستگاه اصلی این کروکودیل نواحی رودخانه ای به ویژه برکه های عمیق است.
تمساح پوزه کوتاه ایرانی، دارای پوزه ای کوتاه با ۱۹ دندان در فک بالایی و ۱۵ دندان در فک پایینی، دست و پای کوتاه با ۵ انگشت منتهی به ناخن های بلند در دست های جلویی و چهار انگشت منتهی به ناخن های کوتاه تر در پاهای عقبی می باشد. رنگ پوستش زیتونی با نوارهای تیره بر روی دمشان و نقاط تیره رنگ در طول دو طرف بدنشان است که به تدریج با رشدشان از بین می رود. رنگ پوست کروکودیل های مسن قهوه ای با علایم تیره پراکنده است. وجود استخوان های استئودرم در زیر پوست و روی ماهیچه باعث شده سطح پشت جانور خشن، سپرمانند و پوشیده از ۴ یا ۶ ردیف صفحه استخوانی شود که در هر ردیف ۱۶ تا ۱۸ استخوان صفحه غضروفی و محکی ایجاد گردد و مانند زرهی از شانه تا کمر این جانور را پوشانده است. دم این تمساح که تقریباً نیمی از طول بدن آن را تشکیل می دهد بسیار قوی است به طوری که با یک ضربه می تواند استخوان بدن یک پستاندار بزرگ را خرد کند. از دیگر ویژگی منحصر به فرد این تمساح داشتن اسید معده بسیار قوی است که این جانور را قادر به هضم اشیا سفت و سخت می کند.
ماه اسفند، زمان جفت گیری تمساح پوزه کوتاه ایرانی به شمار می رود و زمان تخم گذاری آن نیز در خرداد ماه است. گاندو ماده در شروع فصل بارندگی و به صورت شبانه در حاشیه شنی رودخانه اقدام به حفر گودالی با عمق تقریبی نیم متر می کند و حدود ۲۰ تا ۶۰ تخم گذاشته و روی آن را با شن می پوشاند. زمان تولد نوزادان تمساح ۶۰ روز پس از تخم گذاری است. معمولاً ۶۰ درصد از تخم ها به نوزاد تبدیل می شوند. مهم ترین منبع غذایی نوزادان لارو حشرات و بچه ماهی ها است. بزرگ ترین دشمنان نوزادان تمساح پرندگان شکاری و ماهیخوار و جانورانی چون سگ و بزمچه محسوب می شوند. سن بلوغ در این تمساح ایرانی بین ۵ تا ۱۰ سالگی می باشد.
براساس گزارش سازمان حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان، در حال حاضر حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ تمساح پوزه کوتاه در تالاب ها و آبگیرهای منطقه سرباز و چابهار بلوچستان زندگی می کنند. همچنین این اداره اعلام کرده که در سال های اخیر خشکسالی و محدود شدن دایره زیست و نیز از میان رفتن چرخه غذایی این تمساح ها باعث شد این جانوران با خطر انقراض روبرو شوند.
