اجداد خزندگان دوزیستان محسوب میشوند. خزندگان اولین جاندارانی هستند که توانسته اند زندگی در خشکی را به طور کامل تحمل نمایند. سطح بدنشان از پوست خشک و شاخی پوشیده شده است. بدن پوشیده از پولک ، اسکیوت و یا قطعات و صفحات استخوانی متنوع است. اسکلت خزندگان کاملا استخوانی است. قلبشان چهار حفره‌ای است.

دهلیزها کامل و در بطنها دیواره مابین آنها کاملا نیست. جنین از چهار پرده آمنیون ، کوریون ، کیسه زرده و آلانتوئیس پوشیده می‌شود. مارها ، مارمولکها ، تمساح و آلیگاتور ، لاک پشتها و تمام دایناسورها منقرض شده جزء رده خزندگان است. طبقه بندی خزندگان بر اساس حفره (فرورفتگی) یا سوراخ ناحیه گیجگاهی است شکل و تعداد این حفره apsid نام دارد.

خَزَندِگان از مهره‌داران خونسرد هستند.

دنیای خزندگان از دوزیستان به‌شمار می‌آیند. خزندگان اولین جانورانی هستند که توانسته‌اند زندگی در خشکی را بطور کامل تحمّل نمایند. سطح بدنشان از پوست خشک و شاخی پوشیده شده است. بدن پوشیده از پولک، یا قطعات و صفحات استخوانی متنوع است. اسکلت خزندگان کاملاً استخوانی است. قلبشان چهار حفره‌ای است.

دهلیزها کامل و در بطنها دیوارهٔ بین آنها کاملاً نیست. جنین از چهار پردهٔ آمنیون، کوریون، کیسه زرده و آلانتوئیس پوشیده می‌شود. مارها، مارمولک‌ها، تمساح و آلیگاتور، لاک پشتها و تمام دایناسورها منقرض شده جزء رده خزندگان است. طبقه‌بندی خزندگان بر اساس کاوها (فرورفتگی‌ها)ی ناحیهٔ گیجگاهی است. خزندگانی که در جمجمه، خود دو حفره دارند دوکاوان )دیاپسید) نامیده می‌شوند. آن‌هایی که بدون کاو هستند بی‌کاوان)آناپسید) و گروهی که یک کاو دارند تک‌کاوان)سیناپسید) نام دارند.

پیشینه

خزندگان از یک دودمان دوزیستی ابتدایی پدید آمدند که درنتیجهٔتکامل‏ تخمی که می‏توانست در محیط خشکی رشد کند، از وابستگی به آب آزاد شده بود. خزندگان بسرعت شاخه-شاخه شدند و در تمام محیط‌هایی که توسط پسر عموهای‏ دوزیستی بزرگشان اشغال شده بود، گسترش یافتند و شکارچیان و رقبای موفقی گردیدند. دوزیستان بزرگ در اواخر دورهٔ تریاس بتدریج از میان رفتند.

خزندگان حتی تا اواخر دورهٔ پرمین در استیلا بر دیگر زیستمندان و بر محیط موفق بودند، و این‏ موفقیت بویژه از ان دو گروه بود، پلیکوسورهاو دَدکاوان (تراپسیدها). ددکاوان، با توجه‏ به این حقیقت که پلیکوسورها (که توسط باله‌های پشتی بزرگشان شناخته می‌شوند) را در ابتدای دورهٔ تریاس از لحاظ گوناگونی تحت الشعاع قرار دادند، ممکن است‏ فعالتر و مهاجم تر بوده باشند.

آناپسید ها – سیناپسید ها – دیاپسید ها و سوراپسید ها

اولین خزندگان جمجمه های آناپسید ی داشتند. این جمجمه ها فقط دارای سوراخ هایی برای بینی و چشم ها و چشم پینه آلی است و هیچ منفذ دیگری ندارد. به خزندگان دارای چنین جمجمه ای آناپسید می گویند. این خزندگان یک گروه پارافیلتیک می سازند که سایر گروه ها نیز از آن تکامل می یابند. فقط اندکی بعد از به وجود آمدن خزندگان– گروهی به نام سیناپسید ها از آن ها جدا شدند. ویژگی سیناپسید ها داشتن یک منفذ در بخش گیجگاهی جمجه و پشت چشم ها است که محلی برای فعالیت عضلات آرواره ای فراهم می کند. این خزندگان همان خزندگان پستاندار مانند هستند که بعد ها با تغییراتی در آن ها – پستانداران به وجود می آیند. اندکی بعد از جدا شدن سیناپسید ها – گروه دیگری نیز به وجود آمدن که ویژگی ان ها داشتن دو منفذ در بخش گیجگاهی و زیر چشم بود. این خزندگان دیاپسید ها نام دارند. نقش این منافذ و حفره ها سبک تر کردن جمجه و همین طور ایجاد فضا برای عملکرد عضلات آرواره ای است که با قدرتمند کردن آرواره های خزندگان ان ها را به شکارچیان قهار تری تبدیل می کرد. خزندگان دیاپسید و آناپسید با توجه به آخرین نیای مشترک این خزندگان – به عنوان خزندگان واقعی یا همان سوراپسید ها طبقه بندی می شوند. برخی معتقدند که لاک پشت ها خزندگان بازمانده ی آناپسید ها هستند و این اعتقاد به خاطر ساختار جمجمه ی این خزندگان است. ولی مدارک دیگری باعث شده که این خزندگان را جزو دیاپسید ها به حساب اورند. از جمله این مدارک می توان به مطالعات مولکولی و تعیین توالی ژن ها و پروتئین ها اشاره کرد که لاک پشت ها را به عنوان عضوی از خزندگان دیاپسید نشان می دهد و مدرکی مهم برای این موضوع است.

آرکئوپتریکس

آرکئوپتریکس که ازکلمه قدیمی یونان archaios به معنای “قدیمی” و petryx به معنای “پر” یا “بال” گرفته شده است؛ از جمله قدیمی ترین و بدوی ترین پرندگانی است که شناخته شده اند. این پرنده در اواخر دوره ژوراسیس، یعنی حدود ۱۵۵ –۱۵۰ میلیون سال پیش و در منطقه ای که هم اکنون آن را آلمان می نامیم، می زیسته است. در زبان آلمانی، آرکئوپتریکس را با نام آروگل هم  می شناسند که این کلمه در زبان آلمانی به معنای «پرنده اولیه» یا «اولین پرنده» است. البته این نام آلمانی در کشورهای انگلیسی زبان هم به کار می رود.

در دوره ای که آرکئوپتریکس ها زیست می کردند، اروپا حاوی مجموعه جزایری در دریای کم عمق حاره ای گرم بوده، نسبت به زمان کنونی، خیلی به خط استوا نزدیک تر بود. ارکئوپتریکس ها دارای پرو بال بوده، اما در عین حال دندان و اسکلتی شبیه به دایناسورهای گوشتخوار داشت؛ بنابراین هم دارای خصوصیات پرنده ای و هم دایناسوری بود.

آرکئوپتریکس از لحاظ اندازه و اندام، به کلاغهای سیاه اروپایی شباهت داشته، دارای بالهای گرد پهن و یک دم بلند بوده است. آرکئوپتریکس می توانسته است حدود نیم متر بلندی، و یا ۱٫۶ فوت طول داشته باشد. پرهای او شبیه به پرهای پرندگان کنونی بوده، که این امر نشانگر توانایی پرواز است. از طرفی این جانور با داشتن آرواره ها و دندانهای تیز، و سه انگشت خمیده و پنجه مانند و یک دم طویل استخوانی، دارای خصوصیات خزندگان نیز می باشد. این مشخصه ها که با دایناسورهای دراپاد تطبیق دارند، باعث شده است که آرکئوپتریکس در مناظرات مربوط به فرضیه سیر تکاملی دارای مباحث گرمی باشد. بسیاری از افراد آن را « پیوند گم شده» حقیقی تصور می کنند. در سال ۱۸۶۲، توصیف اولین نمونه سالم آرکئوپتریکس، یعنی تنها دو سال پس از انتشار مقاله چارلز داروین تحت عنوان « منشاء گونه ها»، منجر به طوفانی پرحرارت از مناظرات درباره سیرتکاملی و نقش فسیلهایی گردید که تا به امروز باقی مانده اند

اجداد خزندگان دوزیستان محسوب می‌شوند. خزندگان اولین جانورانی هستند که توانسته‌اند از زندگی در خشکی را بطور کامل تحمل نمایند. سطح بدنشان از پوست خشک و شاخی پوشیده شده است. بدن پوشیده از پولک ، اسکیوت و یا قطعات و صفحات استخوانی متنوع است. اسکلت خزندگان کاملا استخوانی است. قلبشان چهار حفره‌ای است.

دهلیزها کامل و در بطنها دیواره مابین آنها کاملا نیست. جنین از چهار پرده آمنیون ، کوریون ، کیسه زرده و آلانتوئیس پوشیده می‌شود. مارها ، مارمولکها ، تمساح و آلیگاتور ، لاک پشتها و تمام دایناسورها منقرض شده جزء رده خزندگان است. طبقه بندی خزندگان بر اساس حفره (فرورفتگی) یا سوراخ ناحیه گیجگاهی است شکل و تعداد این حفره apsid نام دارد.

لاک پشتهای سه چنگالی Trionychidae

از دیگر لاک پشتهای آبزی است که در رودخانه‌ها و آبهای شیرین می‌کند و به نام لاک پشت فراتی دیده می‌شود. کاسه پشتی حدود ۳۰ سانتیمتر است و فاقد صفحات سخت است به جای آن دارای پوست چرمی شکل می‌باشد که روی لاک را می‌پوشاند. سطح گلو از زواید و چین خوردگیهای رگهای فراوان پوشیده شده است و می‌توان گفت که وقتی حلق از آب پر می‌شود شبیه آبشش عمل می‌کند در نتیجه جانور می‌تواند تا چند ساعت زیر آب باقی بماند

تواتارا

تواتارا هنوز بسیاری از خصوصیات خزندگان ابتدایی را از خود نشان می‌دهد علیرغم اینکه حدود ۱۷۰ میلیون سال از تکاملشان می‌گذرد بدن مارمولک مانند دارد. دارای چشم سومی است که در آهیانه قرار می‌گیرد. این چشم دارای عدسی ، شبکیه و اعصاب است به نظر می‌رسد که فاقد نقش قابل توجهی در زندگی جانور باشد. شبها فعالیت می‌کند زندگی نیم آبزی دارد. تخمهایش را درون گودالی می‌گذارد. انکوباسیون حدود ۱۳ ماه است. این خزنده به نامها تواتارا یا اسفنودون فقط در یک یا دو جزیره نیوزیلند یافت می‌شود. حداکثر حدود ۹۰ سانتیمتر رشد کرده و تا ۲۸ سال طول عمر آن گزارش شده است.

آمفیسبانیا

شبیه مار و کرم خاکی است. اکثرشان فاقد دست و پا هستند دم آنها بسیار کوتاه است و به همین دلیل می‌توانند در دو جهت حرکت کنند. لذا نام آمفیسباتیا که به معنی در دو جهت یا دو راه است به آنها داده شده است.

مارمولکها

زیر راسته مارمولکها تنوع بسیار جالبی دارند. بسیاری از مارمولکها فاقد دست و پا هستند اندام جاکبون که زوج است و در کام دهان قرار می‌گیرد عضو جالبی است که توسط آن خزندگان در ردیابی طعمه و دریافت جفت از آن استفاده می‌کنند. این اندام به عصب بویایی مرتبط بوده و دارای بشره حسی است و در ارتباط نزدیک با کانال غده اشکی بوده و احتمالا از ترشحات آن استفاده می‌برد. ذرات رایحه‌دار و معطره یا بوهای بخصوص را شناسایی نموده و بدین وسیله راهنمای جانور در طعمه‌یابی و جفت در زمان جفتگیری خواهد بود.

مارها

حرکت آرواره مارها بسیار خیره کننده است. استخوان کوادرات آزاد بوده و انعطاف پذیری قابل ملاحظه‌ای را امکان‌پذیر می‌سازد. بدین وسیله مارها می‌توانند از طعمه‌های بسیار بزرگتر از قطر بدن دهانشان تغذیه کنند. مارها تعداد زیادی دنده دارند که بالغ بر یک صد عدد است و این دنده‌ها آزاد بوده به جناغ سینه اتصال ندارد در حقیقت مارها فاقد استخوان جناغ سینه هستند. در مارهای بوآ بقایای استخوانهای لگن به شکل زائده ناخن مانند در اسکلت بندی جانور به چشم می‌خورد.

بسیاری از مارها زنده‌زا هستند و بسیاری تخم می‌گذارند. چشم مار و مارمولکها تفاوت فاحش این دو جانور است. وجود لایه عینک مانند در مارهای گوناگون که در زیستگاههای متنوع و متفاوتی زیست می‌کنند بیانگر این مطلب است که اجدادشان یا زیرزمین زندگی می‌کردند و یا شبها فعالیت داشته‌اند. مارها فاقد پلک هستند اما اکثریت مارمولکها دارای پلک متحرک هستند.

انواع پرندگـان

خزندگان یکی از ۶ گروه اولیه حیوانات هستند. خزندگان مهره داران خونسردی هستند که حدود ۳۴۰ میلیون سال پیش از اجداد دوزیست خود جدا شدند. ۲ ویژگی که خزندگان اولیه را از جانوران ۲ زیست متمایز کرده و انهارا تحت استعماره دراورد فلس و توانایی گذاشتن تخم هایی با پوست سخت است. فلس ها بدن خزندگان را از ساییده شدن محافظت میکند و رطوبت بدن انهارا حفظ میکند. تخم هایی با پوسته ی سخت محیط محافظت شده ای را به وجود می اورد که جنین در ان رشد نمو پیدا میکنند.

خزندگان به ۴ گروه اصلی تقسیم می شوند:

لاکپشت ها بین قدیمی ترین خزندگان هستند که امروزه زندگی میکنند و تغییرات خیلی کمی از زمان پیدایششان یعنی ۲۰۰میلیون سال پیش داشته اند.انها یک پوسته محافظتی دارند که بدن شان را احاطه کرده و علاوه بر محافظت باعث استتار انها میشود.لاکپشت ها هم روی زمین و هم در اب زندگی میکنند و هم در مناطق گرمسیری و هم معتدله یافت میشوند.

پولک داران گوناگونترین گروه خزندگان هستند و شامل مارمولکها،مارها و مارمولکهای کرم مانند هستند.امروزه حدود ۷۶۰۰گونه از پولک داران زندگی میکنند.قدیمی ترین فسیل پولک داران مربوط به دوره ژوراسیک است.پولک داران بصورت دوره ای پوست اندازی میکنند و مفصلی جمجمه و ارواره انها را به هم متصل کرده است که انها را قادر به گرفتن شکارهای بزرگتر و همچنین به انها قدرت بیشتری برای گاز گرفتن میدهد.

تمساح ها اولین بار در حدود ۸۴ میلیون سال پیش در دوره ی کرتاسه دیده شدند. این گروه شامل تمساح ها ، سوسمار ها و کروکودیل ها هستند. سوسمار ها نزدیک ترین خویشاوندان پرندگان هستند.افتاب پرستان گروهی از خزندگان هستند از نظر ظاهری شبیه مارمولک ها هستند و تفاوتی که با پولک داران دارند این است که جمجمه و ارواره انها با مفصل به هم متصل نشده است.افتاب پرستان زمانی خیلی گسترده بودند ولی امروزه فقط ۲گونه از انها باقی مانده است.در حال حاضر دسترسی به انها محدود به چند جزیره در نیوزیلند است.امروزه حدود ۸۰۰۰ گونه از خزندگان زندگی میکنند.

بین ۴گروه خزندگان،پولک داران گوناگون ترین گروه هستند.حدود ۷۶۰۰گونه از پولک داران وجود دارند،شامل حدود ۲۹۰۰گونه از مارها، ۴۵۰۰ گونه از مارمولک ها و حدود ۱۵۸ گونه از مارمولک های کرم مانند.لاکپشت ها از نظر گوناگونی بین خزندگان مقام دوم را دارند،با حدود ۲۹۴ گونه از دوزیستان،۲۳گونه از تمساح ها و ۲ گونه از افتاب پرستان وجود دارند.
اولین خزندگان حدودا ۳۴۰ میلیون سال پیش در دوره ی کربونیفر ظاهر شدند. گمان میشود خزندگان ۳۴۰ میلیون سال پیش ظاهر شدند. در دوره ی کربونیفر و از گروهی که شبیه خزندگان بودند یعنی دوزیستان که انها را خزنده مانند می نامیم.خزندگان اولیه شامل موجوداتی از جمله هیلونوموس (از اجداد سوسمار ها ، کروکدیل ها، لاکپشت ها و پرندگان ) پیترولاکوسمر (نوعی دایناسور)، ارکئوترسی ،پالتریس بوده اند.قدیمی ترین مدارک موجود از خزندگان مربوط به تعدادی رد پای یافت شده در نوااسکشیا میباشد.

خزندگان جانداران چهار پا هستند:

خزندگان دارای ۴ اندام هستند ، یک ویژگی که انها در گروه چهارپایان قرار میدهند.باید به این توجه کرد که بعضی از خزندگان مثل مارها پاهای خود را در حین تکامل تدریجی از دست دادند.

خزندگان خونسرد هستند :

خزندگان خونسرد یا جاذب حرارت هستند به این معنی که انها گرمای داخلی بدنشان را خودشان تولید نمیکنند. این یکی از خصیصه هایی است که انها را از دیگر گروه ها حیوانات مثل پستاندارانیا پرنده جدا میکنند ( هر دو انها خونگرم هستند به این معنی که قادر به تولید گرمای داخلی خود هستند) خزندگان باید برای گرم شدن به طبیعت تکیه کنند. به این دلیل است که انها در طول روز افتاب میگیرند و در شب به دنبال سرپناه هستند تا از سرمای شب در امان باشند. اگر دمای روزخیلی زیاد باشد،انها باید به دنبال یک سرپناه بگردند تا از جذب زیاد گرما جلوگیری کنند.

خزندگان دارای فلس هستند :

پوست خزندگان با فلس پوشیده شده است،که روی پوست بیرونی حیوانات رشد میکند و شامل موادی به نام کراتین است شبیه ساختار مو یا ناخن انسان. فلس ها به صورت دوره ای و در یک فرایند پوست اندازی جایگزین میشوند که در ان کل پوست بصورت یک تکه انداخته شده و یا پوسته پوسته شده و در تکه های کوچک انداخته میشود، فلس خزندگان در شکل ظاهری،اندازه، بافت و رنگ با یکدیگر متفاوت هستند.

خزندگان تخم گذار هستند:

تخم گذاران مهره دارانی هشتند که تخم هایشان با داشتن چند لایه غشایی محافظ توصیف میشود.خزندگان و پرندگان جزوه گروه تخم گذاران هستند.

دوره دوم زمین شناسی دوره ی خزندگان است :

دوره ی دوم زمین شناسی ۲۴۵ میلیون سال پیش اغاز شد،به عنوان دوره ی خزندگان شناخته شده، یک فصل از تاریخ زمین که در ان خزندگان حکم فرمایان زمین بودند. در این دوره ی زمانی دایناسور ها به وجود امدند و تنوع پیدا کردند. دوره ی حکم فرمایی خزندگان در ۶۵ میلیون سال پیش با انقراض دایناسور ها به پایان رسید.

در بسیاری از خزندگان جنسیت نوزاد توسط دمایی که جنین طی فرایند روی تخم خوابیدن در معرض ان قرار دارند مشخص میشود:

در پستانداران و پرندگان جنسیت فرزند در زمان بارورسازی مشخص میشود اما در بعضی از خزندگان، جنسیت فرزند به وسیله ی دمایی که جنین در اواسط دوره ی سوم رشد جنینی در معرض ان است مشخص میشود. این پدیده به عنوان جنسیت وابسته به دما شناخته شده است.

خزندگان بزرگی که امروزه وجود دارند شامل لاکپشت پشت چرمی، اژدهای کومودو، و کروکدیل ابهای شور هستند:
لاکپشت پشت چرمی بزرگترین گونه لاکپشت است. میانگین طول لاکپشت های چرمی بالغ ۲ متر و وزن انها بین ۲۵۰ و ۷۰۰ کیلوگرم است.وزن اژدهای کومودو ۱۰۰۰ کیلوگرم است. میانگین طول کروکدیل های ابهای شور ۴ تا ۵٫۵ متر است خزندگان در هر شکلی و هر اندازه ای و هر رنگی یافت می شوند و در بیشتر شرایط  آب و هوایی قادر به زندگی هستند.خزندگان از جهات زیادی به هم شبیه هستند. ولی در زیرشاخه هایی قرار می گیرند.برای هر کس که به حیوانات علاقه مند است ، آشنایی با خزندگان لازم است.

مشخصات عمومی

بعضی مشخصات بین همه خزندگان مشترک است. شامل پوست زبر ،  دارای فلس. روش تولیدمثلی تخم گذاری.خون سرد بودن. و داشتن ریه برای تنفس.بیشتر خزندگان گوشتخوار هستند و سرعت هضم بسیار کمتری از پستانداران دارند.خزندگان نسبت به پستانداران ، نیاز به انرژی کمتری دارند. و گاهی هفته ها با یک وعده غذایی زندگی می کنند.

تمساح ها و کروکدیل ها

این دسته از خزندگان با جثه بزرگ خود و قدرت خود و رفتارهای تهاجمی حین شکار، معروف هستند.تفاوت تمساح ها و کروکدیل ها در شکل آرواره و عادات آنهاست.کروکدیل ها فک بالای نوک تیز تری دارند و در آبهای شور بیشتر هستند. تمساح ها فک بالای گردتری دارند و در آب شیرین بیشتر هستند. هر دوی آنها اشتهای بالایی دارند و نصف وزن بدن می توانند در یک وعده بخورند.

لاک پشت ها

لاک پشت ها با راه رفتن آهسته خود ، و پوسته سخت اسخوانی خود که نقش دفاعی دارد ،  معروف هستند.لاک پشت ها دو دسته هستند. یک گروه بیشتر در آب به سر می برند و گروه دیگر در خشکی. پاهای این دو گروه هم با هم تفاوت دارد. یک گروه پاهای مناسب شنا کردن دارد و گروه دیگر پاهای مناسب راه رفتن.هر دو گروه همه چیز خوار هستند. مثلا از گیاهان ، ماهی ها ، حشرات ، کرم ها ، و حلزون ها تغذیه می کنند.

مارها

بیشتر مارها دست و پایی ندارند. مارها سریع و چابک هستند و بعضی زهر دارند که شکار خود را با آن از کار می اندازند.بعضی از مارها عبارتند از: مار زنگی ، مار باغی ، کبری ها ، آناکوندا ، پیتون ها ، مار بوآ.

مارها فوائد زیادی دارند مثل کنترل تعداد جوندگان.

اجداد خزندگان دوزیستان محسوب می‌شوند. خزندگان اولین جانورانی هستند که توانسته‌اند از زندگی در خشکی را بطور کامل تحمل نمایند. سطح بدنشان از پوست خشک و شاخی پوشیده شده است. بدن پوشیده از پولک ، اسکیوت و یا قطعات و صفحات استخوانی متنوع است. اسکلت خزندگان کاملا استخوانی است. قلبشان چهار حفره‌ای است.

دهلیزها کامل و در بطنها دیواره مابین آنها کاملا نیست. جنین از چهار پرده آمنیون ، کوریون ، کیسه زرده و آلانتوئیس پوشیده می‌شود. مارها ، مارمولکها ، تمساح و آلیگاتور ، لاک پشتها و تمام دایناسورها منقرض شده جزء رده خزندگان است. طبقه بندی خزندگان بر اساس حفره (فرورفتگی) یا سوراخ ناحیه گیجگاهی است شکل و تعداد این حفره apsid نام دارد.

زیر رده Anapsida

در جمجمه سوراخ یا فرورفتگی گیجگاهی وجود ندارد. استخوان مربعی شکل یا کوادرات ثابت و غیر متحرک است. از این رده فقط لاک پشتها باقی مانده‌اند. لاک پشتها دارای یک صفحه پشتی به نام کاراپاس و یک صفحه شکمی به نام پلاسترون هستند. صفحات در واقع همان لاک ها هستند. بطور کلی در خزندگان پوست دارای ترتیب زیر است. اپیدرم که شامل دو بخش خارجی که خود شامل ۵ لایه است.

بخش درونی اپیدرم که حاوی ۴ لایه است و آخرین بخش این لایه زاینده لایه germina trium stratum تشکیل می‌دهد. و بعد از اپیدرم لایه درم است که بسیار باریک می‌باشد و فاقد غدد مخاطی است. ولی در خزندگان گوناگون دارای غدد تولید کننده رایحه هستند که در برقراری ارتباط بین افراد بکار می‌رود. اپیدرم سازنده پولکهای خزندگان است.

لاک پشت زینی

دارای قطعات یا صفحات بزرگی است که نوعی پولک محسوب می‌شود. این پولکهای پهن و بزرگ در سطح خارجی خود صفحات سخت کراتینی به نام اسکیوت هستند. در پوست اندازی این صفحات سخت نمی‌ریزد و تعویض نمی‌شود بلکه با ادامه رشد بدن مواد جدید کراتینی به تمام سطح اسکیوت اضافه می‌شود تاجبران فرسایش آن باشد.

لاک پشت چرمی

بزرگترین لاک پشت جهان از خانواده Dermochelidae لاک پشت چرمی است. حدود ۲٫۵ متر طول لاک آن و حدود ۷۰۰ کیلوگرم وزن دارد. لاک این لاک پشت از پوست صاف و چرم مانندی پوشیده شده است. فاقد چنگال است دست و پایش پارو مانند است. در اطراف جزیره لارک دیده شده است و بیشتر از دیگر لاک پشتها به مراقبت نیاز دارد زیرا جمعیتش کم شده و در خطر انقراض است.

لاک پشتهای سه چنگالی Trionychidae

از دیگر لاک پشتهای آبزی است که در رودخانه‌ها و آبهای شیرین می‌کند و به نام لاک پشت فراتی دیده می‌شود. کاسه پشتی حدود ۳۰ سانتیمتر است و فاقد صفحات سخت است به جای آن دارای پوست چرمی شکل می‌باشد که روی لاک را می‌پوشاند. سطح گلو از زواید و چین خوردگیهای رگهای فراوان پوشیده شده است و می‌توان گفت که وقتی حلق از آب پر می‌شود شبیه آبشش عمل می‌کند در نتیجه جانور می‌تواند تا چند ساعت زیر آب باقی بماند.

زیررده Parapsida Euryapsida

که خزندگان آبزی منقرض شده‌ای که یک جفت سوراخ گیجگاهی داشتند مانند ایکتیوسوروس یا خزنده ماهی مانند.

زیر رده Lepidosauria

دو جفت سوراخ گیجگاهی دارند و سه راسته از آنها عبارتند از:

راسته Eosuchia که منقرض شده‌اند.

راسته Rhynchocephalia که به جز فسیل زنده تواتارا بقیه منقرض شده‌اند.

راسته Squamata اسکواماتا که خود به سع زیر راسته مارمولکها ، مارها و آمفیسبانیا تقسیم می‌شوند.

تواتارا

تواتارا هنوز بسیاری از خصوصیات خزندگان ابتدایی را از خود نشان می‌دهد علیرغم اینکه حدود ۱۷۰ میلیون سال از تکاملشان می‌گذرد بدن مارمولک مانند دارد. دارای چشم سومی است که در آهیانه قرار می‌گیرد. این چشم دارای عدسی ، شبکیه و اعصاب است به نظر می‌رسد که فاقد نقش قابل توجهی در زندگی جانور باشد. شبها فعالیت می‌کند زندگی نیم آبزی دارد. تخمهایش را درون گودالی می‌گذارد. انکوباسیون حدود ۱۳ ماه است. این خزنده به نامها تواتارا یا اسفنودون فقط در یک یا دو جزیره نیوزیلند یافت می‌شود. حداکثر حدود ۹۰ سانتیمتر رشد کرده و تا ۲۸ سال طول عمر آن گزارش شده است.

آمفیسبانیا

شبیه مار و کرم خاکی است. اکثرشان فاقد دست و پا هستند دم آنها بسیار کوتاه است و به همین دلیل می‌توانند در دو جهت حرکت کنند. لذا نام آمفیسباتیا که به معنی در دو جهت یا دو راه است به آنها داده شده است.

مارمولکها

زیر راسته مارمولکها تنوع بسیار جالبی دارند. بسیاری از مارمولکها فاقد دست و پا هستند اندام جاکبون که زوج است و در کام دهان قرار می‌گیرد عضو جالبی است که توسط آن خزندگان در ردیابی طعمه و دریافت جفت از آن استفاده می‌کنند. این اندام به عصب بویایی مرتبط بوده و دارای بشره حسی است و در ارتباط نزدیک با کانال غده اشکی بوده و احتمالا از ترشحات آن استفاده می‌برد. ذرات رایحه‌دار و معطره یا بوهای بخصوص را شناسایی نموده و بدین وسیله راهنمای جانور در طعمه‌یابی و جفت در زمان جفتگیری خواهد بود.

مارها

حرکت آرواره مارها بسیار خیره کننده است. استخوان کوادرات آزاد بوده و انعطاف پذیری قابل ملاحظه‌ای را امکان‌پذیر می‌سازد. بدین وسیله مارها می‌توانند از طعمه‌های بسیار بزرگتر از قطر بدن دهانشان تغذیه کنند. مارها تعداد زیادی دنده دارند که بالغ بر یک صد عدد است و این دنده‌ها آزاد بوده به جناغ سینه اتصال ندارد در حقیقت مارها فاقد استخوان جناغ سینه هستند. در مارهای بوآ بقایای استخوانهای لگن به شکل زائده ناخن مانند در اسکلت بندی جانور به چشم می‌خورد.

بسیاری از مارها زنده‌زا هستند و بسیاری تخم می‌گذارند. چشم مار و مارمولکها تفاوت فاحش این دو جانور است. وجود لایه عینک مانند در مارهای گوناگون که در زیستگاههای متنوع و متفاوتی زیست می‌کنند بیانگر این مطلب است که اجدادشان یا زیرزمین زندگی می‌کردند و یا شبها فعالیت داشته‌اند. مارها فاقد پلک هستند اما اکثریت مارمولکها دارای پلک متحرک هستند.

شناسایی مارها سمی از غیر سمی

در شناسایی مارهای سمی از غیر سمی فرم ظاهری ، پولکها و دندانها بهترین راهنما هستند. البته مارهای فراوانی هستند که سمی نیستند ولی این مارها غده تولید کننده سم را دارند که به درون دستگاه گوارش ریخته می‌شود. آنهایی را که دارای دندان نیش ثابت یا متحرک ، در جلو یا عقب دهان هستند و غده سمی توسط این دندانها سم تزریق می‌کنند سمی یا نیمه سمی می‌گوییم.

زیر رده Archosauria

دو جفت سوراخ گیجگاهی داشته و شامل ۴ راسته زیر است.

Thecodontia که منقرض شده‌اند آنها را اجداد پرندگان می‌دانند.

Pterosauria که منقرض شده‌اند دستها به بال خفاش مانندی تبدیل شده بود.

Saurischia دایناسورها

Crocodilia مانند کروکودیلها و تمساح

زیر رده Synapsidaخزندگان گوشتخوار منقرض شده‌اند. راسته Therapsida دارای دندانهای متنوع همانند پستانداران بودند به همین دلیل آنها را اجداد پستانداران می‌دانند. سوراخ گیجگاهی یک حفره وسیع و پهن است.خزندگان انواع و اندازه های متفاوتی دارند . از مارمولک های کوچک گرفته تا کروکدیل ها و مارها یی به طول ۱۰ مترهمه ی خزندگان یا بی دست و پا هستند و یا دست و پای کوتاه دارند . برای همین است موقع حرکت شکم خود را روی  زمین می کشند . این جانوران اغلب در مناطق گرم زندگی می کنند . زیرا برای گرم کردن خود به گرما نیاز دارند . درر قطب شمال و جنوب هیچ خزنده ای یافت نمی شود .

خزندگان در حدود ۶۵۰۰ نوع هستند و هر نوع آن به چهار گونه ی زیر تقسیم می شوند .

مارمولک ها

لاک پشت ها

تمساح و کروکودیل ها

مارها

خصوصیات خزندگان

۱ ) تخم گذارند .

۲ ) بدنشان پوشیده از فلس است .

۳ ) خونسردند .

۴ ) تخم های خود را در زیر خاک پنهان می کنند . البته نوعی مار است که تخم هایش را در درون خود نگه می دارد تا موقع در آمدن از تخم از آن نگه داری می کند . بعد از مدتی  بچه مار ها از دهان مادر بیرون می آیند . به این نوع مار را « زنده زا » می گویند .

چند مورد جالب از خزندگان

اژدهای کومودو بزرگترین مارمولک جهان است .کروکدیل عظیم الجثه ی آب های شور بزرگترین خزنده جهان است . طول او به ۱۰ متر می رسد و بسیار هم خطرناک است مار پیتون طویل ترین مار جهان است . که طول او از ۱۰ متر هم تجاوز می کند .آفتاب پرست با چشم های دوارش  می تواند پشت سرش را هم ببیند . آن ها می توانند رنگ های سبز ، قهوه ای ، سبز و زرد و مایل به این رنگ ها را در بیاورد . یعنی در شرایط محیطی رنگ عوض می کند .

برخی از خزندگان مانند لاک پشت  عمری بیشتر از ۱۰۰ را دارند . با شمردن حلقه هایی که روی لاک آن ها است ، می توان عمر او را تعیین کرد .تمساح و کروکدیل شکارچیان بی رحمی اند . این خزندگان زیر آب پنهان می شوند و. سپس ناگهان از آب بیرون می آیند و شکارشان را با دندان های تیز خود می گیرند . هر کروکدیل نزدیک به ۵۰ دندان دارد .مارها هر چند وقت یک بار  پوست اندازی می کنند . پوست جدید بزرگتر از پوست قدیمشان است .اولین خزندگان روی زمین  دایناسور ها بودند . که در حدود ۲۲۵ تا ۶۵ میلیون سال قبل روی کره ی خاکی زندگی می کردند . دایناسور به معنی ( سوسمار وحشتناک ) است .

درباره پیدایش خزندگان نظرها و عقاید مختلفی وجود دارد.مطالعه فسیل شناسی ثابت میکند که این جانوران بیش از یکصد میلیون سال پیش و قبل از ظهور پستانداران در کره زمین وجود داشته اند.محل ومبداء ظهور خزندگان بطور کامل و دقیق روشن نیست.ظاهراً خزندگان مانند سایر موجودات از زندگی در آب سرچشمه گرفته و سپس به خشکی نقل مکان کرده اند. خزندگان مانند ماهی ها نیستند که منحصراً در آب زندگی کنند و یا مانند دوزیستان که بوسیله دست و پا تنها به خاطر نوزادان دور از محیط زیست به حومه آب خزیده باشند.

از نظر جنین شناسی ،خزندگان از ماهی ها و دوزیستان متمایز هستند.این جانوران در این مرحله از زندگی دارای پوسته سختی میباشند.ونسوج داخلی آنها بنحوی تشکیل میشود که رویان در پناه محلول محافظ خود میتواند شکل مار یا لاک پشت را پیدا کند.خزندگان مانند پرندگان و پستانداران دارای کیسه جنینی هستند.حرارت بدن پرندگان وپستانداران با تنظیم شدن متابولیسم بدن تـأمین میگردد ولی خزندگان قادر به انجام این عمل نیستند لذا سرما وگرما را با حرکت خودشان از محیط زیست کسب میکنند.به طور کلی ممکن است خزندگان را به دارا بودن کیسه جنین اکتودرمی معرفی کرد و مشخصات زیر را به آنها نسبت داد:

سطح بدن از پوست شاخی وخشک پوشیده شده است.جلد معمولاً داری پولک و غده پوستی است.غالباً دو جفت زائده حرکت در این جانوران به چشم میخورد. هر زائده پنج انگشت شاخی دارد که برای دویدن ،خزید