حتی زمانی كه تلویزیون تنها دو كانال داشت و شمار برنامه‌هایی كه می‌توانست توجه كودكان را به خود جلب كند به تعداد انگشتان یك دست هم نمی‌رسید، كم نبودند والدینی كه با مدرسه‌ای شدن فرزندشان دستگاه تلویزیون را جمع می‌كردند یا از همان كودكی برای فرزندشان محدودیت‌های خاصی را برای تماشای برنامه‌هایش تنظیم می‌كردند.
گرچه كمتر پیش می‌آید كه صدا و سیمای ما برای برنامه‌هایی كه پخش می‌كند محدوده سنی خاصی را اعلام كند اما از نظر روانشناسان، دیدن هر برنامه‌ای برای هر فردی و در هر شرایطی مناسب نیست.
دكتر جمشید بیگدلی، روانشناس و مشاور معتقد است آنچه چشم‌های كودك شما در جعبه جادویی می‌بیند و گوش‌هایش می‌شنود، می‌تواند از همان ماه‌های قبل از تولد بر سلامت روانش تاثیر بگذارد. او در این صفحه به سوال‌های رایجی كه در این مورد در ذهن والدین چرخ می‌زند، پاسخ می‌دهد. شاید یكی از سوال‌هایی كه در ادامه می‌آید، دغدغه شما هم باشد.
تماشای سریال‌های جنایی یا مستندهایی كه خشونت زیادی در آنها به تصویر كشیده شده در دوران بارداری می‌تواند جنین را به خطر بیندازد؟
اغلب والدین می‌پرسند از چه سنی می‌توان كودك را در معرض برنامه‌های تلویزیونی قرار داد یا اینكه تا چه سنی باید او را از این برنامه‌ها محروم كرد. واقعیت این است كه از همان دوران بارداری، پیام‌هایی كه مادر در معرض‌شان قرار می‌گیرد بر روان فرزندش پس از تولد تاثیر می‌گذارد. برخی نظریه‌پردازان می‌گویند اگر به 10 مادر باردار در دوران بارداری پیام‌های متفاوتی را عرضه كنند، پس از تولد 10 نوزاد با روحیات و شرایط جسمی و روانی متفاوت متولد می‌شود.
سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی كه باعث ایجاد احساسات شدید در مادر می‌شود می‌تواند بر جنین او هم تاثیر بگذارد. مادری كه هر روز یك سریال كمدی را تعقیب می‌كند و چند ساعت می‌خندد، جنینش را هم تحت تاثیر این هیجان‌های مثبت قرار می‌دهد اما مادری كه استرس تماشای برنامه‌های اكشن یا درام را در ماه‌های بارداری تحمل می‌كند، جنینش را هم در معرض این استرس‌ها و اندوه‌ها قرار می‌دهد. به همین دلیل شاید بهترین راه این باشد كه مادرها در دوران بارداری تعادل را در تماشای برنامه‌های تلویزیونی رعایت كنند.
نوزاد شیرخواری كه در آغوش مادرش است، دركی از آنچه در تلویزیون به تصویر كشیده می‌شود، دارد؟
شاید نوزادان توانایی درك كامل تصاویری كه در تلویزیون پخش می‌شود را نداشته باشند اما نمی‌توانیم بگوییم پیام‌هایی كه از طریق این رسانه در خانه منتشر می‌شود تاثیری بر آنها ندارد. مادری كه به كودكش شیر می‌دهد و در همان زمان تلویزیون هم می‌بیند، فرزندش را در هیجان‌هایی كه تجربه می‌كند، سهیم می‌كند. اگر مادر در آن زمان به‌خاطر تماشای مستندهای حاوی خشونت یا برنامه‌هایی كه او را غمگین می‌كند، احساسات منفی را تجربه كند، فرزندش هم چنین احساساتی را تجربه می‌كند.
گاهی حتی یك سریال خانوادگی هم می‌تواند در میانه پخش، محتوای خشنی را عرضه كند و با صحنه فریاد بازیگران یا دعواهای‌شان، خانه را پر از صداهای آزار‌دهنده كند. در چنین شرایطی والدینی كه كودكی شیرخوار یا نوپا دارند، باید تلویزیون را خاموش كنند یا اینكه به تماشای سریال ادامه دهند؟
در صورتی كه بدون پیش‌بینی شما، تلویزیون آشفتگی صوتی زیادی را در خانه ایجاد كرد، نیازی به خاموش كردن آن یا بستن صدایش وجود ندارد چراكه قطعا تا لحظه‌ای كه شما به سمت كنترل بروید و صدا را كم كنید، فرزندتان تحت تاثیر آن قرار گرفته است. بهترین كار این است كه به جای خاموش كردن تلویزیون، كودك‌تان را در آغوش بگیرید، نوازش كنید یا برایش شعری بخوانید تا به جای صدای تلویزیون توجهش به صدای شما جلب شود. در كودكانی كه سال‌های اولیه زندگی‌شان را می‌گذرانند، انحراف توجه بهترین راه برای بی‌اثر كردن محتوای خشنی است كه ممكن است كودك شاهد آن باشد.
اگر در خانه، كودكی كه بیشتر از سه سال دارد شاهد چنین برنامه‌هایی شد، چطور؟ آیا در شرایطی كه كودك خشونت موجود در آن برنامه را درك می‌كند هم نیازی به تعویض كانال تلویزیون وجود ندارد؟
اگر با رویكرد برنامه مخالفتی ندارید و تنها به این علت كه بعد خشنی از آنچه در اجتماع می‌گذرد را در صحنه‌ای به نمایش در آورده است می‌خواهید فرزندتان را از تماشایش محروم كنید، دست نگه دارید. قرار نیست هیچ كدام‌مان از سر عمد بچه‌ها را با این پیام‌ها مواجه كنیم اما اگر در جریان یك سریال تلویزیونی، صحنه‌ای از یك درگیری خانوادگی به نمایش درآمده، دلیلی برای تعویض كانال وجود ندارد.
در صورتی كه فرزندتان به سنی رسیده كه تلاش شما برای منحرف كردن توجهش نمی‌تواند كارساز باشد، باید از قدرت جملات‌تان برای خنثی كردن اثر چنین پیام‌هایی كمك بگیرید و با دخالت هوشمندتان اجازه ندهید كه این پیام‌ها به فرزندتان آسیبی بزند. او باید بفهمد در اجتماع چنین اتفاق‌هایی در جریان است اما این بحران‌ها در خانه شما جایی ندارد.
آیا می‌توانیم با كودك‌مان به تماشای مستند شوك بنشینیم؟
تا اینجا در مورد صحنه‌هایی از سریال‌ها یا برنامه‌ها كه حاوی اندازه‌ای از خشونت‌های كلامی یا بصری هستند، صحبت كردیم اما برای برخی پدر و مادرها این سوال مطرح است كه آیا می‌توان با انحراف توجه یا توضیح دادن به كودك، تاثیر منفی تماشای مستندهایی كه در مورد جنایاتی مثل حمله گروهک داعش به شهرها یا دستگیری فروشندگان مواد مخدر است را خنثی كرد. جواب منفی است. برنامه‌هایی كه حاوی خشونت بالایی است، نه‌تنها برای كودكان كه برای بزرگ‌ترها هم سم است و نه‌تنها نباید به فرزندتان اجازه تماشای آنها را بدهید بلكه دلیلی ندارد كه خودتان هم به تماشای آنها بنشینید.
بچه‌ها عاشق ماجراهای پلیسی هستند. آیا دیدن سریال‌های جنایی نمی‌تواند به تهدیدی برای سلامت روان آنها تبدیل شود؟
فیلم‌های جنایی و كارآگاهی طرفداران زیادی دارد و بعید نیست كه نه‌تنها خودتان نتوانید از خیر تماشای آنها بگذرید بلكه كودك‌تان هم ممكن است به تماشای آنها میل زیادی نشان دهد. گرچه تماشای این برنامه‌ها برای كودكان زیر شش سال باید ممنوع باشد اما در بسیاری از كشورها كه محدوده سنی مجاز برای تماشای برنامه‌های‌شان را مشخص می‌كنند، گاهی تماشای برخی از این برنامه‌ها برای سنین كمتر از 12 سال هم ممنوع است.
اما در صورتی كه فیلم جنایی كه قصد دیدنش را دارید، حاوی خشونت زیادی نباشد، می‌توانید با فرزندتان به تماشایش بنشینید و هر جا كه كنجكاوی‌اش تحریك شد یا احساس كردید دچار استرس شده است با توضیحات‌تان برای آرام كردنش تلاش كنید. شما بعد از سه ساله شدن فرزندتان می‌توانید با او در مورد مفاهیم جدی زندگی صحبت كنید و از آنجا كه معمولا چنین برنامه‌هایی را بعد از دهه‌دوم زندگی فرزندتان همراه او تماشا می‌كنید، توضیح چنین مفاهیمی برای او دشوار نخواهد بود. حضور فیزیكی والدین و توضیحات‌شان در این شرایط می‌تواند به آرامش كودك و دركش از واقعیت كمك زیادی كند.
غیرمستقیم آموزش دهید
بهترین راه آموزش به كودكان، انتخاب شیوه‌های غیرمستقیم است اما در این روش آموزش هم یك اصل مهم وجود دارد و آن شباهت چیزهایی كه به كودك می‌آموزیم با واقعیت‌های دنیای بیرون و زندگی روزمره است. هرقدر هم كه برای آموزش كودك تلاش كنیم در صورتی كه در دنیای بیرون واقعیت را به شكل دیگری تجربه كند، تعالیم ما سودی نخواهد داشت.
بگذارید واقعیت را ببیند
باور كنید كودك به اصطلاح قدیمی‌ها «آفتاب و مهتاب ندیده» و به اصطلاح امروزی‌ها «پاستوریزه» تربیت كردن هنر نیست. كودك باید با واقعیت‌های زندگی حتی اگر تلخ باشند آشنا شود. بدجنسی را یاد بگیرد و برای دفاع از خودش در چنین موقعیت‌هایی آماده باشد.
